No
Dicionario Biográfico de ducación deixei dúas breves recensións sobre dous
mestre miñoráns. O seu tempo levou pero
a Sociedad Española de Historia de la Educación déixanos unha ferramenta ben útil.
https://www.um.es/
Victoriano Taibo
https://www.um.es/diccionariosedhe/index.php/node/101
e Eladio Ferreiro Otero
O diaño fíxolle a oferta de erguela a cambio de quedar coa
primeira alma que a cruzase. Coidaba que ía ser ela. Todos coñecedes algún destes
pactos do demo a cambio da alma da
persoa beneficiada, comezando pola gran literatura. Non son novidade; nin os
endemoñados, nin aqueles que algúns consideran maléficos, só por considerarse
prexudicados e de contado caen na tentación de purificar os impíos.
O refraneiro lémbranos que sabe máis o diaño por vello que por
diaño. Este da ponte de Martorell debía ser un novato ou, polo menos, sen a
experiencia da vella. O caso é que cando a anciá se achegou á ponte, e o demo
xa se relambía, uliscando unha nova alma perdida, tirou do zurrón un gato negro
e acirrouno para que a cruzase. O diaño ficou composto e sen alma. Ou non tanto,
pois tivo, segundo o optimista relato, divertimento, xa que nos refire que o
demo se enleou na xogueta co fermoso michiño durante séculos; e daquela é como as
xentes puideron seguir cruzando, como o seguen a facer hoxe, dunha beira a
outra.
Quizais o diaño non é tan diaño, e o mal só é unha creación
humana como ten estudado o profesor de psicoloxía de Stanford, Philip Zimbardo no seu El efecto Lucifer,[1]
no que pescuda sobre o porqué da maldade, sobre que é o que fai que unha persoa
boa obre con maldade, como se induce a unha persoa moral para que proceda de
maneira inmoral, onde está a liña que afasta o ben do mal, quen é o que corre o
perigo de cruzar esa liña.
Zimbardo, baseándose en exemplos históricos e nas súas propias
investigacións de laboratorio, amósanos como a forza da situación determina o
estoupido do mal, por exemplo, no caso de xenocidio organizado, isto é, do
delito contra a diversidade humana, como diría Anna Arendt; ou como a dinámica
de grupos pode converter homes e mulleres, en inicio decentes, en auténticos monstros;
quen non lembra a Abu Ghraib? Á cuestión tamén se ten achegado o psiquiatra
ourensán Santiago Lamas, en Lisboa e o
mal .[2]
Viñéronme ao maxín estas
vellas lecturas ao bater co personaxe de Laureano Pintos Estévez, o contraditorio
garda civil de moral diletante ou quizais demasiado humano, que acompañou, e
participou, nas sacas dos detidos no mosteiro -campo de concentración- e na matanza do grupo que pretendera fuxir do
mesmo. Aquel home que actuaba en representación do mando militar que ordenara
as matanzas e premeu o gatillo á beira da “escuadra del amanecer” do Rubio,
supoño que alcume inspirado no do goianés, Gumersindo Alonso Carrera.
Como Eichmann, actuaba baixo mando, e non matinaba en, como
diría Arendt, que cometer a inxustiza é peor que sufrila; ou quizais, en
aparente contradición humana, foi iso o que o empurrou a descubrir a verdade no
momento da “transición”, pero como todos calaron, el tamén o fixo.
Fuxidos os anos, só un día antes da morte a acción perseverante da
moza investigadora arrincoulle a verdade do acontecido, da historia, do relato,
do conto... daquel que “salio para el sementerio”. O garda civil é a
personificación do desacougo, da loucura, de quen sabe que executou o mal. Hai
quen se salva, agochándose baixo as ordes recibidas ou das dadas, pero
executadas por outros.
Nalgunhas ocasións e en varios lugares, o vello Hobsbawn
recomendou, a literatos e literatas, empregar máis a súa imaxinación e recorrer
menos á tan abondosa da historia. Non o dicía por chancearse nin faltarlle ao
respecto aos autores, por exemplo, da denominada “novela histórica” ou a outras
persoas que fan o mesmo aínda que non o digan, senón porque, concluía, a
ausencia de distinción entre historia e ficción pode provocar a confusión do
lector. Infortunadamente, este recurso segue a empregarse, mesmo coidamos que
con máis intensidade que nunca.
Desta tentación fuxiu con habelencia Iria Morgade. Como
investigadora de raza, evitou confundir historia e novela. Con convicción. Sabemos
que hai un mosteiro convertido en campo de concentración, pero non sabemos onde é; que hai uns presos,
pero nada coñecemos das súas historias, agás dun memorial testemuño riscado na
parede; recoñécense unha serie de personaxes que en ningún momento son
nomeados, nin postos en situación histórica. E todo isto porque a autora pretende
ofrecernos unha obra literaria, unha boa obra literaria, coidada, traballada, con
personalidade, estilo complexo; literatura da frase curta, contundente, que
bate como puñadas sobre a mesa, como reclamos morais de verdade.
Os coñecementos da autora, froito das súas lecturas e
investigacións, dos acontecementos ocorridos na área baixomiñota, latexan tras
o relato, fannos chegar o seu eco, pero o único nome real foi o que dixen hai
un chisco, que ela non cita polo seu nome real, se é que nalgún intre pensou
nel ou se simplemente o alcume resoou no intre da creación literaria. Só
sabemos que un mozo de 18 anos, chamado Eugenio Blanca, saíu para o cemiterio o
16-4-39. Ningunha outra cousa sabemos del.
Certo é, e, sen pretender ningunha caste de equidistancia a
respecto da orixe do mal -o golpe de estado do 18 de xullo de 1936-, cómpre apuntar
a cuestión central de que Manuel, o mozo da investigadora, descoñecía o que
pasara, non sabía o que fixera o seu avó, porque os historiadores e os cidadáns
só coñecen unha parte da verdade, que, ademais, estaba, e está, terxiversada
por lecturas heroicas dos sublevados, adobiadas en canda momento para facelas
máis dixeríbeis, tras catro décadas de ditadura e outras tantas de
esquecemento. Por iso falamos da xeración dos netos, os que comezaron a saber,
tras o paulatino agretarse do silencio amnésico da Transición e por iso temos
que seguir afirmando que, a pesar dos esforzos de investigadores e asociacións
memorialistas, o relato predominante na España de hoxe é o relato franquista,
que segue a sustentar a forzas políticas con amplo respaldo de voto popular.
Á fin, o garda civil desacougado deu a coñecer os seus folios
amarelos. Puido saberse a verdade. Mais Joana, agardou décadas ao pé da ponte
do diaño polo seu Eugeni, e non soubo que non sobrevivira ao horror desatado
polo mal que se estendeu aquel verán de hai 87 anos, ao xenocidio, memoricidio ou
ideoloxicido, ou o termo que queiran aplicarlle. Manteñamos a caixa de Pandora
ben pechada.
Goián, 10 de novembro de 2013
.jpeg)
 |
| Foto Simón |
Amigos e amigas, activistas
da memoria do Baixo Miño, da Louriña e do Condado. Permitídeme este inciso
inicial pois quixera lembrarlles aos activos e activas da “Comisión” que quizais
no seu quefacer diario non se deteñen a considerar o enorme valor das súasintervencións.
Non só para que non nos amoleza a pérfida Lete, divindade do esquecemento, nada
do Éris, a deusa da discordia e, din algunhas fontes, irmá de Ares, deus da
guerra, de Hipno, do sono, e de Tánato, da morte. Lete, aquel río na Grecia
clásica que percorría os Campos Elíseos, como tamén alcumaron os primeiros xeógrafos
o noso río protector, que camiña en imaxinaria diagonal paralela ao Miño, o
Limia ou Lima,que lle din os da outra marxe, o que desafiou, ben parapetado nas
lexións imperiais, Décimo Xuño Bruto para someternos, poñéndonos nome, e aínda
hoxe, dous mil trescentos anos despois, seguen a chamarnos igual.E digo que non
só por impedir que o cancro da Lete mitolóxica nos destrúa, senón por sinalar o
presente e construír o futuro coa materia humana máis xenuína: a memoria. Ben
sabemos a dor que produce a súa perda, semellante á de cando se esvaece a
memoria colectiva. Así que vos ofrezo os meus máis sentidos parabéns.
Moi bo día a todos e a todas.
É para min un orgullo que me
convidásedes,de novo,a dicir unhas palabras nesta homenaxe, aquí nas abas de
Sanxián, onde tivemos a oportunidade de participar na exhumación e devolución ás
súas familias dos restos de tres miñoráns,pois os outros dous cadáveres que desenterramos
seguen a ser, non uns descoñecidos para nós que vimos a realidade física dos
seus restos, pero, quizais para os seus familiares, uns “desaparecidos”, ese
termo que tan pouco empregamos, pois parece de uso case exclusivo da tipoloxía vitimaria
das ditaduras suramericanas, pero que tan ben serve para reflectir a realidade
do acontecido durante a persecución franquista en Galicia.
 |
| Sergio, fillo de Abilio Araújo, un dos asasinados en San Xián. F: Simón |
E estar hoxe aquí, en
Portecelo, a uns centos de metros dos cons da Angoeira onde, aquel 25 de agosto
de 1936, ficou esnaquizado pola besta o corpo de Manuel Noia Gil, o corpo, que
non a súa idea, que segue vizosa nas novas xeracións. A besta elaborara en
conclave de paparota e alcol, no restaurante do Trega, baixo a presidencia do capitán da GC Joaquín Teresa Pomares e o
tenente de carabineiros Salvador Buhigas Novo,a longa lista moura que os
militares esixían para considerar limpa a retagarda guardesa. Seica o que
puxeronos sublevados na alcaldía,Paco Moreno, logrou rebaixar o número.Foron os
primeiros cinco fusilados, recollidos en acta baixo o eufemismo de “encuentro
con la fuerza pública”. Esa “fuerza”, dinnos Noia e o investigador Urís Guisantes,
estaba formada por Severo Sobrino Vicente, Anselmo Fernández Estévez,
“Fernandito” Jiménez Varela, Severino Fernández, Óscar Rodríguez González e algúns máis. A listaxe, segundo Urís Guisantes,
fora elaborada “pola Falanxe Local que presidía Manuel Franco Cadilla”, o grupo
inicial da Falanxe guardesa xuntouse derredor do cura Cándido Rodríguez, pero
quen acabou dirixindo a actuación da “Escuadra do Amencer”, dende Tui, foron José
Mª Salgado Méndez-Núñez e Miguel Saez Mon, apelidos ambos de moito “ringorrango”.
A estes dous últimos entregoulles o comandante militar de Tui, capitán Eduardo
Rodríguez González, a Manolo Noia para arrincarlle o agocho do seu irmán Xoán,
e máis de Antón Alonso Ríos e Guillermo Vicente de Santiago. As torturas e
vexacións que lle fixeron e o seu asasinato aterrorizaron as xentes do Baixo
Miño e hoxe convócannos aquí, 87 anos despois, porque non hai forma de arrincar
a raíz do pensamento.
Mais non quixera rememorar o
horror que todos e todas probabelmente coñezades e que gravaron para a súa
persistencia na memoria colectiva o seu irmán Juan Noia e mais dona Josefina Segret
no seu Abaixo as Ditaduras que agora
podedes ler vertido ao galego, con acerto como sempre, por María Alonso Seisdedos.
Quixera determe un pouquiño
en dúas datas de hai xustamente cen anos. Primeiro, no 29 de abril de 1923, día
de eleccións. Uns días antes achegárase ata Tui nada máis e nada menos que
Mariano Ordóñez García, os nomes como os apelidos teñen o seu aquel, o fachendoso
Ministro de Graza e Xustiza que ficou na
historia como prototipo de cacique “cunero”, despectivo cos electores. Non viña
don Mariano nin a desculparse cos seus votantes, que levaban anos reprochándolle
a desatención en que tiña o distrito que representaba nas Cortes, entre eles o
doutor Alejo Diz Jurado, que fora alcalde de Tui polo seu partido e trece anos
despois será fusilado na explanada de tras do instituto de ensinanza media. Nin
moito menos a pedir perdón polo masacre argallado polos seus gardas civís ao
mando do terríbel tenente Ramón Merino Morales, que deixou sobre o campo de
Sobredo os corpos sen vida de Cándida Rodríguez González, de Joaquín Estévez Besada “O Choco”, e máis o
do presidente da agraria de San Estevo de Budiño, Venancio González. Non
pasaran nin cinco meses da matanza. Tampouco,
aínda menos, viña retractarse da
persecución que se promovía dende o xulgado municipal ou dende o de primeira
instancia, onde argallaba dende había tempo Pablo Bugarín Domínguez e ordenaba
o xuíz López Nieto. Viña porque se convocaran eleccións e estaba disposto a
gañalas por todos os medios, legais ou ilegais, e humillar os que se atrevían a
facerlle fronte e degoraban sacarlle un escano que durante décadas pertencera
aos conservadores e ao seu apelido familiar. Os que intentaban botalo eran un agrarismo,
que no distrito electoral tudense, que se correspondía case co partido
xudicial, levaba anos de irreprochable loita antiforista. Escribiu daquela o
presidente da Federación Agraria do partido de Tui, Enrique Jaso:
Suave y ondulante, al agrarismo no le falta la austeridad
socialista, la tenacidad sindicalista, la elevación teórica y libertaria y,
sobre todo, la ternura del cristianismo primitivo en toda su pureza. Con estos
bellos atributos, entra el agrarismo decididamente en la lucha de clases- no
hay otra- para conquistar la sociedad integral de la tierra y de la conciencia
O agrarismo víase coas
forzas precisas para disputarlle a acta por Tui ao aparato caciquil, conservador
e monárquico. Barallaron para iso dous nomes ben soados. Nin máis nin menos que
Basilio Álvarez, o crego de Beiro, alma do agrarismo dende os primeiros anos do
século, ou o mesmísimo Manuel Portela Valladares. Ao final foi este quen asumiu
o reto, ao fin e ao cabo tiña asegurada a súa acta polo distrito da Fonsagrada,
ben saben aquilo do carallo do 29, que, non habendo máis candidatos que os
postos a cubrir, non se celebraban eleccións, así o que había que facer era
impedir que alguén se presentase. A don Basilio aconselláronlle presentarse
polo distrito da capital ourensá e ficou a velas vir. Don Manuel presentouse á
batalla de Tui.
Por alí andaba mesturado entre
as xentes agrarias o xastre Manuel Noia e mais o seu irmán Xoán e outros.
Manuel argallaba obras de teatro para explicar o programa agrario e activar
conciencias, contaba como actriz cunha culta muller que chegara do Brasil sendo
unha mozota, Rufina Domínguez, filla de Tío Rafael das Amarelas, que fixera
fortuna no Brasil cunha tenda de “secos e molhados”, un dos salvadores de vidas,
tamén da de Xoán Noia.
A campaña foi quente e
rabuda. O día da batalla aínda máis. Houbo bastonadas para todos, colexios
pechados, tiros, manifestacións, presos, furnas cheas antes de se abrir os
colexios e outras que desapareceron antes do reconto, presidentes de mesa que
enfermaban a media xornada e 14 pistoleiros, capitaneados por “Pepe el Negro”,
un quebrafolgas de Vigo, circulando polos arredores das mesas electorais. Ollo,
non confundir este personaxe con José Alonso Martinez, alcumado do mesmo xeito,
o home de Evangelina Jaso, xenro de Enrique Jaso, cuñado de Enriquiño Jaso. Os
catro asasinados pola besta.
No Calvario do Rosal houbo
ata tiros, os da garda civil e outros que non se sabe ben quen os pegou, pero
si quen penou. Prenderon veciños e abríronlles causa por agresión e insulto á
Garda Civil. La Integridad, o xornal do
bispado tudense, describe un momento nun colexio electoral, dicindo que chegou
Ramón Salgado, o avogado agrarista tan amigo de Xoán Noia, cuns cantos “sastrecillos”,
lembrade que Manuel era xastre, aos que acompañaban “una turba de mujeres,
niños y portugueses”. Entre a turba estaba Rufina Domínguez Trigo e Amalia
Dorna Treinta e Eduardo González Álvarez e máis o home de Rufina, Domingo
Iglesias, que, acusado de pegar algúns dos tiros, acabou marchando para a
Arxentina. Aos catro abríuselles causa, cando menos instruída por un militar.
Cumpriría estudalo.
O pucheirazo foi soado.
Oficialmente, datos da web do congreso dos deputados, Ordóñez obtivo 3.262
votos dos 4.024 emitidos, sobre un censo de 5.991.Algúns xornais, como La Zarpa ou Galicia, falan dunha abafante maioría da candidatura agraria.O dous
de maio de 1923 Portela Valladares asinou un longo escrito que recolleu a
prensa, denunciando o roubo electoral. Pero Ordóñez asegurara o seu escano.
Por certo que Portela
Valladares é personaxe a re-interpretar, máis aló do que del dixeron algúns
galeguistas, aínda que tamén é certo que Castelao deitou sobre el parágrafos
ben comprensivos.
As elites conservadoras,
católicas e monárquicas colleron medo. Medo dabondo, aos agrarios de aquí e a
enfermidade que viña do leste de Europa, a revolución social. Dentro duns días
será o seu centenario. É a segunda data que quixera recordar. Non vos
preocupedes, que poucos medios de comunicación o lembraran. O 13 de setembro o
capitán xeneral de Cataluña, en acordanza co rei, ambos a un tempo, ciscáronse
na súa propia constitución e deron un golpe de estado para salvar España. O
presumido xeneralote e o vaidoso borbón quixeron coutar o pensamento, garantir
a orde e a propiedade, e instauraron a ditadura imitando vergoñentos o seu
heroe Mussolini.
No declive da xeira
ditatorial, uns meses antes de que o Borbón tivese que refuxiarse nas faldras
de Mussolini, no Teatro Principal de Tui, ateigado de
publico entre o que intuímos os irmáns Noia, houbo un mitin pola amnistía. Foi
por setembro de 1930. Abriu os discursos Gumersindo Rodríguez Costas,
“Gumersindo, o panadeiro”, o líder máis destacado da Federación Obreira Local
de Tui, tal e como Manuel Noia o era da federación guardesa. Gumersindo era
moito máis que un líder local, era o teórico da conxunción entre os “obreiros
de taller” e “obreiros do campo” que tanta forza deu ao anarcosindicalismo ceenetista
no distrito durante os anos republicanos, e esta conxunción agrario-proletaria
é a que explica a fortaleza frontepopulista e mesmo a capacidade de resistencia
aos sublevados.
Aquel era un mitin de
dimensión extra tudense. O segundo orador foi José Villaverde Velo, o líder da
CRG-CNT. Púxolle o ramo nada máis e nada menos que ÁngelPestaña, o líder máis
prestixiado da CNT ao que a mosca non lle deixaba de zunir tras da orella. Dixo:
(...)
un solo hombre desenvainó un buen día el sable, se calzó las espuelas y cabalgó
sobre veinte millones de españoles. Más de seis años ha durado el oprobioso
régimen y hay que evitar que se repita un hecho histórico que denigró a nuestra
nación ante el mundo entero, porque pudiera darse
el caso de que una dictadura todavía peor y más duradera viniera a humillarnos
de nuevo.
Non sei se Pestaña se
adiantaba a corrixir a Marx cando encetou
o seu Dezaoito de Brumario con
aquilo de “Hegel di, nalgunha parte, que todos os grandes feitos e persoeiros
da historia universal aparecen, é un dicir, dúas veces. Pero esqueceuse de
engadir que unha vez como traxedia e outra como farsa”. Neste caso, á sentencia
de Marx habería que darlle a volta polo forro e considerar a ditadura de Primo
como unha farsa que anunciaba a gran traxedia da sublevación de xullo de 1936.
Eran ben conscientes do
perigo. Non os colleu de sorpresa, pero si indefensos. Juan Noia ben lembraba
aquel abril de 1923, é por iso que abriu a primeira páxina do seu xornal El Nuevo Heraldo Guardés de 11 de
xaneiro de 1936, a un mes das decisivas eleccións do 16 de febreiro,
reproducindo, na súa integridade, o manifesto que Portela Valladares asinara o
2 de maio daquel ano. Revelador. Di na súa entradiña coa que introduce o texto
porteliano: “de la inconsciencia de las llamadas gentes de orden, que el año 23
falsearon villanamente el sufragio popular”. Lembrade que Portela era na altura
xefe do goberno.
Vou rematando. Cómpre non
esquecer, hoxe aínda menos, que os procesos locais están enxertados en procesos
máis xerais ou mesmo globais. Non se pode explicar a guerra de España, que
lexitimaron os apelados por Noia, aquelas mesmas “gentes de orden” que
consentiron o “pucheirazo” de Ordóñez e aplaudiron con frenesí o golpe de
Primo, se a disociamos do contexto europeo e mundial, se non a consideramos
dentro do marco do ascenso dos fascismos despois da Gran Guerra.
Non eran alarmistas nin
Ángel Pestaña nin Juan Noia. Quixera equivocarme nos meus temores ante o ascenso
da dereita máis extrema por toda Europa e da ameaza, do perigo, de que un
imperio en decadencia se sinta tentado a provocar unha catástrofe, poñernos a
todos e todas en perigo, entregarlle anacos do planeta a Ares, antes de perder
o exercicio exclusivo do seu predominio económico e político-militar.
Mais pasemos da esfera
planetaria a Cerdedo. Seica hai uns días alguén difundiu na entrada dunha
igrexa de Cerdedo un folleto que dicía:
Señor
Jesús, luz del mundo y Rey del Universo:
Guarda
a España de todo peligro y fortalécela frente a toda adversidad, guía a los españoles
al fulgor de tu luz, protege a nuestras Fuerzas Armadas, defiende a nuestras
Fuerzas de Seguridad, preserva la unidad de la nación y ampáranos bajo el manto
de Nuestra Madre Inmaculada y con la intercesión del apóstol Santiago, patronos
del pueblo español.
Líbranos
de sus enemigos, confunde a sus adversarios y convierte a nuestra patria España
e una antesala da la patria celestial.
Por Jesucristo Nuestro Señor. Amén
Preguntábase
o historiador Dionisio Pereira na súa páxina de facebook que é de onde a tiramos:
É
iniciativa persoal do vicario ou dos seus superiores? Preguntas aqueladas, pois
o folleto ten un retrouso, a provocación de tempos republicanos que parecen ben
lonxe e agardemos que alá sigan. Seica quen o espallou foi o vicario de
Quireza.
Recuncando na esfera local,
teremos investidura, non confundamos co que fan os touros que en castelán soa
parecido pero non é o mesmo, por vontade do Borbón, non porque o obrigue a
constitución; senón porque quere darlle carta de vantaxe aos seus e xogar cos
tempos. O vacuo comunicado da Casa Real di que como o partido do Sr. Feijoo foi
o que obtivo o maior número de escanos, e como, co paso dos anos, fíxose costume encargarlle
intentar formar goberno ao que máis escanos tivese, e, aínda sabendo que non
ten os apoios necesarios, parécelle que non é razón para cambiar tal costume. E
a presidenta do Congreso achanta. O que pretende o monarca é intervir en
política, saltándose a súa propia constitución e poñendo en marcha o “reloxo
constitucional”, cando podería, e debería, agardar a que alguén reunise os
apoios suficientes. Pero non é iso o que pretende, senón outorgarse un poder executivo que non lle dáa
Constitución, pois esta explícita que os actos do rei carecen de validez sen o
referendo do representante democrático. O mesmo artigo 99 no que se basea o
comunicado da Casa Real di que o rei, previa consulta aos grupos, a través do
“Presidente do Congreso”, proporá o candidato. Pero o Borbón quere intervir e
ao propoñer a Feijoo e ao acatalo a Presidenta, ademais de reforzar o candidato
da dereita fai que despois do previsíbel fracaso da investidura fiquen dous
meses ata a disolución das Cámaras. Apura así os tempos para unas negociacións
que se prevén complexas e que a dereita, tras presentarse como solución, agarda
que fracasen e forzar novas eleccións.
Unha mexadiña do Borbón
actual, non tan cheirenta como a do seu bisavó en setembro de 1923, pero a min
ficoume nos miolos a entradiña de Xoán Noia referida a que as “gentes de orden”
alteraron “villanamente el sufragio popular”.
Nota: Como é evidente non é isto o que dixen en Portecelo, senón algo parecido e xaora moito máis breve, pero as notas estaban feitas e deille forma por se a alguén lle puidera interesar.
Prezados amigos e amigas.
Por mor da previsión de choivas para mañá pola noitiña acordamos
cambiar a data de “Lectura Poética” no “Bosque da Lingua” da Comunidade de Montes
de Couso (Gondomar) para o domingo á mesma hora. Isto é ás 20:30. Manténdose o
mesmo programa de actividades
https://pedogalinheiro.blogspot.com/2023/07/lecturas-poeticas-no-bosque-da-lingua.html
e por suposto no mesmo punto, que por se houbese problemas de
localización indicamos de novo
https://maps.app.goo.gl/E1EAtbykqeWWji4S8
Por se vos presta, agardámosvos.
Algunhas das voces poéticas que nos últimos meses se xuntaron na Fonte de Zeta, ao pé da taparía A Mini, volverán a facelo o vindeiro venres 28 de xullo ás 20.30h, no Bosque da Lingua, ese fermoso proxecto ecolóxico e cultural promovido pola Comunidade de Montes de Couso. Neste espazo natural esparexidos entre carballos e castiñeiros, camelias ou abruñeiros, teixos, bidueiros e unha manchea de árbores diversas chantáronse postes de madeira que, sobre unha placa instalada na parte superior, recollen uns poucos versos dalgunhas das mellores composicións poéticas da nosa lingua. Pódese acceder a través dun código QR que nos achega o texto completo, lido ás veces polos seus autores e autoras e noutas ocasións por persoas que lle prestan a súa voz a quen xa non a ten.
Nesta
data incorporaranse á selección poética do “Bosque da Lingua” textos representativos
de Gonzalo Navaza e Marta Dacosta, ambos veciños de Gondomar, así como de Xabier
Rodríguez Baixeras e de Xosé María Álvarez Cáccamo, ademais dos dedicados a Eduardo Pondal e Xosé Luis Méndez Ferrín.
Na
lectura poética que se celebrará no pequeno e ben xeitoso anfiteatro, ollando a
posta do sol, que argallou a modélica comunidade de Montes, participaran os
poetas Xabier Rodríguez Baixeras e Xosé María Álvarez Cáccamo ademais de Manuel Forcadela e Cristal Méndez, e as voces
miñoráns de Fran Fernández Davila e Soledad García Riveiro.
No
mesmo lugar poderase degustar algún petisco acompañado dalgunha bebida para
refrescarse.
Preténdese
así promover e divulgar este fermoso proxecto sobre o que podedes informarvos
en
https://montesdecouso.gal/campanhas/proxecto-bosque-da-lingua/
Se vos presta vémonos o venres 28 ás 20:30 no bosque da lingua de Couso (Gondomar) e para guiarvos podedes seguir o enlace
https://www.google.com/maps/@42.097599,-8.748596,17z?entry=ttu
.jpg) |
| Cristal Méndez |
 |
| Fran Fernández Davila |
 |
| Soledad García Riveiro |
 |
| Xosé María Álvarez Cáccamo |
 |
| Xabier R. Baixeras |
 |
| Gonzalo Navaza |
Por una serie de coincidencias, nos
últimos meses volvín ás aulas. Andei por varios institutos e un CPI. Cousas que
ocorren por amigos ou amigas argallantes. De todo o que máis ilusión me fixo
foi volver ás miñas vellas Escolas ProVal, a aula que, nun tempo lle dicían de
galego, na que impartían sabedoría os amigos desta materia e unha amiga que
perdura na memoria. Nin tan mal... iso si cansa eh...
Seguiremos falando de recuperar a
memoria, aínda que queiran derrogala e decretar o esquecemento.
-1.jpg)
Amigos e amigas:
Todo vai chegando ao
seu remate. En xuño poñemos punto final ás “Lecturas poéticas na Mini” que
coordinou Xosé Mª Álvarez Cáccamo.
Ao longo deste “curso
pasaron pola Fonte de Zeta, coas súas propias lecturas poéticas ou doutras
persoas, Anxel Huete, Fernando Casás, Marta Dacosta, Maurizio Polsinelli,
Xabier Boubeta, Camiño Noia, Xabier Xil Xardón e Pepe Pintado.
Remataremos o curso
aproveitando o regreso de Luz Pichel a Alén, á súa lugar natal, no concello de
Lalín, a onde regresa polos veráns ou cando pode.
Filóloga, catedrática
de Lingua e Literatura española, reside en Madrid onde exerceu como profesora en
diversos institutos ata a súa prexubilación.
A súa primeira obra El pájaro mudo é de 1990. Entre 2002 y
2009 combinou o labor docente coa dirección, na compaña de Guadalupe Grande, do “Centro
de Estudios de la Poesía, de la Universidad Popular José Hierro” de San
Sebastián de los Reyes.
En 2004 gañou o Premio
Juan Ramón Jiménez e dous anos despois o Premio Esquío con Casa pechada, a súa primeira obra en galego. En 2013 publicou unha
persoal reescritura desta obra en castrapo, lingua de fronteira, co título de Cativa en su lughar. A súa última obra
publicada é Alén Alén (2021).
A súa poesía traspasa
os lindes do código lingüístico a través dun discurso heterodoxo que non
renuncia á emoción comunicativa e que está conseguindo un grande éxito de
crítica e de lectura.Deixámosvos o enlace dun breve vídeo para que vos poidades
achegar á obra de Luz Pichel
Se vos presta escoitar
a súa voz poética, será este sábado 10 de xuño e comezará ás 12.15h, cunha
duración aproximada de 45 minutos. Para limitar posíbeis interrupcións durante a lectura, A Mini
abrirá as súas portas ás 12h.
As intervencións
poéticas están pensadas para celebrarse no exterior, ao pé mesmo da Fonte de
Zeta, pero como non sempre o demo do tempo nos deixa, no caso de ser preciso realizarase
no interior da taparía.
Graciñas
Nota: De ter interese
en compartir mesa e mantel con Luz Pichel podedes facer a reserva no 646 74 93
28 ou en resposta este post.
Amigos e amigas:
Nesta ocasión quixemos dar un chimpo nas nosas lecturas
poéticas, aínda que preferimos facelo con rede, protexidos pola contrastada
experiencia do proxecto Neuston que formulou o noso conveciño da Ramallosa e científico
titular do Instituto de Investigacións Mariñas do CSIC, Xosé(Pepe) Pintado Valverde.
Tomando como metáfora o neuston, que define a comunidade de
organismos que viven asociados á superficie, na interface auga aire, este
proxecto explora a interface ciencia-arte, suscitando un diálogo na contorna do
mar e das ciencias mariñas en Galicia.
O Proxecto Neuston, proposto como un experimento
transdisciplinario, estableceu a colaboración entre quince científicos do
Instituto de Investigacións Mariñas (CSIC) e quince artistas plásticos ou
literatos. Tomando como punto de partida unha publicación científica, o
investigador expuxo ao artista un aspecto concreto do seu traballo, que serviu
de inicio a un diálogo a partir do cal o artista realizou a súa proposta.
Para que vos fagades unha idea máis concreta do que se vai
amosar e escoitar o sábado 20 de maio na “Mini” deixámosvos un enlace no que podedes botarlle un ollo ao proxecto (https://doi.org/10.4000/
Acompañando a Pepe Pintado estarán tres dos 15 artistas que
interviñeron no proxecto os poetas Xosé Mª Álvarez Cáccamo e Gonzalo Navaza e o escultor Fernando Casás. Ademais
poderase contemplar imaxes do Proxecto Neuston.
Se vos presta escoitar o
relato deste innovadora mestura entre ciencia e arte argallada por Pepe Pintado,
alí estaremos.
Será o sábado 20 de maio
e comezará ás 12.15h, cunha duración aproximada de 45 minutos. Para limitar
posíbeis interrupcións durante a lectura
A Mini abrirá as súas portas ás 12h.
As intervencións
poéticas están pensadas para celebrarse no exterior, o pé mesmo da Fonte de
Zeta, pero como non sempre o demo do tempo nos deixa, no caso de ser preciso
poderemos resgardarnos no interior da taparía.
Graciñas
Nota: De ter interese
en compartir mesa e mantel con Pepe Pintado podedes facer a reserva no 646 74
93 28 ou en resposta este post.
De
Compostela ao exilio interior. Unha biografía de Paco del Riego
Mañá venres 28 de abril, será todo un pracer acompañar ao amigo
de vello e longo percorrido, Antón Mascato, na presentación da súa biografía De Compostela ao exilio interior que con
tanto esmero acaba de publicar a Editorial Alvarellos.
Paco del Riego para Antón Mascato foi sempre o faro que marcaba
a dirección no traballo editorial e no compromiso de nación. Tratouno durante
décadas e foi un dos seus primeiro biógrafos, xa na altura de 2002. Daquela
ambos coincidían polo Miñor, Paco cos seus paseos de verán por Lourido; Antón
indo e vindo do Grove ou de Vigo a Gondomar.
Bo coñecedor pois, Antón Mascato, da persoa a quen este ano se
lle dedica o Día das Letras Galegas. Eu que tamén o tratei nas súas estancias
miñorás sempre admirei o sentido da disciplina do militante político que foi
Paco del Riego.
 |
| A. Mascato. Foto: C. López |
Amigos e amigas:
Se as últimas lecturas
poéticas caracterizáronse, en certa medida, pola presentación pública, en canto
á poesía, de novas voces, nesta ocasión teremos a un poeta novo de longa mais
de longa traxectoria, que gusta da palabra dita e escatima a escrita, pois
tennos dado menos libros impresos dos que desexaríamos.
Tratase de Xabier Xil
Xardón, da colleita dos primeiriños anos oitenta e ben regada polas augas do
Limia.Estudou Filoloxía Galega na U. de Vigo e exerce como profesor no ensino
secundario.
Dende os anos estudiantís
participou en certames da universidade e gañou os premio Antón Tovar (2007) e
Eusebio Lorenzo Baleirón (2008, este co poemario Cando menos a derrota (2009, Sotelo Blanco Edicións).
Así entre o berro
reivindicativo e o asubío da retranca foi construíndo a súa obra poética
Detéxtonos (2018, Positivas), O contaxio (2019, Urutau), mentres non
deixaba de participar en publicacións colectivas e en grupos poéticos como as “Redes
Escarlata” ou a “Hostia en Verso”.
Se vos presta escoitar
a voz potente e telúrica de Xil Xardón, alí estaremos.
Será o sábado 29 de
abril e comezará ás 12.15h, cunha duración aproximada de 45 minutos. Para
limitar posíbeis interrupcións durante a
lectura A Mini abrirá as súas portas ás 12h.
As intervencións
poéticas están pensadas para celebrarse no exterior, o pé mesmo da Fonte de
Zeta, pero como non sempre o demo do tempo nos deixa, no caso de ser preciso
poderemos resgardarnos no interior da taparía.
Graciñas
Nota: De ter interese
en compartir mesa e mantel con Xabier Xil Xardón podedes facer a reserva no 646
74 93 28 ou en resposta este post.
Este sábado 15 de abril, a Comisión pola Memoria Histórica do
Baixo Miño, Condado e Louriña organizamos un ato simbólico nun dos escenarios
chaves da represión franquista no Baixo Miño, o Mosteiro de Oia.
Por el pararían case
5000 represaliadxs de distintas orixes, ideais e condicións, entre o ano 1937 e
o 1939.
Para dignificalos e
lembralos contaremos con dous dos mellores historiadores do país sobre a
temática; Carlos Méixome e Kiko Paz Antón.
Previamente, ás 11h30
farase un pequeno percorrido polo Mosteiro, visitando concretamente a parte dos
"Presos do Mosteiro". Para esta visita fará falta facer inscrición
previa no 605789915, xa que as prazas son limitadas.
Achégate e difunde!
Pola memoria republicana
e libertaria!
O
próximo venres, 14 de abril, ás 20h na
Libraida de Gondomar (Rúa Rosalía de
Castro, 13), será todo un pracer acompañar
ao amigo e compañeiro Narciso de Gabriel
na presentación dos seus dous últimos libros Vermellos e laicos. A represión
fascista do maxisterio coruñés (2021) e Os mestres mortos daquel verán
(2023) nos que se achega tanto aos alicerces do nacional-catolicismo
escolar como á mecánica do proceso depurativo do maxisterio ou á tipoloxía das
sancións, así como a unha serie de historias de vida como as do seu admirado Arxmiro
Rico Taboada ou as das mestras María de Miño e Mercedes de Monelos, brutalmente
maltratadas e asasinadas, ou do miñorán de vida durante anos, el e a súa
familia, Víctor Fraiz Villanueva.
Conmemoraremos
así o día da República que non deixaron ser.
Por
se vos prace.
Andei estes días pasados polas terras occitanas que abeiran os ríos Lot e Garonne. En calquera recanto podías deterte ante a fachada dunha igrexa católica, ou protestante, que ben sufriron aquelas terras chás polas disputas relixiosas, marcadas coa lenda revolucionaria; facer un alto, no centro de Agen, para retratar un lanzo de memoria da II República; achegarte a Montauban para facerlle unha visita á tumba de quen quizais mellor personifique a xeira republicana; mercar, en librarías de vello, algunhas memorias intimas de La Guerre d´Espagne ou de súpeto bater coa familiaridade da espiritrompa, da lingua das bolboretas que imaxinara Rivas e puxera en imaxes o ribeirao de adopción e vida, José Luís Cuerda.
Todo semellaba insistir, naquela
semana laboral para os franceses e de exhibicionismo nacional-católico en España,
que nos sete días seguintes ficara comprometido para participar en varios
actos. O primeiro, e por partida dobre, o mesmo día da conmemoración republicana,
o venres 14, quizais na estela do mestre
don Gregorio e do cativo Moncho, quedara de acompañar ao amigo, dende a vella
Compostela, dunha Fonseca que se esmiuzaba en anacos mentres os estudantes nos
pechabamos nela con reiteración, Narciso de Gabriel, para que nos presente os
seus dous últimos libros Vermellos e laicos.
A represión fascista do maxisterio coruñés (2021) e Os mestres mortos daquel verán (2023) nos que se achega tanto aos alicerces
do nacional-catolicismo escolar como á mecánica do proceso depurativo ou á
tipoloxía das sancións así como a unha serie de historias de vida na que nos podemos volver a aproximar ao seu admirado Arxmiro Rico Taboada ou ás mestras María de
Miño e Mercedes de Monelos, brutalmente maltratadas e asasinadas ou ao miñorán
de vida durante anos, el e a súa familia, Víctor Fraiz Villanueva. Será pois un
pracer acompañar, o venres, 14 de abril,
ás 20h na Libraida de Gondomar (Rúa
Rosalía de Castro, 13), a Narciso na presentación dos seus
libros.
Pero
unhas horas antes será para nós ben grato participar no xantar da República, no
“Cupo sen fundo” de Goián, argallado como de costume pola dinámica e sempre
atinada “Comisión pola Memoria Histórica do Baixo Miño, Condado e Louriña” que
este ano homenaxeará a Raúl Francés, eu dígolle pai, para distinguilo do amigo
homónimo dende os tempos de Narciso en Compostela. Os Francés foi unha das familias
máis perseguidos polos facciosos sublevados nas terras do Porriño e da Louriña
e a fronte da súa memoria, de José, Eleazar, Antonio, Asunción, Eladio...
estivo e continua sempre Raúl, o fillo de José, asasinado en Tui o 27 de agosto
de 1936.
E ao día seguinte, sábado 15 de abril, de
novo por iniciativa da “Comisión pola memoria” participaremos, xunto ao tamén
amigo, o músico e investigador, Quico Paz Antón, na homenaxe aos presos que padeceron no Campo
de concentración de Santa María de Oia toda clase de penurias. Será a partires
das 11,30 despois dunha breve visita á parte do Mosteiro que ocuparon os
presos. Para esta visita é preciso ao haber limitación de prazas, no 605 78 99
15.
Por se vos prace, vémonos o venres 14 ou o sábado, 15, ou os dous días se queredes.
|
