Imaxe e relato*

Ben se sabe que unha imaxe vale moito, pero non tanto como o que se diga dela. De fotos saben ben os políticos. Dende a famosa frase do fervoroso patriota español “cepillador” do estatuto de Cataluña cando sentenciou co seu “gracejo” sevillano aquilo de “el que se mueva no sale en la foto”, pasando por instantáneas de indubidábel transcendencia como a do actual presidente da Xunta con manga-rega e zapatiños “castellanos” facendo que apagaba un lume, ou aquela outra do, na altura, vicepresidente da Xunta a bordo do barco dun importante empresario. As eleccións de 2009 ficaron influídas polo relato que se fixo sobre todo da foto de Quintana e xeneralizaron o emprego da manipulación, das verdades a medias e das abertas mentiras na vida política española e galega. Algúns xa foron vítimas da inmundicia na que se refocilaron durante anos.

Entre nós houbo algunha de transcendencia máis fonda, como a do zapatazo de Beiras que anunciaba a década gloriosa do nacionalismo, con denominación BNG, despois da desaparición de Esquerda Unida-Esquerda Galega e de Coalición Galega, ambos laminados pola reforma electoral fraguiana. Seica fora o propio Fraga quen andara tentando a Beiras coas referencias a Kruxov e o seu zapatazo en  Nacións Unidas. Aínda que parece ser que o que lle pasaba, a quen tentou reconducir a URSS post-satlinista, era que lle apertaban os zapatos, novos do trinque, e non pretendía bater con eles sobre a mesa. O primeiro secretario do PCUS gustaba máis de bater cos puños pechos. O relato converteu o alivio de pés en zapatazo reivindicativo. O uso lexítimo do zapatazo é pois cousa de Beiras.

Non sempre, mesmo tras imaxes icónicas,  está a “verdade” que “inocentemente” se lle presupón á fotografía. Baste lembrar as dúbidas, serias, sobre a veracidade do retrato do miliciano republicano abatido polo fogo dos sublevados en Cerro Muriano. A foto de Capa seica non é tan auténtica como se pensaba. Neste caso tamén o importante foi a narración.

Escoitamos, estes días pasados,  un relato, con pretensións de xénese, arredor da fotografía da pancarta pendurada na entrada da Alameda compostelá o 25 de xullo de 1968. Non se sabe moi ben quen foi a autora. Unhas fontes falan dunha escritora galega, outras dunha xornalista catalá que pasaba por alí. Tampouco importa moito, máis alá do dato concreto, como tampouco importa moito o acto “en si” do colgue da pancarta; agás que, como é o caso, se dean dúas circunstancias: que se conserve a foto e se queira elaborar un relato mítico fundacional arredor dela.

O discurso lanzado foi que hai cincuenta anos o nacionalismo, isto é o BNG, iniciou e continuou ata hoxe, procurando a lexitimidade do pasado, unha xeira de celebracións da reivindicación  nacional que chega á actualidade. Pouco importa que daquela o BNG non existise nin que as persoas que se arriscaron naquel acto, as que sigan vivas, pertenzan ou non ao BNG. A lexitimidade outórgaa  a  orixe matricial partidaria.

Na representación teatral que é a política, a cidadanía percibe o BNG como un partido, ata ferreño, aínda que nos seus papeis afirme ser unha  fronte aberta; do mesmo xeito que ninguén contempla a En Marea como un partido, por moito que digan os seus escritos, senón como unha coalición de partes. O engano cativeiro podémolo consentir; cando é descarado cansa.

Deste relato que pretende unha  lexitimidade temporal-histórica preocúpame sobre todo o que ten de exclusivismo. A escolla do día de Santiago como data de exaltación dos dereitos nacionais galegos foi cousa das Irmandade da Fala, aló por 1919, o ano que ven é o centenario. Por certo acordouse despois dun agre debate entre o laico e republicano Antón Vilar Ponte e os fervorosos católicos Antón Lousada e Alexandre Bóveda. Gañaron estes e o día de Santiago converteuse no día de Galicia como nación imaxinada na vez do 17 de decembro que propuña o xornalista coruñés. Apunte á marxe, seica esta non foi a data na que lle rabenaron o pescozo ao Mariscal.

Día Nacional, Día da Patria, Día de Galicia, Día de Santiago, Día da Matria, din agora algúns que tamén queren deixar a súa  pegada. Contemplémonos  máis nun continuo común e menos no exclusivismo actual.

Publicado en A Nova Peneira,

1ª quincena, agosto 2018