Unha satisfación

É sempre unha satisfación poder botar unha manciña a que estas cousa sucedan. Para que as memorias perdidas volvan ao fogar.

https://www.vilanova.cat/noticies/detall?id=99997244

Tamén se pode ver aqui:

https://youtu.be/_5GvlrdfseQ?si=YJmDxWu9ZJRYb4ao

Alfonso

 

O que ten Alfonso  na  man  é o retratiño que se fixo en Ourense, Antón Alonso Ríos, xa transmutado en "Siñor Afranio". A familia Álvarez Cáccamo, a través de Alfonso, deixou ao Instituto de Estudos Miñoráns a custodia da mesma, así como dos textos e documentos que Alonso Ríos lle enviou a Xosé María Álvarez Blázquez para compoñer o seu "O siñor Afranio. Ou como me rispei das gadoupas da morte".

Ata máis ver querido Alfonso.

1984

 

    Dime Guillermo que A Peneira cumpre catro décadas. En fin…, ademais de lembrarme do tempo que foxe, acordei de Winston Smith. Ben saben, aquel da distopía, ou quizais mellor sátira,  á que Orwell,  espreitando a lentitude do tempo, lle puxo título  revirando as dúas  últimas cifras do ano en que a escribiu: 1948. Quizais coidase que así afastaba do inmediato o grande irmán; mais non, ... o tempo, coma un foguete, non só virou sobre a numeración cronolóxica, senón que avantou sobre nós noutras catro zancadas a respecto do tempo de prevención ou distancia de seguridade que se puxera quen homenaxeou a Cataluña.

    Agora o omnipresente ollo vixiante da policía do Pensamento levámolo no peto, incorporado a nós mesmos, imperturbábeis, atendemos as micromensaxes baseadas na neolingua de Orwell, na simplificación, na redución argüída como rapidez na comunicación, cando na realidade é ocultamento, ou mellor alteración, ben reescribindo o pasado, como tiña que facer Winston Smith no seu diario traballo na habitación 101 do Ministerio da Verdade ou “Miniver”, ben inventando a realidade e manipulando a información coas “fake news”, ou ideando futuros irracionais, fantásticos, acientíficos e conspiradores que inhabiliten conciencias e inmobilicen a sociedade.

A cerna da idea orwelliana, non só de 1984, está na reescritura da Historia. Nalgúns dos seus escritos sobre a guerra civil española manifesta que, sabendo dende mozo que ningún xornal conta os acontecementos con fidelidade, na guerra viu por primeira vez noticias que non tiñan ningunha relación cos feitos, nin sequera no mínimo nivel que se presupón exista entre  a realidade é  a mentira. Tamén puido observar como a historia se estaba a escribir non desde o punto de vista do que “estaba a ocorrer”, senón desde o punto de vista  do que “debería de ocorrer” segundo os ollos ideolóxicos dominantes.

    Nestes corenta anos de vida d´A Peneira o mundo revirouse varias veces e o relato desas reviradas foise sempre axeitando ao que “debera ocorrer.

    Lembramos con fidelidade histórica o que representaron  Solidarnośc, Lech Walesa e Wojtila, que, xusto no ano fundacional d´A Peneira, ocupaban as primeiras planas de xornais impresos ou visuais, ou só ficou na nosa retina o que o “Miniver” reescribiu? Axústase o relato á realidade anterior ao esborrallamento do muro de Berlín, en 1989, ou só é unha versión do que debería ocorrer, convertida en verdade? Quen se lembra daquel iluso reformista chamado Gorbachov, vítima dunha “damnatio memoriae” máis intensa que a que decretou Stalin sobre Trotski, pois neste caso aplicáronlla tirios, troianos, romanos e “tutti quanti”? A URSS e Putin son  simples versións do inimigo oriental ou hai algunha contraposición, aínda que só sexa “in essentia”, entre o sistema anterior a 1991 e o pos-soviético? Alguén lembra que Belgrado foi bombardeada en 1999 pola OTAN e que as guerras iugoslavas se estenderon entre 1991 e 2001 ou é que a única e verdadeira guerra pos-soviética foi a actual de Ucraína? Ou é simplemente o que “debería ocorrer”?

    Poderíamos seguir: Kuwait, 1990; Torres xemelgas, 2001, e Afganistán, 2001-2021; Iraq, 2003; Libia, 2011, crise nos Pig´s no sur de Europa en 2008... Acordamos de que A Peneira mercábase en pesetas e non había Facebook ou twiter, que agora xa non é, ou mesmo recordamos algo máis do coronavirus que as máscaras?

    En fin, prezado Guillermo, ti, que podes acougar a beira do Tea e mesmo achegarte na carreiriña dun can a ollar o pracenteiro Miño entre Salvaterra e Monção, acorda sempre aquilo co que o demo do Voltaire remataba o seu Cándido: “Il faut cultiver notre jardin”. Pois iso cultivemos o noso xardín e non nos deixemos confundir polo falabarato do Dr. Pangloss.

    A Peneira, 40 anos, mazo 2024

 

 

O que subxace en Compostela

 

    Cóntame unha boa e común amiga: “Forcadela, le, e le, e le”. Foron as lecturas de Manuel Forcadela as que trouxeron a Lacan dar unha volta por Compostela, como antes as de Risco levárono a bater, aquel día de Santa Susana de 1926, na libraría da rúa Nova, mesmo á beira do pórtico de Salomé, cun rexuvenecido Stephen Dedalus. Entre unhas e outras lecturas, e as súas consecuencias, vai alá un século de cultura galega que construíu a súa identidade, coido que en excesiva exclusividade, sobre a tradición literaria e o idioma.

    Quizais o efectivo título poida chamar a confusión. Como se desprende da comparanza anterior, non se trata dunha visita do “escuro” Lacan ao Santiago sufocado polas masas turísticas; nin tampouco, advírtenos o autor, dunha tentativa de psicanalizar a nosa cultura, senón de sinalar certos lugares comúns a luz, non só da visión lacaniana senón dende o común espazo de diversas disciplinas humanísticas.

    Xuntou o autor tres traballos.[1] En dous deles, “Compostela criminal” e o propiamente “Lacan en Compostela” conxuga unha análise teórica da novela de Carlos G. Reigosa, Crime en Compostela (1984) que acadou sona e edicións, inaugurando o xénero policial ou de detectives que ameaza con abafarnos tanto como os xacobeístas. Xénero ao que por certo, na súa vertente máis negra, se achegou o autor, hai ben anos, nas tres entregas sobre Toni Barreiro “O touro do Calvario”, Sangue sobre a neve (1990), Barato, barato (1991) e Fóra de xogo (1993), as tres en edicións do Cumio e que compre non esquecer non só para lembrar as orixes do triunfante “Vigo noir”, senón tamén para recuperar o perfil de narrador de Forcadela, esvaecido tras a súa poderosa obra poética e ensaística.

    O terceiro dos traballos centrase no disperso concepto de autoría dun Álvaro Cunqueiro “escindido” entre alta cultura e antropoloxía, “suxeitado” á constante referencia onomástica (Hamlet, Orestes, Ulises, Simbad, Merlín…)  mesmo ata o “delirio”, para empregar outro termo psiquiátrico, de máis dun cento de heterónimos empregados en  traducións, certas ou finxidas, e que dende os seus anos mozos nunca deixou de interesarse pola psicoanálise, en feminino diría el, aínda que só fose polas súas querenzas surrealistas.

    Lacan en Compostela ten un efecto “contraste” que o dota dun especial atractivo ao contrapoñer, enfrontar, sería o termo que empregaría o autor, o mundo da “comunidade” ancestral,chea de “aura”, do mundo cunqueiriano e a “sociedade” de aluvión, desarraigada da novela de Carlos Reigosa. Análise e confronto realizado a través dos “seminarios” de Lacan pero tamén da obra de Benjamin, Durkhein, Marx, Habermas, Althusser… tendo como fondo “un pais desmado, empobrecido, esquilmado e colonizado, que emerxe á modernidade obrigado a deixar de ser, e que encontra no seu discurso literario o vehículo dunha protesta unánime e un idioma”.

Tempos Novos, nº316, setembro 2023

 

 

---

[1] Forcadela, M. (2003): Lacan en Compostela, Manuel Forcadela. Santiago: Laiovento.

 

Roturiñas

    Como un xa vai virando décadas, o ano que ven agardo gañarlle o pulso a outra, ás veces emerxen do fondo dos espellos do corredor, como dirían o Ferrín, ou Borges, palabras perdidas, baleiras do vello significado e mesmo de significante.

    Hai décadas descualificabamos, con natural paixón democrática e pretensión revolucionaria,os que pretendían readaptar o réxime dos militares facciosos, e fascistas, bendicidos pola igrexa,  aos, daquela, novos tempos. Pola contra, defendiamos un proceso “ex novo” que empatase, cando menos, coas raiceiras da república bombardeada. Ben o saben os que viraron décadas, o debate era reforma ou ruptura. Sabémolo mellor os que fomos derrotados no combate político e ficamos sós.

    Asentouse a reforma transicional, acordada polas masas en votación tal día como hoxe, cando escribo estas liñas, de hai 45 anos, e imposta pola forza dos diversos e múltiples poderes. Pouco máis dun 25% da poboación española pode recordar, por vivilos con conciencia, aqueles anos finais da década dos 70 do pasado século. O resto é coñecemento inducido polo poder, os medios, a escola… e “Cuéntame”.

    Dende o sosego dese certo escepticismo que achega o paso das décadas, un non deixa de albiscar nos iracundos e hiperbólicos debates actuais certas sombras dos daquela altura.

    Se xa foi o ínclito José María Aznar quen se referiu a unha “segunda transición” para anunciar o seu ascenso aos ceos da Moncloa, sinalar o fin da fase gonzaliana de pura e brutal adaptación ao modelo transacionado en 1978 e recuperar o poder eterno, que nunca perdera, para a dereita madriespañola. Dicíao el, arteiro, que nin votara a prol da constitución por considerar que se afastaba das patrias esencias do réxime a reformar.

    Por razóns xeracionais, aínda que non só, case sen se decatar, as sociedadesmudan. E tanto. Algúns, por optimismo da vontade, intuímos, con ledicia innegábel, non unha ruptura co réxime apalabrado daquela, senón a corrección dos seus aspectos máis “casposos” cunhas cantas “roturiñas”, evidentes no que a dereitos individuais se refire, pero tamén nun certo troco, nos grupos de idade hexemónicos, na consideración a respecto das cuestións nacionais e culturais pendentes.

    Cumpriría tamén que, tan pronto toque, que será cedo, acheguemos o que poidamos á nosa “roturiña”, para o que é preciso nin ficar na casa nin equivocarse con quen a pode facer.

    Cómpreme aclarar que a expresión “roturiñas” non é da miña colleita, senón dun prezado amigo que sempre me asombra coa súa clareza e instinto político.

A Nova Peneira, decembro de 2003