O abrigo de Varufakis

Y. Varufakis con G. Osborne na porta do 11 de Downing Street

Referímonos nun retallo anterior ás memorias que vén de publicar Yanis Varufakis sobre o seu breve paso, 162 días, polo Ministerio de Finanzas dunha Grecia débil economicamente por: “a corrupción endémica, mala xestión e falta de  investimentos”, di o ex  ministro, pero que a súa insolvencia debíase: “A un conxunto de erros estruturais no deseño da UE e da Unión Monetaria do euro. A UE naceu como un cartel de grandes empresas que restrinxía a competencia entre a industria pesada centroeuropea, ao mesmo tempo que garantía a existencia duns mercados periféricos onde poder exportar os seus produtos, como Italia e máis adiante Grecia. O déficit de países como Grecia reflectía o superávit de países como Alemaña. Mediante a depreciación do dracma era posíbel manter o déficit de Grecia a raia. Pero coa chegada do euro, os préstamos dos bancos alemáns e franceses catapultaron o déficit grego ata a estratosfera.”

As súas máis de setecentas páxinas dan  para moito, tanto por ser un bo relato de temas en aparencia arduos en terminoloxía, mareantes en miles de millóns de euros reducidos a xogos contables e argucias de enxeñería financeira para asignalos e a esta ou aquela casiña, como  por desvelar as formas interiores das relacións de poder na Europa actual.

Pero tamén, porque Varufakis decidiu non seguir o consello que lle deu Larry Summers, o Secretario do Tesouro con Clinton e economista de influencia na Casa Branca durante parte do mandato Obama, sobre o que supón ver as cousas desde dentro ou desde fóra. Se optas por ficar á marxe, podes dicir o que queiras, total...; se optas pola primeira, podes influír, mais tes que gardar silencio. Varufakis estivo dentro pero non gardou silencio; ou cando menos todo o que debía. Iso si, diriamos, que o fai cun aquel de elegancia e un moito de contundencia mesmo cando fala das súas bestas negras: Wolfgang Schäuble, na altura poderoso ministro de Finanzas alemán, ou do compañeiro de gabinete Yannis Dragasakis, daquela e hoxe viceprimeiro ministro grego; aínda que lle resulte menos doado gardar as formas co holandés Jeroen Dijsselbloe, presidente do Eurogrupo ata hai uns días e “mamporrero” de Schäuble.

Finalmente porque Varufakis, neses cinco meses de exercicio ministerial, dá mostras de que sabe ben que estaba alí para reestruturar a débeda impagable, rematar co austericidio e defender a soberanía grega; acción inspirada nunha mestura de política para as maiorías sociais, contra a oligarquía defraudadora e no que poderiamos denominar nacionalismo grego, cousa que el nunca aceptaría por mor das connotacións negativas do termo nos países con soberanía, cando menos formal. Nesta visión coincidía cun Tsipras, que Varufakis nos acaba retratando como cansado, deprimido e derrotado pero que non pode abandonar a súa posición de líder dun partido que quere seguir no poder.

Fun unha desas persoas ás que nun principio lles pareceu unha irresponsabilidade o abandono de Varufakis e un exercicio do contrario a actitude de Tsipras. Mais renderse e pedir o terceiro rescate, despois dun 61% de nons cun 62% de participación no referendo, foi entregar coas mans atadas a cidadanía grega e a europea, en especial a  do sur, ás políticas da troika e de Schäuble.

Como sintetiza Varufakis, os asnos acabaron por guiar os leóns.  El rematou cumprindo co aserto do seu amigo John Kenneth Galbraith de que “en política, hai ocasións nas que debes estar no bando correcto e perder”. Parece que non lle importou perder, pero tampouco quixo caer na tentación de explicar as crises a gran escala como unha simple conspiración das elites nin na fácil demagoxia dos que barullaban a prol do grexit, o que desexaba Schäuble, para despois acabar asumindo un terceiro rescate, agravando a débeda ata o infinito e entregando a escasa soberanía que lle quedaba ao pobo e ás institucións gregas.

Desde o primeiro momento os medios de comunicación fomentaron unha visión do ministro como estrafalario, idealista ou irresponsable, deténdose nos detalles dos seus xestos, da súa vestimenta ou da moto na que se traslada por  Atenas. Nunca quixeron entender que estas actitudes eran propias de alguén que entrara dentro, pero quería seguir fóra.

A esta visión interesada axudou o famoso abrigo que lle tapou o frío londiniense naqueles primeiros días de febreiro, cando non levaba nin unha semana de ministro. A anécdota vaina relatando aos poucos. Despois duns primeiros días maratonianos tiña que realizar unha viaxe polas capitais europeas, con entrevistas oficiais e secretas para tentar afrouxar a soga que apertaba a Grecia. Entre as présas e o entusiasmo do taxista esqueceu a maleta en Atenas. Cando chegou a París o embaixador grego xa tiña noticia do esquezo e tan pronto o recolleu no aeroporto levouno ao único sitio que estaba aberto, Zara. Mercou unhas camisas azuis que lle quedan un pouco xustas e ademais eran entalladas; pero non tiña abrigos. O eficaz embaixador díxolle que el tiña un abrigo que lle podía servir. Levoullo e xa se decatou de que non parecía moi ministerial, era de coiro, paro aqueláballe ben. As entrevistas parisienses transcorreron sen problemas, no hotel ou en despachos oficiais aos que se desprazou en coche. Ante a fría ameaza da mañá londiniense,  dubidou entre percorrer os poucos metros que ían dende onde o deixaba o coche ata a 11 de Downing Street, sede do Ministerio de Economía,  papando frío, ou poñer a prenda que lle ofrecera o embaixador. Optou por arrouparse. Alí estaban os fotógrafos e o abrigo e as camisas azuis entalladas de Varufakis foron reiteradamente reproducidas polo medios de todo o mundo.

Construíronlle a imaxe pero dáme que tampouco lle molestou.

Luns, 12 de febreiro de 2018