mércores, maio 31, 2017

Noticias para falar

O outro día, nunha desas rutas anticolesterol que cómpre facer ao chegar a certa idade, en boa compaña e na fermosísima rotonda arredor de Monte de Lourido, un meu amigo sevillano, como levabamos un anaco en silencio, preguntoume se non lera algunha nova nos xornais... desas para falar. Gustoume a expresión.

O tempo tamén é para falar. Por iso se converte en asunto preocupante cando sobes con alguén no ascensor; cando topas cun veciño fronte por fronte, na rúa, e tes que deterte sen saber moi ben  por que; cando estás con alguén agardando por alguén, que tarda un chisco... Nestes casos o mellor é recorrer á chuvia ou ao sol, ao bochorno ou ao vento, ao moito ou pouco frío e a moita ou pouca calor... É unha desas novas para falar.
Pois aquel día viña eu de ler unha nova, o meu amigo xa a coñecía, pero que aínda así, ao ser un tanto asombrosa, deunos para falar un bo treito da pateada.

Resulta que  uns colegas, convocados por whatsapp, foron xogar unha pachanga de futbito. Todo normal. No medio do partido, un couce por alí, un empurrón por acolá, un pelotazo que bate en zona sensíbel, un gol discutido, un que non ten ganas de perder, outro que non sabe perder, o de máis ala que é un fala barato e aquel outro que é un bocalán . Normal. Son coma nenos e acábanse armando unha como as da tele, unha “tangana”, dinlle. Todo segue a ser normal. Menos en Verín.

Non pensen que é unha entroidada. Seica é certo. Nun destes partidos, un fíxolle, ou díxolle algo a outro. Pero o primeiro era garda civil e o segundo sarxento do benemérito corpo. Ambos virís xogadores leáronse por un lance do peloteo. Ao chegar á casa, non sei se agora lle seguen a chamar “casa-cuartel” como antes, o mando abriulle un expediente ao número e sancionárono con cinco días sen soldo por insubordinación.

Máis non teñan coidado que a cousa non ficou aí. O sancionado recorreu e denunciou outros dous mandos, que non estaban presentes no partido, por falso testemuño. Arre demo que puido estar calado.

O caso é que onte vin na prensa que o tal garda civil foi xulgado e condenado, por insultos a un superior, segundo o código penal militar, nun Tribunal Militar celebrado na Coruña a catro meses de prisión que deberá cumprir, na súa integridade, en Alcalá Meco.

A nova deu para falar.


    Xoves, 1 de xuño de 2017

O capitán zarabeto

Andei estes tempos a ver a serie Downton Abbey. Nun dos seus últimos capítulos a aristocrática familia, posta en pé, acompañada da súa moita servidume, escoita o discurso do Príncipe Alberte co gallo da clausura da exposición do Imperio Británico en 1925. A novidade era que o discurso principesco emitíase pola radio. O futuro rei Xurxo VI, un neno asustadizo e choromica, zurdo,  zambro e tatexo para o que, como é de supoñer, as intervencións públicas convertíanse nun autentico suplicio. Sobre a cuestión dos speech monárquicos, Tom Hooper dirixiu un filme, con Colin Firth como Xurxo VI, que gañou o Óscar á mellor película en 2010.

Logo o seu irmán Eduardo preferiu casar coa estadounidense Wallis Simpson, mentres lle chiscaba un ollo a Hitler, e Alberte virouse en Xurxo e tivo que afrontar non só a guerra con Alemaña senón tamén a desintegración do enorme imperio que xiraba ao redor de Londres.

Imaxinei o esforzo supremo do rei británico porque me lembrou a un “meu” capitán, hai moitos anos, nun cuartel de Castelló de la Plana. Aquel home serio, elegante, respectuoso, esmirrado de carnes e de xesto duro, cada vez que tiña que dar unha orde, cousa que evitaba cando podía deixando ese labor ao tenente ou aos sarxentos, apertaba os puños con todas as súas forzas ata que se poñían rubios como se alí se concentrase todo o seu sangue, entón, nun só golpe, emitía a súa voz de mando.

Tiven que falar en privado en varias ocasións. Falaba de pé, movéndose constantemente en círculo, escoitaba, fechaba os puños, abría a boca, tomaba aire e botaba as frases de corrido, case nin se lle notaba, agás que se puxese un pouco nervioso.
Como nos meus papeis poñía que eu era psicólogo, chamoume en dúas ocasións para pedirme opinión e colaboración. As dúas veces co susto correspondente, pois que te chamase o capitán ao seu despacho, sen saber por que, non anunciaba nada bo; moito menos onde estabamos, algúns, de soldados, no ano mil novecentos  setenta e nove, estreadas as formas máis ou menos democráticas e antes do golpe de estado do 23-F, alí, na rexión militar, no territorio de don Jaime Miláns del Bosch y Ussía.

A primeira vez foi ben doado. A Policía Militar pillara uns rapaces fumando porros, coido que sería nun día de saída, polas rúas de Castelló. Mandáranos ao calabozo. Eran do sur, “granaínos” coido. Pediume opinión sobre esas drogas e sobre como debía castigar os rapaces. Quiteille importancia e indiqueille que ás veces  o exceso de dureza podía ser contraproducente. Non os castigou moito. Mandoume falar con eles. Cousa que fixen. Entroulles por unha orella e saíulles pola outra.

Na segunda ocasión meteume nunha boa lea. Chamoume para dicirme que ía chegar un rapaz expulsado da Garda Civil, que viña do País Vasco, alcohólico, con varias tentativas de suicidio e que tiña que botar alí, máis ou menos, un mes para rematar o seu período militar e marchar para casa. Facíame responsable do que lle pasara. Ala! un mes detrás do mozo gaditano. En canto me despistaba chegábame borracho, tiña que ir recollelo á cantina ou aguantalo para que non caese cando se pasaba “retreta”. Un día pillou o cinto, púxoo arredor do pescozo e colgouse da liteira  de arriba, tiña que encoller as pernas se quería afogarse. Aquel día tranquilizoume, decateime de que polo de agora non pretendía suicidarse, só que o mandasen pronto para a casa.

Debía ser unha boa persoa aquel capitán tatabexo. Cando menos preocupado pola súa “tropa”, si que o era. E esforzado tamén. Non sei como remataría a súa carreira militar pero a súa eiva ao falar pouco lle axudaba. Matinei, ao lembrarme, que hai profesións case que incompatíbeis coa tartamudez, por exemplo xuíz ou bispo, mesmo ministro, aínda que a Rajoy tamén lle chega.

Mércores 31 de maio de 2017




luns, maio 29, 2017

Unha personalidade irresistíbel


    Por onde pasa xera toda caste de sentimentos agás indiferenza. De todo lle dixeron, e nada bo, os medios europeos. Algún, británico, ademais de reprocharlle as filtracións sobre o atentado de Manchester e que lle reclamase aos socios da OTAN que afrouxasen a faldriqueira, di que non está preparado para a súa responsabilidade e que converte as súas experiencias persoais en verdades inmutábeis confundindo os seus intereses particulares cos xerais. Conta ese medio que lle comentou a un dirixente europeo que a súa desconfianza coa UE vén de cando lle puxeron moitas pexas aos seus campos de golf. Os medios europeos seguen sen decatarse de que nos EE UU sempre van por diante. Hai décadas declararon a guerra da que falaba Warren Buffet que ían gañando; daquela tiñan xenerais interpostos, agora mandan directamente os cleptócratas.

Nun breve de prensa dunha correspondente en Bruxelas, cualifícase a Trump de inquietante, impertinente, agresivo, rancoroso,  impredicíbel, volúbel... ademais de ter malos modos e actuar de forma humillante cos perplexos mandatarios europeos. O estrafalario personaxe seica mesmo lle deu un empurrón ao presidente de Montenegro, e saberá que existe ou por onde queda?, para que non lle quitase nin un anaquiño do protagonismo que lle corresponde.

Ese aire do botado para diante, de vencedor indiscutíbel, de retórica vehemente, de fala barato, de boca aberta,  seica ten desacougados aos oficiais dos servizos secretos que se poñen a tremer como varas verdes cando fica a soas con alguén e lle dá corda solta á  lingua sen que o dean controlado polo micros.

América, o primeiro, foi a súa consigna de campaña, e para desánimo dos ilusos europeos segue indo co lema por diante. Tampouco é tanta novidade, ou cando a administración imperial non puxo o imperio por riba do demais? Os EE UU sempre viron a UE  como un aliado, como un socio pero tamén como un rival e un competidor, só que con tan escasa forza política que cando ten que falar de cousas serias faino a soas coa Gran Bretaña e coa Alemaña.

Ao final púxoos firmes. Fará que sigue enfadado con Moscova polo de Crimea  e o do leste de Ucraína,  pero dille que non ao control das emisións contaminantes para non darlle vantaxe a China e advirte a Alemaña de que ese choio que teñen cos automóbiles prexudica os seus intereses.

En fin, un torpón tan grande e basto como Mussolini pero sen a súa barulleira expresividade e cun poder inimaxinábel para a xente do común.

Martes, 30 de maio de 201

Unha portada

Síntome abouxado polo rítmico e monótono tris-tras, tris-tras, tris-tras... da pelota de ping-pong en interminábeis partidos de tarde sabatina, mentres, ao fondo, soan músicas novas e cancións incomprensíbeis para un educando afrancesado. Véxome paseando a morriña pola sala de xogos, nos baixos do avermellado e fálico edificio da Laboral de Zamora.

Nun recuncho os curas deixaron instalar un tocadiscos, dicíanlle “pick-up”, era como unha maletiña que tiña na parte superior dous  altofalantes, na inferior o xiradiscos e podíanselle poñer pilas para ir de “pic-nic”. Algúns internos madrileños traen “singles” da súa casa. Mesmo un curiña moderno engaiola rapaces prestándolles os seus comedidos vinilos.

A un rapaz da periferia vilega dun país periférico todo o  asombra, dende o tris-tras amentado ata o tino co que cómpre colocar a agulla sobre o plástico negro para que non remate emitindo un estrondoso brrum  e provocando alporizados bramidos dos compañeiros de liberdade vixiada.

Ao ano seguinte o tocadiscos mellorou substancialmente e comezaron a aparecer LP “long-play” que se reproducían a 33 revolucións. Entre os primeiros que por alí se viron e tamén dos que máis raiazos tiña como pegada física do uso constante, había un de funda colorida, na que estouraban verdes, amarelos, vermellos, azuis, rosas ... unha explosión infantil, naif, unha portada estraña na que unha manchea de xente miraba de esguello cara a un chan que, a algúns,  semellábanos unha tumba e, sobre ela, gravada en letras a base de flores rosas, o nome do grupo, “Beatles”, por riba dunha guitarra colocada como se a fose tocar un zurdo.

Naquela mestura de cores e debuxos os adolescentes internados podiamos descubrir sen dificultades os  nosos personaxes masificados, fosen heroes, estrelas rutilantes  ou cómicos. Intentando recoñecelos pasabamos horas mirándoa, cos catro Beatles rechamantes no centro e repetidos en elegante negro, pegados ao negro pegador de Sony Liston con Marilyn Monroe ao fondo, mesmo por riba da cabeza de Tarzán, perto do Fraco e do Gordo e de Lawrence de Arabia, Tyronne Power, Toni Curtis, Marlon Brando, Tom Mix, Shirley Temple, Marlene Dietrich, Mae West, Bob Dylan...

Mais había serias dificultades para recoñecer moitos outros rostros e mesmo o fixemos moitos anos máis tarde. Alí estaban tamén Albert Einstein, Aldous Huxley antes de que puidésemos ler Un mundo feliz, ou Edgar Allan Poe antes de que pillásemos medo cos seus contos, e tamén William Burroughs, Dylan Thomas, Lewis Carroll, George Bernard Shaw, Oscar Wilde, H.G. Wells. Por alí andan tamén Carl Gustav Jung e Sigmund Freud e as barbas de Karl Marx.

Todos saben da capa de que falo e unha gran maioría das xentes  da miña xeración e posteriores cantaruxamos “With a Little Help from My Friends»”, “Lovely Rita” ou calquera das outras.
Hai cincuenta anos que se publicou. O disco supuxo  a consagración do grupo e da súa música pero, sobre todo da  súa entrada no mundo da “cultura” como expresa aquela portada na que se mesturan Oscar Wilde e Johnny Weissmüller, Einstein e Mae West.

Quizais a mellor expresión desta explosión da xerarquía cultural, da crise do elitismo sostido nunha falsa división clasista entre alta cultura e a emerxente cultura pop fose que o equipo do paleantopólogo Donald Johanson ,  en 1974, cando descubriu o conxunto de fragmentos óseos dun homínido  de entre 3,2 a 3,5 millóns de anos de antigüidade, estivesen a escoitar “Lucy in the Sky with Diamonds” e decidiran poñerlle o nome de Lucy a aquela femia de pelve bípede da especie tecnicamente denominada “Australopithecus afarensis” e que popularmente identificamos con Eva.


Luns, 29 de maio de 2017

Quen inspirou o deus azul?

Foto: Joaquín/Libraida
Falabamos o outro día de que fun tomar un pincho con Casares tras o comentario de Villalaín sobre Deus sentado nun sillón azul. Sempre me interesou a figura de Risco e a súa influencia, absoluta, no nacionalismo galego de entreguerras ; a súa longa sombra, en parte, presente nos primeiros pasos do Partido Galeguista e, mesmo, o seu ecoar nas formulacións máis radicais,  en termos identitarios, do nacionalismo galego contemporáneo cando se esquece do vector social, determinante tanto para comprenderse a si mesmo como para explicar a súa limitada influencia política nas últimas catro décadas.

É evidente que Casares non quería que o seu personaxe se confundise con Risco, por iso o cita polo seu nome en dúas ocasións. Máis tamén é evidente que tanto o contexto espacial como unha lectura, nin mesmo moi sutil, da novela e, en especial, a descrición física do protagonista do relato, encamíñanos cara a Risco. Por iso cando nunha conversa, gravada e publicada, lle preguntamos abertamente se Risco era a fonte inspiradora do seu personaxe, Casares respondeunos á galega: “si e non”, pero “hai un parecido”.

Casares pretendía reflexionar, como dixo Villalaín o outro día, sobre como é posible que unha persoa culta, formada, por moi conservadora que sexa, poida chegar a xustificar ou mesmo apoiar e participar dos horrores que desencadeou o fascismo , en especial, o nazismo. Para iso, díxonos naquela conversa, tiña dous persoeiros que o poderían inspirar. Un era Risco, pero corría o perigo de facer un retrato demasiado humano dunha persoa á que coñeceu, tratou e admirou e da que descubriu o seu pasado máis tarde. O outro era Carl Schmitt, a quen tratara, pero pouco, e que lle caía moi antipático. Así que este último serviu de modelo pero, como é obvio, pasado pola peneira dunha cidade, Ourense, e da figura que personalizaba o intelectual local.

Comentounos Casares aquel día  a súa opinión de Risco, a quen coñecera sendo un bacharel e participara no seu célebre faladoiro xunto con outros mozos  ourensáns.  Casares cualificouno de “extremadamente conservador”, aínda que non en todo, xa que en asuntos de arte era moi vangardista. Para os “artistiñas”, Risco era máis contemporáneo que Otero a quen vían como un home serio, en exceso antigo. Contrasta esta opinión coa que nos deu, en síntese, hai anos Tobío; de Risco dixo “todo nacionalismo ten o seu carlismo”, mentres que de Otero afirmou “demasiado culto para ser conservador”; Tobío e Risco coincidiron en Berlín en 1930, un pouco antes de que o protagonista da novela de Casares resida na capital alemá.

Seguindo coas opinións de Casares sobre o autor de Mitteleuropa -outro día falaremos de Schmitt-, o autor de Deus...  non coincidía coa visión de Piñeiro que, ao igual que os galeguistas do grupo Galaxia, difundiu unha versión benévola dun Risco humanamente feble, premido polo medo...; seica dicía Piñeiro que debería recoñecerse nas constitucións o dereito a ter medo, medo físico, medo ás mulleres...

Cando Casares chega a Santiago e escoita como os máis novos cualifican de  “traidor” aquel home que el admiraba, púxose a pescudar no seu pasado e mesmo pretendeu falar con el, pero xa estaba enfermo e morreu (1963). Casares foi descubrindo os horrores de Risco e afirmou que se o que escribiu sobre os xudeus o fixese en Alemaña e en alemán non teriamos esa visión condescendente con el; Risco tiña un pensamento fascista e casaría moi ben cun Primo de Rivera ou Benito Mussolini.


Domingo, 28 de maio de 2017

domingo, maio 28, 2017

Unha avioneta na Praza Vermella

Nun día como mañá, hai trinta anos, un mozo alemán, Mathias Rust, na altura con 19 años, a bordo dunha avioneta alugada informou, ao control de tráfico aéreo do aeroporto de Helsinki, que o seu destino era Estocolmo. Mais modificou o rumbo cara ao  leste, desapareceu do control aéreo finés en dirección ás costas bálticas, penetrou no espazo da Unión Soviética, evitou as defensas aéreas e aterrou en Vasilevski Spusk, xunto á Praza Vermella, preto do Kremlin, no centro da capital da URSS. Segundo os expertos, aínda que nunca o confirmou, dende o Báltico seguiu, a escasa altura,  a liña férrea ata Moscova, así evitou os radares.

Gorbachov refírese, nas súas Memorias, á  “disparatada” viaxe que foi como unha labazada que tiveron que encaixar as forzas armadas da “outra” superpotencia. A cousa podíase tomar como unha trasnada e así o fixeron os xuíces soviéticos que encarceraron a Rust durante algo máis dun ano, e logo, deixárono regresar a Alemaña. Ou valorala como fixo o propio Gorbachov: “..., a aterraxe na Praza Vermella foi o sinal de que a nosa seguridade non estaba garantida...”.

Conta o primeiro e derradeiro  presidente da URSS que soubo do “incidente especial” cando estaba en Berlín nunha reunión da Comisión Política do Pacto de Varsovia. Á mesma tamén acudiran moitos dos máximos dirixentes soviéticos aos que lles manifestou que os sistemas de defensa aérea garantían ao cento por cen que en situacións incomparablemente máis complicadas se descubrirían e impedirían violacións do espazo aéreo, polo que só a neglixencia e a desorde reinante nas forzas armadas podían explicar o sucedido. Nos días seguintes máis de 2.000 altos cargos do Ministerio de Defensa foron cesados.

Non era, nin moito menos, a primeira debilidade evidente do sistema defensivo soviético mais era o máis clamoroso e ridículo. Gorbachov equivocábase de plano, non era un problema de desorde no exército, a cuestión era que, había xa tempo, o conxunto do sistema soviético entrara en coma e non foron quen de recuperalo.

Pouco máis de dous anos despois, o 9 de novembro de 1989 caía o muro alemán. Á volta de dous anos, o 25 de decembro de 1991, Gorbachov dimitía como presidente da URSS e esta desaparecía. Está nos libros de historia. Pero segue sen ser acaída a explicación daquel  “estraño incidente”.


Sábado 27 de maio de 2017

sábado, maio 27, 2017

Sobre un deus en azul

Onte fun tomar unha tapa con Casares. Primeiro pasei pola de Libraida para escoitar o que dicía Villalaín sobre Deus sentado nun sillón azul. Foi moi comedido, limitouse a debuxar o contexto histórico, centrándose en especial na forte presenza de Berlín e da cuestión alemá no desenvolvemento do relato.

Comentou que, segundo algúns,  tratábase da mellor novela de Casares, pero que el, como eu, tiña varias e a concreción  variaba en función da que estivese a ler, ou da que nese momento lle viñese ao maxín.  Esta cuestión carece de importancia. O que é evidente é que se trata dunha gran novela, sexa ou non a mellor de Casares, mesmo sexa de Casares ou non. Dixo tamén que era “a máis seria”, e despois matizou “ou a que menos humor ten”. Tamén podo coincidir, aínda que dun relato de Casares, mesmo dun tan breve como calquera das miles de tiriñas de Á marxe, sempre se desprende un sorriso irónico, unhas veces compracente, ledo, contento... noutras, pola contra,  apesarado, triste, mesmo amargo ou quizais perverso, como querendo escaravellar no ollo de alguén.

Deste último humor cabrón hai un chisco no Deus..., en especial nas descricións das persoas que non son do agrado daquel homiño, esmirrado de corpo, agoniado na procura da grandeza, do heroico, do acougo dos sentimentos, da perfección  do espírito.

Aínda rin un pouco, con riso de coello revirado, cando describe a Gerda, aquela mozarrona da que se fixo amigo en Berlín e que se debería parecer á impulsiva amante da que se lembra Tobío nas súas Décadas... pero ausente, falo de memoria, no Mitteleuropa de  Risco. Os tres, Risco, Tobio e “el”, o protagonista, coincidiron no Berlín da República de Weimar en 1930. Da tal Gerda dicía que era unha cousa parecida a unha becerriña solta no medio dun prado. Non foi menos deferente cunha amiga que coñecera antes que a “ela”, a voz que narra, e que sen ser fea tiña un peito descomunal tal como se levase un paquete ou un repolo debaixo da blusa. Desta, unha tal Cuca Acevedo, afirma que parecía unha galiña tanto pola maneira de andar, cambaleando para os lados, como polo costume de mover a cabeza arriba e abaixo como se estivese a peteirar no millo ou a beber auga.

Noutro momento detense na descrición dun alemán do que non gustaba. Un trasunto do maragato don Celidonio, protagonista  d’O porco de pé. O teutón era un tipo de cara ancha e colorada, de fronte estreita e boca de lagarto, cos beizos como tomates maduros e que cando ría agarraba a barriga cunhas mans pequenas e gordechas que, en tres dos dedos, portaban uns aneis apertados que os convertían en chourizos.

Claro que a narradora tampouco se queda atrás ao describir o  home narrado, o seu  vello amor, cuns ollos tan miopes que lle lembraban a mirada boba, máis cómica que triste,  dun becerro e que aquel punto de luz que lle saía do fondo dos ollos, cando se incomodaba, era da mesma natureza que a viscosidade branca e mol dunha ostra, e que a boca de ra, estreita e grande, non era máis que unha fenda aberta na cara e rodeada por un rebordo grimoso de carne.

Despois fun escoitar as lecturas das tiriñas de Á marxe e manducar a  enxeñosa tapa da “Galiña do Ardora” cunha folla de endivia chea de pasta de queixo azul, unha enorme buguina de pasta que agochaba un ovo de paspallás e todo polvillado con coco tinguido de azul.

Unha tarde agradábel.


Venres 26 de maio de 2017

venres, maio 26, 2017

Un día de prensa

Hai días especiais, tamén nos xornais; deses nos que tes algo máis que ler que as novas que xa coñeces ou os artigos de opinión, de opinadores que opinan sempre o mesmo.

No día de onte algunhas informacións foron quen de concentrar a miña atención. A primeira, unha tal Melania e outra tal Ivanka, ambas con cara de queixo fresco e sorriso de leiteira holandesa pintada por Vermeer, co nariz a escuadra e o labio baixo cheíño coma un lagarto, foron visitar o  Papa. As mulleres da nova dinastía imperial ían tocadas con mantillas e vestidas de negro, sen escotes, cos brazos cubertos e sen xoias, en sinal de respecto ao representante de Cristo na Terra. Unha esaxeración de protocolo, mesmo a ollos do Vaticano. O ”intríngulis” está en que estas damas tan consideradas coas formalidades en Roma, na recente visita a Arabia Saudí negáronse a colocar o velo ritual. A actitude estivo ben, para min; o que non vén a conto é a da Santa Sé.

Na páxina anterior inclúese un guión de testosterona adolescente  para Hollywood e de éxito seguro. En  resumo, acaban de prender un ex-garda civil que levaba trece anos fugado e condenado a corenta anos por atraco. A chicha do asunto viña, como sempre, na letra miúda. O elemento, seica un dos máis perigoso e máis buscados, fuxira do cárcere en 2004. A súa carreira comezara en 1989, cando, con 21 e sendo Garda Civil, participou no asalto a unha xoiería no que ficaron feridos tres policías e un garda xurado; detido polos seus propios compañeiros foi condenado a catro décadas de prisión. Aproveitaba os permisos para seguir facendo os seus “traballiños”; primeiro foi detido por leas de drogas e despois  por causarlle lesións graves a dous gardas civís cando era porteiro dunha discoteca. En 2004, cando lle deron un novo permiso, non volveu aparecer. Tras trece anos de investigacións e 20.000 identificacións persoais os Grupos Especiais de Operacións foron quen de deter  a alguén de sobra coñecido nos ximnasios de Mósteles e nas redes sociais. Seica cando o detiveron ensinoulle o seu vello carné de Garda Civil.

Outro que tal anda é un tal “O Mulo”, que está a ser xulgado xunto a uns cuantos por  tráfico, do que fose, a gran escala, a bordo das famosas planeadoras que voan a rente da auga. Como se fose no patio do cole púxose en plan acusica ante o xuíz e díxolle; “quero que saiba que fun ameazado”, mentres sinalaba co dedo a un dos seus colegas.

O turismo sempre ocupa algúns espazo na prensa. Estes días está “en candelero” o asunto das Illas Cíes, non sei moi ben  por que, pero hai lea entre a Xunta e o único que pode falar en nome dos vigueses e viguesas. Na desfeita entrou tamén o alcalde de Baiona que lle recorda ao vigués que as illas son de Baiona. Tarde píaches!

As gabanzas culinarias é parte do espectáculo turístico. Veñen moito da banda británica, meus pobres comendo té e pastas. Seica gustan moito do “chuletón” de boi de vaca rubia, ou é boi ou é vaca, e do lacón con brecol, xa que como alí non hai grelos non saben como chamarlle. Mentres, as árbores están a facer das súas en Samil. Medran, e tanto que lle están ocupando o sitio aos coches e os condutores xa non dan aberto nin as portas para saír. Esíxese unha pronta solución a este problema prexudicial para o turismo, supoño que ordenándolle  ás arbores que se poñan a réxime e deixen sitio para os coches. Aínda que estes tamén!!, un púxose a andar só en Gondomar; non  provocou unha desgraza pero si un gran susto.

Case tanto como unha cobra de metro e medio que apareceu dentro dunha casa en Sabarís; e outra do mesmo tamaño nun xardín do barrio da Salgueira. Para deter os  perigosos ofidios tiveron que se desprazar forzas da Garda Civil, no primeiro caso, e da Policía local, no segundo, e indicarlles aos réptiles que aínda que faga moita calor fóra de tempo non poden procurar a sombra no espazo dos humanos. A coincidencia nas dimensións das cobras non sabemos se é resultado dunha medida científica ou dunha ollada aproximativa.

Falando de linguas afiadas, seica Felipe González recoñeceu que estaba en minoría no partido que refundara en Suresnes pero que non pasaba nada. Eu, de ser Sánchez íame preparando. E tamén estaría preocupado porque Rajoy cala e nin o felicitou.

Como ven, os xornais de hoxe deron moito que ler.


    Xoves, 25 de maio de 2017

xoves, maio 25, 2017

Mitomanías

O carballo de Goethe en Buchenwald
Os lugares comúns achacan á  adolescencia a fácil tendencia a mitificar persoeiros de éxito público. Os futbolistas gañadores son recoñecidos e admirados ata extremos ridículos polos mozos que soñan imposibles imitacións ou subliman, nos triunfos alleos, frustracións propias. No mundo da música comercial, no pop como exemplo extremo, sucede o mesmo. Tamén no cine, aínda que o  star system está un pouco de capa caída fronte aos novos fenómenos visuais e musicais adolescentes. Mesmo, ás veces, preténdese envolvelos nunha mística sandadora e lévanos visitar nenos ingresados en hospitais ou persoas idosas como se a súa natureza, suponse semi-divina, lles outorgase poderes taumatúrxicos como aos reis medievais ou do antigo réxime.

Cadra cos  estereotipos considerar  o mundo científico ou, en xeral, creativo afastado destas  trécolas. Tamén que estas manifestacións de entusiasmo excesivo acaen ben a pobos quentes, cálidos, soleados mentres que non son aqueladas nos racionais e reflexivos do norte, a Europa cartesiana e disciplinada. Enténdese ben Fátima, Cristiano Ronaldo e Salazar en Portugal, Franco en España e importando o futbolista portugués e Messi; Mussolini na Italia de Buffon e Totti. Dos fenómenos do pop non estou moi informado. Mais non cadra, nos prexuízos, considerar o aristocratismo inglés non xa como algo rancio senón como simple estupidez ou o racionalismo xermánico como próximo á banalidade do mal.

Por iso, ás veces sorprende ler cousas deste estilo: “Durante anos guardei por trás dum vidro uma pena de ganso utilizada por Goethe, para resistir à tentação de pegar nela com a minha mão indigna”. A “mão indigna” é a de Zweig que dedica algunhas páxinas de desbordante entusiasmo cando soubo que sobre el, nun apartamento modesto, vivía, nada máis e nada menos, que a filla do médico persoal de Goethe que fora bautizada na súa presenza e tendo a Otilia como madriña. Engade no seu entusiasmo deificador: “Fiquei  meio atordoado, em 1910 havia ainda uma pessoa à face da terra sobre quem Goethe tinha pousado o seu sagrado olhar!” Zweig manifestaba un afervoamento máis propio dun “supporter” que dun sensible lector dun poeta que, por outra banda,  afirmaba cousas como: “prefiro cometer unha inxustiza antes que soportar a desorde”, frase, por certo,  ben representativa da mentalidade pequeno-burguesa que Zweig deostaba con intensidade.

A experiencia persoal e a procedencia social condicionan en gran maneira o pensamento, a acción e a creación. Se Zweig era un xudeu burgués da Viena imperial sumido na nostalxia, Joseph Roth era un xudeu oriental, da Galtzia ucraína, alá das beiras do imperio dos  tsares, e  dedicou o seu derradeiro escrito (morreu en maio de 1939) a falar do carballo de Goethe en Buchenwald, antes Ettersberg, que os nazis conservaron e veneraron porque baixo a súa acolledora sombra o escritor e científico reuníase con Frau von Stein, cando non lle escribía cartas. Aquel carballo ficou baixo a lei de protección da natureza, cóntanos Roth, mentres o bosque se desbravaba para ampliar o campo de concentración.

Alí ficou protexido o carballo de Goethe, o carballo de Charlotte von Stein.

Podemos seguir con estas cousas despois de Buchenwald?

Mércores, 24 de maio de 2017


mércores, maio 24, 2017

Imaxes

Quen, con suficiente idade, non acorda a acartonada caixa de zapatos ou a metálica de galletas acugulada de fotos familiares que a avoa, ou nai, pillaba tras o remate do xantar conmemorativo e comezaba a repartir entre os asistentes baixo a pregunta de sabes quen son eses?, a ver se os recoñeces.

Irromperon uns álbums enormes nos que se gardaban as fotos da voda ocupando lugar central no moble do salón agardando calquera mínima desculpa para lembrar o feliz día. Fóronse engadindo os de viaxes moi socorridos para ensinar as galanuras de Venecia, exotismos exipcios, ou grandes bocks de cervexa de calquera cidade centroeuropea.

O avance tecnolóxico trouxo o vídeo da viaxe de noivos, das primeiras babas do neno, do primeiro dente, da primeira comuñón, da voda dunha curmá ou da exótica viaxe a Petra, antes de que os islamitas empezasen a facer das súas.

Obsolescencia tecnolóxica tanto a do avó na foto da mili, dos noivos metidos dentro dun corazón na alameda de Santiago, posando o día da voda nos xardíns do Pazo de Castrelos, como a do sorriso dos nenos na entrada de Disneyland París ou dos avós nas súas vodas de ouro.
A tecnoloxía dixital desencadeou a furia das imaxe. Tomo a expresión do título de Joan Fontcuberta ás súas notas sobre postfotografía. De cámaras que cospen ducias de clics, para xerar miles de imaxes, de móbiles obsesionados coa produción masiva de imaxes que circulan polas redes a velocidade de vertixe e disolven conceptos como creatividade, orixinalidade, autoría, propiedade, verdade, memoria...

A obsesión pola imaxe. Grupos de turistas que non ven, sacan fotografías. Miles de imaxes que só se producen e emiten sen saber quen as vai contemplar, mesmo para que ninguén as contemple. Sempre haberá alguén que colgue no grupo de whatsapps familiar, de amizades, ou do grupo de dominó as imaxes do “chuletón” que está a pimplar ou de calquera recuncho de calquera cidade en calquera parte do mundo. As imaxes desatadas, desaforadas, furiosas...

Ata a esquerda da “nova política” fica abducida, aínda que fale de tomar as prazas. Na práctica, só practica o activismo de sofá e a frase de 140 carácteres. Con tan pouca bagaxe pódese facer rir a alguén pero non se convence a ninguén do preciso cambio social.

Martes  23 de maio de 2017



martes, maio 23, 2017

Secuestros

O día das letras, na fermosa homenaxe a Casares que argallou,  no auditorio Lois Tobío de Gondomar,  o meu amigo Miguel Anxo Mouriño, Xulián Maure leu unha das tiriñas de Á Marxe.

Era un dos textos “agostinos” que o veciño de Vilariño escribía inspirado pola folganza do verán entre pillar os xornais no quiosco da Ramallosa, as “tertulias” diúrnas no Monterrey de Baiona e as noctámbulas no Eladio de Panxón.

Conta Casares que falaron aquel día da morte de Artur Lundkvist, da Academia Sueca e con vara alta na concesión do Nóbel, e dun longo e gabancioso artigo sobre a obra de Torrente Ballester. Daquela pensaran que ían recoñecer o  ferrolán co máis importante premio literario. A enfermidade do académico e o posterior falecemento foron esvaendo a posibilidade. Nestes ires e vires andaban cando don Gonzalo afirmou : “Pois eu prefiro que non me dean o premio porque teño medo de que despois, con tantos cartos, me puidesen secuestrar un neto.”

Xulian Maure engadiu ao rematar a lectura que el non tiña medo que lle secuestrasen un neto, pero que como era avó tiña medo que aos seus netos lles secuestrasen a lingua.

Eu tamén.

Luns, 22 de maio de 2017


O bonito é gañar*

Sempre me chamou a atención como no biequipismo futboleiro que domina a sociedade española se fraguaron as lealdades dos afeccionados. Entre as xentes da miña xeración o predominio dos seareiros madridistas era abafante; mesmo, coñecín reputados dirixentes do nacionalismo galego que tanto eran felices tras unha vitoria do equipo da capital (española) como insoportables cando era derrotado. Se a cousa era global, isto é, se ficaban primeiros na liga, ou ben non a gañaban, a intensidade do sentimento correspondente aumentaba en progresión xeométrica. Neste caso, para a atinada comprensión, cumpriría engadir a variable neocolonial, pois non se entende moi ben que querendo afastarse dun dominio centralista se poida un aledar co éxito do representante simbólico por excelencia dese omnímodo poder central. Pola súa banda,  os “forofos” do Barça eran evidente, e sospeitosa, minoría que agochaba unha presunta repulsa ao “estatus quo” e un inconformismo innato.

Pola contra na xeración dos meus fillos, nacidos pola volta dos oitenta e tantos do pasado século, o bipartidismo basculou cara  ao outro lado.  Dende a chegada de J. Cruyff como adestrador, en 1988, ata hoxe (falta unha xornada para a resolución do campionato actual), o Barça gañou 14 ligas e o R. Madrid, oito. Na totalidade dos campionatos disputados o R. Madrid gañou en 32 ocasións e o Barça en 24.

Así que os afeccionados biequipistas sono porque gañan. Despois hai minorías irredentas, que sofren sendo fieis ás cores. Aos do Atletic non lle digas que cambien, aos do Osasuna, ou algún outro, tampouco. No noso caso cómpre de novo aplicar o corrector neocolonial; ante a pregunta definitiva: de que equipo es?, do Madrid, do Barça... pero do Celta primeiro eh!. Claro, como este non gaña hai que ser dun ou doutro. Supoño que na parte norte, no exemplo, cumpriría substituír Celta por Depor; aínda que, fachenda destes, eles si que gañaron unha liga. A resposta a de que equipo es é definitiva, pois xa se sabe que podes cambiar do que queiras, de traballo, de cidade, de amigos, de mozo, de relixión... pero de equipo de fútbol non. É o que hai, a xente quere gañar.

Cando xa era moi maior, o meu tío-avó Nilo volveuse un tanto irreverente e un moito provocador. Xogaba coa idade. Nos xantares de festa presidía a mesa, dende a triste ausencia do avó, medio enfurruñado, mirando de esguello os convidados, algúns dos cales nin coñecía, ou non se lembraba. Rosmaba cos xantares de antes, coa sopa de estrelas, o polo  estufado, a carne asada con patacas novas e pementos morróns,  e polo que máis devecía: leite fritido,  queixo da Arzúa con marmelo,  brazo de cigano e torta de améndoa. Aquelas eran comidas e non as de agora. Que hai?, xa se sabe, o de sempre, vermú, empanada, polbo e churrasco, sexa verán ou inverno, o mesmo ten. Daquela contaba, a quen lle tocase ao lado, a langrina que pasou o día da voda do seu sobriño-neto favorito, o máis atravesado de todos, a última que foi, daquela puxérase de moda a trapallada esa das ameixas, as cigalas, os lagostinos, e vaia pase, pero é que despois puxeron peixe, o rodaballo ese, el nin o proba, e cando, por fin, chegou a carne puxéronlle dúas ostias transparentes dunha carne mal feita e unhas poucas xudías crúas.  Veña para a casa a cear.

Co churrasco a cousa empezaba a subir de ton. Entre que os anacos eran todo  óso, estaban duros e medio queimados, a dentadura non paraba de bailarlle dun lado para outro, e o cabreo en aumento. Abandonados os ósos para os cans, empezaba coa política para desestabilizar.

Encetaba polo máis novo dos latrocinios que saen na tele, o que rouban!; pasaba a de que el non era de ningún pero que mellor era que quedasen os que estaban que se entraban uns novos había que engordalos, e así, polo menos, estes xa estaban cheos, ou iso parecía porque mira que rouban!, non se cansan!, van estoupar como porcos!.

Daquela variaba polo de  que a culpa era dos que os votaban, sabía ben o que votaban os que estaban na mesa, menos el que como tiña un sobriño-neto metido  niso do galeguismo facíao por eles, máis que nada porque o rapaz caíalle ben, era estudado e sabía o que falaba.

Entón poñía a directa e cargaba contra o Manolo de Penabade, que andaba a apañar votos polas portas para os de sempre. Mira que hai algúns mortos de fame que votan polos ricos..., nunca entenderei que os que teñen que traballar voten polos señoritos..., cada un que vote os seus...

Foi entón cando o Manolo de Penabade lle dixo: co bonito que é gañar!.


*Publicado en A Nova Peneira, maio de 2017

luns, maio 22, 2017

Foi S.

Hai un días escribimos que andabamos na agarda de saber se o “S” era nome ou apelido. Pois foi apelido. Para sorpresa duns, mais non tanta, e encabuxamento de moitos: elites políticas e económicas  e partidarios da anguitiana teoría das dúas “orillas”.

Como ben se sabe o combate pola posición, en política, ten moito máis de representación que de autenticidade, conquístase o sitio mellor con raposería que con afouteza.  Nela cómpre facer o que se espera, ou todo o contrario, pero poucas veces se atina facendo o que é normal, non no sentido rajoniano da expresión, senón o que a xente, ou cando menos unha parte, agarda.

Cando menos dende decembro de 2015 unha parte maioritaria da sociedade española non quere a Rajoy nin ao PP. Para sorpresa de moitos, mesmo deles, un partido comesto pola couza, dirixido por unha persoa tan insulsa que só pode sobrevivir nun mar de podremia, segue a desgobernar en minoría, mesmo con outras eleccións polo medio.

Outra cousa é a xestión do público en que interveñen outros factores, mesmo individuais que fan que poidamos ter xestores máis ou menos atinados en moitos lugares do abano político. O exemplo por excelencia parece Abel Caballero de éxito esmagador na cidade proletaria e colleitador dos máis sonoros fracasos cando foi candidato á presidencia da Xunta ou, agora, auspiciador da presidenta andaluza.

Ás veces esta representación chega ao ridículo. Susana Díaz, segundo a prensa, chama a Pedro Sánchez para felicitalo pero resulta que os dous están no mesmo edificio, e non só iso, senón na mesma planta, suponse que en despachos distintos pero non moi afastados. A mesma señora di que vai apoiar o  gañador pero non di o seu nome, non vaia ser, e cando ten que facer o retrato faino aínda que sexa resistindo as ganas de trousar. En calquera caso os augures que anunciaban que a tormenta política xa pasara terán que volver destripar paxaros que anuncien a estabilidade que desexan.

Porque esta, a estabilidade, de ser, será nova, e terá que vir da man da esquerda e do nacionalismo catalán, e isto significa unha outra forma de gobernar e mesmo ata pode que faga preciso un novo réxime político. A esquerda ten que sacar ao PP, o estado ten que dar unha solución, cando menos temporal, a Cataluña, o nacionalismo catalán ten que procurar unha saída para a súa proposta soberanista e os austericidas teñen que aliviar os recortes. Calceta de cores.

As coalicións forzadas teñen o perigo de converterse en comedias, de fasquía dramática,  decimonónicas, de celos e traizóns, e  mesmo, pode, que frustrantes experiencias de xestión. A experiencia portuguesa de goberno dunha das patas e apoio parlamentario das outras dúas cómpre telo en consideración; claro que para iso cómpre tamén ter liderados á altura dos líderes da esquerda lusitana.

Outras veces a representación é arteira en demasía, de fogo fixo e voador, e acábase por descubrir. Aquela imaxe de Iglesias, autonomeándose vicepresidente, custoulle primeiro deixar o “sorpasso” para outra ocasión e despois a división interna. A de agora, presentar a moción de censura antes de saber o resultado das primarias do PSOE, pode metelo noutra canella e darlle tempo, cando menos ata setembro, a Rajoy para fumar outros charutos celebrando a vitoria do Real Madrid. O caso era encerellar de novo o asunto. Non sei se con tempo á marcha atrás.

Galicia, a súa esquerda, non conta.

Domingo, 21 de maio de 2017


Dúas autocríticas

Nos partidos das esquerdas dos anos sesenta e setenta do pasado século, inspirados polo tradicional modelo soviético entretecido cun toque maoísta e todo batido con certos toques de sesentaeoitismo, estaba de moda, nos ámbitos estudantís destas correntes, a autocrítica. Na miña opinión tanto pola orixe social cristiá, vaticanista, de moitas destas persoas,  polo trato e coincidencia entre elas,  a aureola mística de personaxes como Mao, pero sobre todo pola profunda marca de identidade católica no franquismo da época e na sociedade española durante séculos, esta, a autocrítica, interpretábase como un xeito de confesión.

As xaculatorias autocríticas tiñan máis ou menos importancia segundo os trazos inspiradores de cada grupo: determinante nos esquerdistas-maoistas, máis lixeira nos círculos comunistas ou da esquerda nacionalista. O acto de contrición, sempre de carácter individual, estaba dirixido á  absolución ou á  condena da persoa militante. Con frecuencia agochaba batallas políticas e/ou persoais soterradas. A absolución era un éxito sufrido; a condena significaba a expulsión do grupo iniciático partidario. Por fortuna non estabamos na China da revolución cultural, senón tería que saír á  rúa con orelleiras de burros, carteis insultantes colgados no pescozo, se tiña sorte, xa quese non sería encarcerado ou fusilado.

Claro que entre os iconoclastas de esquerda tamén se escoitaban chanzas como “vouche mandar unha crítica” ao compañeiro de partida que non che deixaba gañar nin unha man, ou ao que andaba a meterse entre ti e un mozo que che gustaba... e esas cousas. Onde non se facía autocrítica era nos documentos partidarios, cando menos coa intensidade autodestrutiva que se realizaba cos militante. Mesmo nalgunha organización que conserva ”ramalazos” da época chegouse a facer famosa, e cómica, a explicación de sucesivos fracaso electorais por fenómenos de “orixe esóxena” que eran os únicos que explicaban que as candidaturas, ao que fose, non fosen apoiadas polos votos.

Hoxe estas cousas xa non se levan. A militancia de base non participa nestas minucias; vota, cando lle deixan, e os dirixentes arróxanse “palabros” polas alcachofas das televisións ou na tinta dos xornais.

Por iso me chamaron a atención dúas autocríticas que lin estes días. Unha de Anxo Quintana, parece que xa afastado da actividade política directa, que nunha simple frase, tan sincera como ao mellor rotunda,  invalida toda a súa etapa: “intentei ir demasiado rápido e non dediquei todo o tempo que precisaba á xente da organización”.

Outra, a dun novo, no sentido de coñecido, dirixente sindical, o secretario xeral de CC OO que, na súa estrea, dixo que “os sindicatos estamos sendo ineficaces” e despois engadiu: “Hai que traballar pola unidade sindical, da man da CIG e da man da UGT. Non é unha proposta inxenua, nin un slogan”. Supoño que estas declaracións teñen moito da euforia tras a vitoria e co sosego do día despois iranse matizando. Pero estou seguro de que tanto as persoas traballadoras como, e sobre todo, as desempregadas, subempregadas e xubiladas saben da importancia que unha acción sindical que non estrague esforzos en disputar posicións é crucial tanto para o seu futuro como para a posta ao día dunhas estruturas sindicais anquilosadas.


Sábado, 20 de maio de 2017

sábado, maio 20, 2017

Estado de desafío

No post de onte faláballes de dous feitos que ficaron no fondo do meu espello como diría Ferrín. Relateilles un deles. Vou co segundo, ocorrido sobre unha ducia de anos despois da transición.

Na altura e coido que segue a ser así, Chaín non tiña traída de auga publica, polo que o subministro ou se resolvía cun pozo particular ou participando na inxente tarefa comunal que foi a epopea organizativa, dos individualistas paisanos, na procura de tomas de auga no Galiñeiro, cedidas, en parte, polas xentes de Vincios, canalizalas ata un deposito e dende alí levar as tubarias ata barrios e casas. Un esforzo colectivo titánico que só cun liderado entusiasta e decidido como o do “Rubio de Chaín”, tamén coñecido como o “Rubio de Barreras” ou o “mozo da bandeira”, se puido enfrontar.

Os que querían auga tiñan que pagar o enganche que como poden entender era de custo elevado, despois non se pagaba polo consumo. Había xente que por non ter recursos ou por outro motivo pagaba co seu traballo. Logo argallaron que o mantemento e/ou ampliación da rede se mantivese co traballo dun equipo de persoas que se renovaban por sorteo ata que fosen pasando todas as persoas asociadas. Os traballos de limpeza dos olleiros, tubarias, mantemento de depósitos etc. eran duros e, ás veces, había persoas que non podían realizalos, tiñan entón que procurar un substituto;  como facían a fidalguía ou os ricos cando se puxo a “mili” por cota, os quintos, que pagaban a outro para que fosen no seu sitio, en especial en tempos de guerra.

Os gastos afrontábanse cos ingresos xerados polos novos enganches, ata que deixou de habelos. Foi daquela cando a rolda do sorteo meteume no medio dunha lea que me permitiu coñecer a veciñanza, saber como funciona unha comunidade de augas e facer un bo mangado de amigos entre os que coincidimos naquela directiva.

O furrullo ía a menos e o traballo había que pagalo, así que houbo que tomar unha decisión impopular: poñer unha cota anual. Non lembro a cantidade, non era moita, pero a xente non estaba acostumada. Había que domiciliar o pago, non todos querían, non se fiaban das domiciliacións como agora cos pagos por internet, ou ben ingresala nunha conta nunha entidade bancaria que existiu, noutro tempo, chamada Caixa de Aforros. Pasado un prazo, aos que non aboaran a cota comunicábaselles, por primeira vez, segunda e terceira. De persistir cortábaselle a auga e sancionábase.

Uns de bo grado, outros refunfuñando, a inmensa maioría asumiron que a cota era xusta e pagárona. Pero houbo algúns remelóns, uns por botar un pulso, outros por andar coa cabeza a paxaros e outros porque eles non pagaban porque  si. Como no do señor do que lles falaba onte que ademais tiña tres billas; segundo el puxéraas para axudar os veciños e que non as precisaba... así que non estaba disposto a pagar as cotas.

Tivemos que ir á súa casa, na vila, para que nos asinase a comunicación. Iamos catro. Tres deles naturais de Chaín. Dixéronme, chama e fálalle ti que non es de Chaín. Timbrei. Abriu a muller. Expliqueille o caso. Respondeume:“Ay, como se ponen estos de Chaín”. Pechoume a porta.

Cortámoslle a auga. Pagou as cotas, o retraso por impago e os gastos por conectarlle a auga de novo.

Dende aquel día o señor asistía a todas as asembleas da comunidade de augas e sentaba na primeira fila.

Venres,19 de maio de 2017




venres, maio 19, 2017

Estado de resignación

Van Gogh. O Ánxelus. Debuxo, lapis, tinta vermella. Museo Kröller-Müller
Nos últimos anos da década dos oitenta do pasado século, cando fomos vivir a Chaín, en Gondomar, observei e fun protagonista de dous feitos que ficaron na miña memoria como restroballos dun pasado  que as iniciais formas democráticas aínda non deran coutado.

Dende a ampla balconada tíñase unha fermosa vista do val, Chaín caendo cara ao  río, a veiga de Peitieiros, os socalcos de Morgadáns e os altos de Couso, coroados polo Santo Antoniño. Un pracenteiro panorama tanto en mañanciña clara, cando camiñaba don Sancho, como en cabanillesca noite estrelecida.

O estoupido inmobiliario estaba no seu inicio e os camiños de acceso aínda eran, como neste noso caso, de carro. Alí diante de min, dous homes de mediana idade, ambos con pantalóns  de pana moi luídos e camisas inzadas de remendos, sachaban, agochados, uns espalleres que bordeaban un campo de millo, descalzos; logo pasaron ao eido do lado, no que só había cepas. Sobre a unha chegou un coche, baixou un home alto, de idade, ben parecido, ben vestido, de bigote recortado e abundante cabelo branco. Levaba catro bolsas de plástico, ben entalladiñas, como de tendas de alimentación. Sen mediar palabra, os cavadores abandonaron o labor, calzaron uns enormes zapatóns e apañaron o par de bolsas que o señor ben parecido lle ofreceu a cada un. Envolveron cada pé e zapato na bolsa, atárona na parte superior e subiron na parte traseira do coche. O señor alto conducía solitario en silencio.

-Son de Vilas, díxome unha veciña coa que xa fixera migas. Trabállanlle polo comido.

Lembreime do caso que me remoera na cabeza moitos anos, cando no acto de homenaxe a Casares que organizou Miguel Mouriño no Auditorio de Lois Tobío alguén leu unha tiriña de Casares que contaba que “un paisano” lle pedira que o levase en coche á Ramallosa e como o asento do copiloto ía ocupado polo pai de Casares, díxolle que subise atrás; o señor maiorciño entendeu que era no maleteiro e cando Casares baixou para abrirlle a porta xa tiña medio pé metido con moito esforzo.

Falaba Casares dun “estado de resignación” e pilleille a expresión para o título. Coido, sen embargo, que o asunto é ben máis complexo que cualificar as culturas campesiñas como resignadas, cando nese fenómeno converxen multitude de factores históricos, culturais, sociais, económicos e, neste caso, os residuos dunha miserable fidalguía que, como as elites galegas, sempre preferiron obedecer que mandar e non foron quen de construír outra cousa que un país de renuncias do que nos está custando tanto fuxir polo excesivo peso de falsas nostalxias aldeás.

En contraste coa resignación estaría a fachenda do campesiñado francés. Conta Zweig, no seu O mundo de ontem, a sorpresa, por non considerar que o que estaba a ver fose posible en Inglaterra ou Alemaña, dun grupo de “ricos lavradores” normandos nun restaurante fino de París, preto de Madeleine, a celebrar un bautismo. Di Zweig: “Chegaram envergando os trajos da sua aldeia, batendo ruidosamente com os pesados sapatos como cascos (...)  Falavam alto (...) davam pancadinhas nas ancas das suas anafadas mulheres (...)  Não se  sentiam minimamente incomodados por estarem sentados como verdadeiros camponeses, no meio de fraques reluzentes e de grandes toilettes (...)”. Pero tampouco os empregados torcían o bico ante clientes tan rurais, nin deixaban de atendelos como se fosen ministros e mesmo o “Maître d´Hôtel” divertíase ao atender con toda cordialidade os seus  clientes “un tanto ou quanto galhofeiros”. Era antes da Grande Guerra.

Xoves, 18 de maio de 2017