 |
Francisco Goya, "O Sabá das Bruxas"
(1821–23).Museu do Prado, Madrid
Que eu recorde, entre nós, por primeira vez está convocada
unha folga de mulleres contra a discriminación salarial e a dupla quenda
laboral. Coinciden moitos historiadores en que a transformación máis
revolucionaria do século XX foi a que realizaron as mulleres, en especial despois
de 1945, cando os homes as quixeron mandar outra vez para a casa, como fixeran
en 1919. Non caeron na trapela, agarráronse aos postos de traballo que deixaran
os homes cando andaban a se matar polos campos de batalla. Aguantaron a presión,
resistiron e foron ocupando o seu espazo como xa fixeran cando conquistaran o
dereito a voto e farían despois co respecto ao dereito ao propio corpo. A
revolta non está concluída. A cultura patriarcal segue sendo dominante e segue
a ser unha das ideoloxías vertebradoras
dos estados e das sociedades.
A violencia física, intelectual, a culpabilidade decretada e asumida, o
insulto, o desprezo, a condenación, é unha constante, unha pauliña bíblica,
contra da que só elas se poden arrepoñer. A demonización do marxinal é unha das
armas do poder, por iso a persecución baixo a acusación de bruxería foi unha
das actividade primordiais do celebre Santo Oficio ou Tribunal da Inquisición.
O seu longo brazo estendíase por todos os recunchos. Con absoluta perseveranza
os inquisidores investigaban a mínima sospeita de contubernio co demo.
No noso país a palabra bruxa non era moi empregada. O termo máis empregado
era o de meiga. Ora ben este ten unha connotación positiva. A meiga é a muller
que sabe das artes de curar: a curandeira, a sandadora; coñece as herbas que
sandan, domina técnicas como as do aborto, e sabe das enfermidades das
mulleres. O seu coñecemento transmitíase, e segue facéndose aínda que menos,
entre iniciadas. Nos tempos nos que a medicina tiña evidentes limitacións ou
era inexistente, como nos medios rurais, as meigas eran a esperanza para
recuperar a saúde. Por máis que algunhas meigas garatuxeiras puidesen tamén
provocar certas maldades cos seus poderes.
Volvendo ao Santo Oficio, en Baiona tamén houbo, cando
menos, un caso de bruxería. Os datos tomámolos de Herminio Ramos nas súas Crónicas Históricas de la Villa de Baiona.
O autor reproduce literalmente unha Real Provisión da Real Audiencia da Coruña
do 26 de Abril de 1646 na que se resolve o litixio contra tres mulleres de
Baiona e o Correxedor da vila.
O documento refírese á querela do Fiscal da Súa Maxestade contra
María da Misa, muller de Gregorio do Cotro, Mencía Alonso, muller de Benito
Salgueiro, e Dominga Alonso, muller de Alonso da Barxa. Na vista da Real
Audiencia tratouse do preito que se celebrara ante o Correxedor de Baiona para
ver se as mulleres eran feiticeiras. A Audiencia condenou as mulleres con trinta
mil marabedís e oito anos de desterro, e o Correxedor, García de Valcárcel, a
unha multa de dez ducados.
A condena contra o Correxedor fundamentouse en non executar a sentenza de
tormento contra Constanza Alonso, coñecida polo alcume de “A Priora”. Na vez de
facelo, a autoridade municipal admitiu a petición da Priora, na que aduce que sendo
de setenta anos, enferma e fraca, confesou por medo ás torturas. García de Valcárcel recolleu a declaración de
Constanza Alonso e engadiuna ao preito, comunicándolle á muller a condena a
tormentos en presenza do oficial encargado de sometela a tortura.
Esíxelle á Priora que diga a verdade, se é feiticeira e ten pacto co demo
ou persoa na súa representación e que aclare se as acusacións contidas no
proceso as cometera por causa e arte diabólica. Comunícalle tamén que se confesa
estaría disposto a non darlle tormento, mais que se non o fai procedería contra
ela. A Priora respóndelle que non empregara ningunha arte diabólica, senón que
era vítima das inxurias de aqueles que lle quería mal porque, sendo viúva dende había dezaseis, anos
fora quen de criar os seus moitos fillos.
En vista desta resposta o Correxedor, atendendo á moita idade e á
enfermidade da muller, temendo que fose
morrer no tormento, deu sentenza na que absolveu a Constanza Alonso e as outras
dúas mulleres axuizadas, apercibíndoas
de que vivisen ben, que, de non ser así, serían castigadas.
A sentenza do Correxedor apelouna o Fiscal da Audiencia e cando os enviados
da Audiencia foron na procura das tres
mulleres presas, estas andaban en liberdade por orde do Correxedor García de Valcárcel. Por estes motivos a Audiencia
ordena o cumprimento das ordes de desterro contra as tres mulleres e facer pública, no libro do Concello, a sentenza contra
o Correxedor de multa de dez ducados e as custas do xuízo.
O Correxedor, García de Valcárcel, debía ser un home sensato e debía
coñecer ben a vila de Baiona, polo que acusacións repentinas contra mulleres
que non tiveran problemas coa xustiza levaríao a tomar as inculpacións con
certa cautela. Pola contra, unha estrutura xudicial, a Audiencia, afastada da
realidade concreta e moi ideoloxizada, vería nestas retesías vilegas unha boa
oportunidade para reafirmar a súa función de defensa da fe e de protección
contra o maligno.
Por aqueles tempos dos que falamos
non eran estraños estes procesos xudiciais. Un dos que tomou sona foi o de
María Soliño. Entre este e o da súa veciña da outra beira da ría Constanza Alonso “A Priora” hai certas
semellanzas. As dúas son mulleres duns setenta anos e ambas vítimas de
envexosas maledicencias. No caso de María Soliño está algo máis que claro, xa
que os acusadores beneficiáronse co reparto das súas terras despois da morte da
muller empobrecida pola destrución dos seus bens tras o ataque dos piratas
turcos a Cangas, en 1617. María Soliño morreu en outubro de 1621, despois de sufrir
tortura e mutilacións e non confesar un fantasioso pacto co demo.
Ao mellor o correxedor de Baiona, cando tivo que decidir
sobre as torturas á Priora, matinou no
que lle acontecera a María Soliño 25 anos antes.
Vai por todas elas, as perseguidas, de onte e de hoxe.
Xoves, 22 de febreiro de 2018
Ningún comentario:
Publicar un comentario