Cóntame unha boa e común amiga: “Forcadela,
le, e le, e le”. Foron as lecturas de Manuel Forcadela as que trouxeron a Lacan
dar unha volta por Compostela, como antes as de Risco levárono a bater, aquel
día de Santa Susana de 1926, na libraría da rúa Nova, mesmo á beira do pórtico
de Salomé, cun rexuvenecido Stephen Dedalus. Entre unhas e outras lecturas, e
as súas consecuencias, vai alá un século de cultura galega que construíu a súa
identidade, coido que en excesiva exclusividade, sobre a tradición literaria e
o idioma.
Quizais o efectivo título poida chamar a
confusión. Como se desprende da comparanza anterior, non se trata dunha visita
do “escuro” Lacan ao Santiago sufocado polas masas turísticas; nin tampouco,
advírtenos o autor, dunha tentativa de psicanalizar a nosa cultura, senón de
sinalar certos lugares comúns a luz, non só da visión lacaniana senón dende o
común espazo de diversas disciplinas humanísticas.
Xuntou o autor tres traballos.[1] En dous deles, “Compostela
criminal” e o propiamente “Lacan en Compostela” conxuga unha análise teórica da
novela de Carlos G. Reigosa, Crime en
Compostela (1984) que acadou sona e edicións, inaugurando o xénero policial
ou de detectives que ameaza con abafarnos tanto como os xacobeístas. Xénero ao
que por certo, na súa vertente máis negra, se achegou o autor, hai ben anos,
nas tres entregas sobre Toni Barreiro “O touro do Calvario”, Sangue sobre a neve (1990), Barato,
barato (1991)
e Fóra de xogo (1993), as tres en edicións
do Cumio e que compre non esquecer non só para lembrar as orixes do triunfante
“Vigo noir”, senón tamén para recuperar o perfil de narrador de Forcadela,
esvaecido tras a súa poderosa obra poética e ensaística.
O terceiro dos traballos centrase no
disperso concepto de autoría dun Álvaro Cunqueiro “escindido” entre alta
cultura e antropoloxía, “suxeitado” á constante referencia onomástica (Hamlet,
Orestes, Ulises, Simbad, Merlín…) mesmo ata
o “delirio”, para empregar outro termo psiquiátrico, de máis dun cento de
heterónimos empregados en traducións,
certas ou finxidas, e que dende os seus anos mozos nunca deixou de interesarse
pola psicoanálise, en feminino diría el, aínda que só fose polas súas querenzas
surrealistas.
Lacan
en Compostela ten un efecto “contraste” que o dota dun especial
atractivo ao contrapoñer, enfrontar, sería o termo que empregaría o autor, o
mundo da “comunidade” ancestral,chea de “aura”, do mundo cunqueiriano e a
“sociedade” de aluvión, desarraigada da novela de Carlos Reigosa. Análise e
confronto realizado a través dos “seminarios” de Lacan pero tamén da obra de
Benjamin, Durkhein, Marx, Habermas, Althusser… tendo como fondo “un pais
desmado, empobrecido, esquilmado e colonizado, que emerxe á modernidade
obrigado a deixar de ser, e que encontra no seu discurso literario o vehículo
dunha protesta unánime e un idioma”.
Tempos Novos,
nº316, setembro 2023
Ningún comentario:
Publicar un comentario