Se non fose tan estrito no seu racionalismo é probábel que don Ricardo coidase, como eu, que lle botaron un meigallo.
Tras décadas agardando un mínimo recoñecemento institucional, aínda que fose só simbólico, chegou o día que tantos esforzos concentrou, que tantas dores causou, que tantos ruxe ruxe alentou. Ficamos sos, ollando como o pauliña pandémica o somerxía, outra volta, no Lethes, nun novo esquecemento, aínda que só fose da figura grave e senlleira, pois o importante, a súa obra e rigor, recordarase por tirios e troianos.
Lembrei, ante o reclamo de Guillermo, un xantar de hai ben anos derredor de Paco del Riego. Non lembro con nitidez o lugar, tampouco, con exactitude, se xa era presidente oficial da Real Academia ou era un segredo a voces, ante a unanimidade que espertaba. O que si lembro é que había percebes e albariño. Tras a pertinente discusión acerca de se cirrípedes ou crustáceos, xurdiu, nalgún intre o nome de Carvalho. A mención provocou algún comentario irónico, incisivo ou despectivo, non sobre o profesor, vállame deus!, senón sobre o seu pecado orixinal, causante, segundo algúns, da “guerra fratricida” que aínda perdura.
E como as dúas cousas ían xuntas, Carvalho e o seu pecado, o e os comentarios eran insistentes, don Paco, sen deixar de descabezar cirrípedes, con aquel seu desplante de rosmón irredento, soltoulles aos comentaristas enrabiado: “cando vós aínda non nacerades, xa Carvalho fixera máis pola lingua que faredes na vosa vida”. A conversa derivou de contado por asuntos máis mundanos.
Mais Carvalho non foi só filólogo, aínda que esa fose a súa vocación, polo que quixera lembrar unha súa participación nun servizo que valería por toda unha vida de dedicación á nación.
Recordábao Tobío nun libro homenaxe ao Seminario de Estudos Galegos (Castro, 1978), confirmouno o propio Carvalho nas súas conversas con Pillado e Fernán Vello (Sotelo Branco, 1986). Tobío nas súas Décadas (Castro, 1994) debúllao polo miúdo. O ano en que Carvalho remataba a carreira de Dereito, foi dos primeiros avogados da República, entre ambos, na biblioteca da facultade compostelá, seguros de que a República sería federal e resolvería a cuestión das nacionalidades, e por encargo do Seminario, puxéronse a elaborar un anteproxecto de estatuto para empregalo nos posteriores debates.
Do grupo de
traballo formaban parte Bóveda, Paz Andrade e Risco. Segundo Carvalho, ninguén
enviou nota ou apuntes como quedaran. Segundo Tobio, alguén, sen concretar,
enviou algo, quen non o fixo foi Risco; despois armou unha das del. O caso foi
que, en poucos días, atendendo aos textos constitucionais e estatutarios das
nacións emerxidas entre os rescaldos da Gran Guerra e ao espírito wilsoniano da
autodeterminación das nacións, redactaron un articulado que no seu primeiro
artigo dicía: “Galiza é un estado libre dentro da República Española”. O texto
publicouse o 6 de maio de 1931 e serviulles de argumentario aos galeguistas nos
anos seguintes. Pouco despois houbo unha segunda edición precedida dun estudo
económico da autoría exclusiva de Alexandre Bóveda. A república non foi
federal, o estatuto non foi o que eles desexaban, pero acadárono, e nós
herdámolo. Cando poidamos, mellorémolo. Que razón tiña don Paco.
Doce
de outubro de 2020
No
97 aniversario da fundación do
Seminario
de Estudos Galegos
Publicado
en Novas do Eixo Atlántico, outubro
de 2020
Ningún comentario:
Publicar un comentario