venres, xuño 22, 2018

O colapso territorial de Galiza


O próximo venres 29 de xuño estarei acompañando a XOSÉ CONSTENLA  na presentación do seu ensaio O colapso territorial en Galiza (Premio Ramón Piñeiro de Ensaio 2017). Será as 20:30h. na libraría LIBRAIDA de Gondomar. Agardamos por vós.

Un libro de xeografía máis non agarde o lector unha esmerada descrición de vales, cantís ou cumios. Tampouco listados de nomes de lugares, nin sequera unha fabulosa colección cartográfica.
 O obxectivo do autor é poñer o espazo en primeiro lugar: as agresións ao medio natural e patrimonial, a cuestión demográfica a carón do desequilibrio da distribución da poboación e, ao cabo, a cidade xunto cos procesos de urbanzación.

Xosé Constenla Vega
(Santiago de Compostela, 1980) Doutorouse en Xeografía. Profesor universitario. Publicou numerosos artigos en revistas científicas no eido da Xeografía e das Ciencias Sociais.  Como cantautor con catro discos publicados

martes, xuño 19, 2018

Mudamos de casa


Contábanos á cativada, o meu  tío-avó Nilo, o conto da mudanza. Cando narraba, para darlle máis verosimilitude ante as nosas inocentes mentes, asignaba os feitos fantásticos a familias do lugar. Se o que contaba era moi desagradable, outorgáballo a algunha da veciñanza ou a un personaxe imaxinario. Nós considerabamos reais todas as súas historias; se alguén sorría incrédulo ante o que lle contabamos, enrabiabámonos e afirmabamos con rotundidade: é certo que nolo dixo o tío-avó Nilo!

Desta xeira o asunto ía dunha familia, á que lle apuña nome, así como a cada un dos seus membros, e localizaba a casa con total exactitude (non lle facía falta GPS, víñalle de serie nos miolos) que tiña a desgraza de ter un trasno no faiado. O diañiño pasaba a noite movendo mobles vellos, batendo contras, miañando como gato ou ouveando cal can adoecido e, de resultas, non podían pegar ollo. Ata polo medio día, dáballes uns sustos de morte facendo uns ruidazos que facían tremer a casa e ata se escoitaban nas vivendas veciñas. Nos últimos tempos a cousa ía a peor. O patrón procurou nova vivenda, subiu ao carro os mobles e apeiros que puido e encetou a mudanza. Na última das viaxes cruzouse cun veciño doutra parroquia. Este preguntoulle que para onde ía. Sen darlle tempo a responder, de entre o medio de armarios e cadeiras, escoitouse unha voz que dicía: “Mudamos de casa”.

Na vella e grandísima casa dos de Borbón teñen un problema semellante. Dende sempre,  pola banda oriental do faiado e mesmo na fachada que dá para ese lado, teñen un trasgo barulleiro que ata anda a esbandallar os valados desa beira. O tío avó dinos que é un trasno transgresor, que iso aprendérao nos poucos meses que aguantara no seminario, onde lle dixeran que viña de “trans gradi” que era cometer infraccións, e o de trasno ou trasgo de aí viña. Por iso meteron algúns daquela banda no cárcere. Pero o balbordo non só non amainara senón que ía a máis, polo que, na súa opinión, tirada dun libro ben groso e que falaba de nós, ben podería tratarse de tronantes, tempestarios ou nubeiros que seica, segundo dicía o Risco que escribiu o libro, de todas esas formas se lles podía chamar, pois aínda que non fosen idénticos parecíanse moito.

Tamén  polo lado do norte comezaron a escoitarse boureos dende varias esquinas e mesmo coa algarabía empezou a escangallarse algunha das bufardas, como se varios deses diañiños inquedos andasen a poñerse de acordo para esmendrellar a banda setentrional. Por onde se escoitan tamén algunhas miañadas é  pola beira occidental, aínda que non se dan distinguido ben dos ouleos do océano que sopra daquel lado.

O caso é que os catro parceiros do grandioso predio andan na procura de solución; ou mellor seica comezaron a falar da posibilidade de falar de atopar algún remedio para restaurar a harmonía ou cando menos acougar o barullo, en especial o do cacho do leste.

Olla que non dan encetado co choio. O máis grande dos catro morreu de morte morrida e aínda non se sabe ben quen vai ser o herdeiro. Dos outros tres cada un esfía o novelo como lle parece. O melenista, que seica tamén foi marxista, di que cómpre falar cos diabiños, sexan da caste que sexa, para convencelos de que se porten ben e os deixen durmir, non só pola noite senón tamén pola sesta, que non anden a escangallar os muros e, por riba de todo, que paren de descubrirlle aos veciños os males dos donos do inmoble. Tantas voltas lle da ao choio que o outro día desorientouse e non se decatou de que tamén hai algún que outro tronante da banda do mar das tebras.

Outro dos parceiros, que agora está na quenda do seu mando, vai e vén, di e non di, sabe e non sabe, quere e non quere, e pretende convidar a veciñanza pero sen ter que afrouxar o peto. Estes dous andan mareados e pregándolle a todos os seus santos para que deixen os trasnos apampados e mudos.

O terceiro, di que o mellor é poñer tracas cun tres por cento de pólvora e estouralas. Coida que dese xeito os demiños collerán medo e fuxirán espantados. O cuarto, como dixemos, está na agarda do vinculeiro. Con máis gusto ou con menos todos coidan que cómpren mudanzas.

Mais, que anden con tino, non vaia ser que ao pouco de que a fagan, máis grande ou máis pequena, mellor ou peor,  tornen de novo as voces a dicir: mudamos de casa!

A Nova Peneira, segunda quincena de xuño 2018


domingo, xuño 17, 2018

Dez días que abanearon o mundo de Raxoi



Non hai moito tempo agasalláronme cunha fermosa edición dun clásico do xornalismo: Diez días que sacudieron el mundo do norteamericano John Reed. Edición de Capitán Swing e Nórdica libros (2017). Tradución de Iñigo Jaúregui; ilustracións de Fernando Vicente, inspiradas na cartelería da época e de forma directa na abstracción xeométrica e no construtivismo, en Malevich e Popova.

Ben sabe a persoa lectora, o Reed que andou meses tras Pancho Villa para escribir o fresco México insurxente e, anos despois, asistiu aos debates do II congreso dos soviets, mentres ía do Pazo de Inverno ao Instituto Smolni ou da fortaleza de Pedro e Paulo ata o acoirazado Aurora, naquel fervedoiro de San Petersburgo dos primeiros días de novembro, segundo as contas vellas, de hai xa máis de cen anos, mentres ían caendo decretos: da Terra, da Paz, da xornada laboral de 8 horas, da abolición das clases e rangos civís, de nacionalización de bancos, da seguridade social, da independencia de Finlandia...

Mais hoxe quérolles falar doutros dez días. Menos épicos, menos sublimes, menos grandiosos, menos  transformadores. Pola contra preñados de vergonza, de ignominia e inmoralidade. Os dez días que afastaron a Raxoi da Moncloa, símbolo do lugar no que levaba instalado nada máis e nada menos que 33 anos: o poder. Ese “consabido ministro galego” en todo goberno de España, que mesmo chegou á  presidencia en recoñecemento aos servizos prestados na concepción da política como carreira de ascensos administrativos e en recoñecemento por personificar, nestes tempos, a permanente traizón dunha parte substancial das elites galegas, que prefiren servir na vez de exercer.
Dez días precedidos pola ensarillada de escándalos, corrupcións, latrocinios, corruptelas, miserias, envexas, traizóns a que nos ten acostumados dende hai anos a dereita  pos franquista. Mais a decena de xornadas de paixón raxoniana comezaron coa detención dun bronceado personaxe, ex-moitas cousas e ultimamente secretario xeral dunha empresa multinacional chamada Telefónica que fora pública e vendera, a un compañeiro de pupitre escolar, o presidente de cando era ministro o soleado ex-alcalde de Benidorm. De súpeto apareceron uns papeis, non se sabe moi ben onde, que enviaban, sen caste de dubida, o  ex-ministro ao cárcere. Tan escura procedencia, a dos papeis,  como a do vídeo que, como ouro en pano, alguén gardou durante anos na espera do momento aquelado para darnos a coñecer os perigosos e adrenalínicos xogos, coas cremas rexeneradoras,  da emerxente Cifuentes.

Aquela noite, suponse, a discreta esposa presidencial achegoulle as pantuflas, o marca e o  xaruto, pero don Mariano amosábase un chisco nervioso co que lle comentaran do asuntiño ese de Luís e compañía. Pero ben, as cousas son como son, e non poden ser doutro xeito, descoñecía que así razoaba o Cándido de Voltaire, pero tampouco tiña importancia. O sábado iría ver o  seu equipo e, chupade esa, antiespañoles, traería consigo a treceava champions, que aínda que sexa mal número, pronto medrará.

Deitouse coa tranquilidade de saber que mañá sería un bo día. O acordo cos vascos, aínda que lle custou unha porrada de millóns, estaba ben pechado e como cristiáns vellos que son respectan a palabra dada; aínda que a vea xesuíta sempre lle xera certa desconfianza e, non sei quen, algo lle dixeran de que mañá, despois de aprobar os orzamentos e permitirlle rematar a lexislatura con tranquilidade, ían facer público unha especie de acordo cos de Bildu por esas cousas deles do estatuto. Despois xa tourearía co asunto de Luís e os seus.

O que si o pillou de sorpresa foi que o xoves, a eses de 24 horas, os da súa televisión, se lles ocorrese comezar a ler as 1.687 páxinas da sentencia 20/2018 da Audiencia Nacional  polo final e ademais poñerse a repetir o asunto do título lucrativo; mira que non tiñan de que falar coas case cen veces que se cita ao PP na sentenza e van coller a  palabriña lucrativa que tan mal lle sentou á xente e sobre todo iso de que o seu testemuño non tiña “verosimilitude”. Mira ti: verosimilitude, lucrativo...; total palabriñas. Só fica agardar, matinou, a ver se cansan e me deixan gobernar que non dou feito, nin me deixan respirar.

Pola noite chamouno o xefe de gabinete. Mira que lle teño dito que non me chame tan tarde que me estraga o descanso! Nada..., imposible!. Seica viña de saber, polo CNI,  que Sánchez presentaría, á mañá seguinte, unha moción de censura ao goberno; pero os seus moitos amigos do partido socialista non lle puideron confirmar nin desmentir nada. Ala, outra noite inquieta.

Pois era certo, presentouna. Só para estragarlle a viaxe a Kiev. Xa levaba tempo sen velo, desde que se puxeran de acordo niso dos pesados cataláns, pero presentarlle así unha moción de censura, sen avisar, cos orzamentos aprobados, a palabra dos vascos e as exhibicións patrióticas de Riverita e a súa España Cidadá que lle segarían a herba baixo os pés se quixese acordar algo cos separatistas do Barsa, só tiña a explicación de que non fose a Kiev e regresar co triunfo nas mans. Ala, a velo pola TV. De novo o xefe de gabinete estragoulle o sabor do Davidoff e dos goles do británico; seica falara co portavoz do PNV e notárao un pouco cortado.

O domingo negouse a coller o telefono ou ver a alguén; preferiu dar uns paseos. Luns, martes, mércores, ollaba os seus cada vez máis nerviosos, o Iglesias como sempre insoportable, non sabía que lle fixera para que se puxese así con el; os cataláns, só por enfastialo, por  vingarse do 155, que xa sabía que lles sentara mal, pero en fin ata para estar dispostos a votar aos socialistas por nada; por riba os xesuítas dubidando. En fin a cousa non pintaba ben. Mais as cousas son como son, e non poden ser doutra forma. Pola noite, outra vez o xefe de gabinete, que os vascos ían votar polo Sánchez. Vaia home, pois vai ser que non era polo de Kiev senón por botarme da Moncloa.

Púxose nostálxico. Lembrou que xa o chimparan con outra moción de censura.  Tamén por maio, en 1986. O presidente era don Gerardo, pero el era o que facía e desfacía . Entristeceu un chisco e veulle aos miolos o que lle dixera don Manuel: “Case e aprenda galego”. O primeiro fíxoo, pero o segundo non lle gorentaba nadiña. Quizais aínda estivese a tempo de o aprender e cambiarlle o sitio a Feijoo! Coa axuda do vello felón censurador de Forcarei, agora o seu máis impetuoso e fiel defensor, quizais puidese gobernar en San Caetano unha longa tempada. A residencia de Monte Pío é cómoda e moderna. Haberá que pensalo con calma, remoeu para si.

A Nova Peneira, 1ª quincena de xuño de 2018



venres, xuño 08, 2018

Identidade e afectos patrios


O próximo mércores 13 de xuño ás 20h. na LIBRAIDA de Gondomar compartirei faladoiro co Emilio Ínsúa e Ramón Villares sobre o último libro deste Identidade e afectos patrios.
O asunto promete. Agardámosvos