A complexa realidade

O mércores andei pola libraría compostelá de Couceiro na presentación dun libro de memorias temporais de Antonio Seoane Vázquez, “Comandante Profesional del Ejército español”. Como tal asina o mecanoescrito orixinal que, baixo o rótulo de “Malhechores de España” e co subtítulo “Años de guerra y Revolución”, recolle as súas lembranzas e visións do acontecido en Barcelona e Cataluña entre o 19 de xullo de 1936 e os primeiros días de febreiro de 1939 nos que, en compañía de miles de persoas refuxiadas, atravesou  El Pertús. Atinadamente Bolanda Edicións escolleu, para a súa publicación, o subtítulo engadíndolles o período temporal das lembranzas.

Tras a chegada a Francia, Antonio Seoane ponse a escribir os seus recordos e valoracións dos anos de “guerra e revolución”, intensamente, ata rematar un bo mangado de cuartillas que editadas ocupan case trescentas páxinas. Labor que dá por rematado en Montaubau o 8 de abril de 1940. Nesta vila, uns meses despois, falecerá o presidente Azaña e alí segue soterrado como símbolo manifesto de que a sociedade española non foi quen de superar e enviar á arca da historia o conflito social e político que estourou naquel mes de xullo de hai oitenta anos.

Antonio Seoane era un militar profesional e unha de tantas e tantas persoas que nada tiña claro na realidade confusa, como todas as realidades, que o leva a escribir no primeiro capitulo do seu libro: “¡Son nuestros! ¡Están con nosotros! ¿Por qué, si son nuestros , hacen fuego contra los suyos? (...) ¿quiénes somos unos? ¿quiénes otros? ¡Cómo y por qué podemos distinguir a los enemigos?”. Ata o final deste capitulo non o saberá: “La incógnita se había despejado y por fin sabía lo que era y lo que defendía. Era republicano y defendía la República.   Y a solas conmigo mismo, pensé un segundo en mi familia y, para tranquilizarme, como si de esa manera los considerase salvados de todo peligro, y yo más fuerte y seguro de mí, grité con mi corazón ¡Viva España!, y una escalofriante sacudida recorrió todo mi ser. ¡ La suerte estaba echada!”.

Pero o pensamento non salvaba a familia. Os outros tres irmáns tamén militares estaban no bando sublevado. O máis pequeno deles, Manolo, falece vítima dun obús das tropas leais. Esa morte marcará a vida de Antonio e impulsarao a realizar unha especie de exorcismo redactando estas memorias que, que saibamos, nunca pretendeu editar nin, o máis seguro, se lle pasou pola cabeza tal cousa. Gardouno e levouno consigo ata a súa morte. Foi a súa esposa quen llo entregou ao seu sobriño e afillado, Antón Seoane, en 1993. Ata agora, pasados setenta e sete anos da súa redacción, non viu a luz nin para o público nin para a maioría dos seus familiares máis achegados.

Antonio regresou, co apoio familiar, en 1948. Estableceuse en Pontevedra, traballou en Jesús Lago y Lago e en Seguros Zurich e paseou polas súas rúas na compaña da súa esposa francesa, Nenette, ata a súa morte en 1983.

E chegamos os que andamos con estas cousas e decatámonos do pouco que entendemos e do pouco que sabemos. Antonio Seoane, militar profesional, de familia de militares, formado en Zaragoza, fogueado na guerra de Marrocos, na Lexión de Millán Astray, sublevado con Sanjurjo en 1932, encarcerado e xulgado polo goberno da República... atópase, en 1936, en Barcelona, ao mando dunha compañía da “Guardia de Asalto” e fará a guerra, ocupando lugares de relevo tanto no campo de batalla como nos servizos secretos, ás ordes da Generalitat e da República ata o exilio. Logo virá a outra vida sostida sobre a ocultación do pasado.

A realidade é ben máis complexa que a diseccionada, analizada, sintetizada, temporalizada polos manuais e as explicacións académicas. A realidade constrúese a partir de decisións persoais, tomadas sen as referencias que nos dá, ou nos oculta, a distancia histórica. As veces un ten a impresión de non entender moito o que pasou.

Venres, 24 de marzo de 2017