A pucha irreverente

Capitel no interior do túmulo de San Frutuoso

Nos últimos, dos moitos anos, de labor nas aulas, tiven, en múltiples ocasións, que demandarlle aos meus alumnos retirasen as diversas tipoloxías de gorras que empoleiraban sobre as súas testas diversas en contido, as cabezas, e múltiples en  colorinchos, as viseiras. Inspiradas estas en actividades deportivas e estéticas de transmisión imperial. En ocasións mesmo colocaban o aditamento testeiro de forma inversa e ben estrafalaria; así que o tornasol en lugar de  facer o propio cos ollos facíao co colo ou pescozo. Algúns dos integrantes desta xeración “engorrada”, co paso dos anos, viuse invadida por un andazo imparable, co que non contaba nos adolescentes anos do instituto: a alopecia. Cando menos uns cantos mudaron as gorras de vivas orixes deportivas por outras de tons discretos para disimular a calvicie. Mais moitos seguen a resistirse á  norma social que o meu avó lle recriminaba a meu tío, que nin para durmir, nin para rañar a cabeza, sacaba a pucha; cando entraban xuntos nalgún lugar pechado dicíalle: descúbrete!.

Andei estes días de lecer pola capital histórica da Gallaecia fracturada, de farturenta visita cultural. Pasoume, involuntariamente, como aos meus alumnos. Nos últimos anos, a inconmensurable fuxida capilar fixo que, sexa verán, pola calor, sexa inverno, pola friaxe, teña o costume de cubrirme a cabeza con  discreta gorra, en colorido. Así que cando entrei na Primada Sé portucalense, resistente a Toledo, doada por Tareixa e Henrique “o borgoñón” ao arcebispo e envexa de Xelmírez, un supoño que “monaguillo”, vestido de corteinglés  con traxe de corte “vintage”, lembroume, cun simple aceno, que me tiña que descubrir.

Esquecera o que me aprendera, a través do meu tío, o meu avó. Lembrei tamén que as mulleres poden entrar  cubertas, o mozo vixiante dos costumes deixounas pasar sen melindres, aínda que algunhas fosen tocadas con sombreiros de xeitos e cores, cando menos, tan estrafalarios como os dos meus alumnos. Pasáronme, fugazmente, polo maxín as apaixonadas diatribas, laicistas en aparencia, encol de como poden cubrir os cabelos as mulleres pola rúas e lugares públicos da respectuosa e plural Europa.

Fomos rememorando aqueles anos de fendedura, de fisura, da Gallaecia ao visitar os túmulos de Tareixa e Henrique, pais de Afonso Henriques, e fixemos algunha que outra chanza co “pío latrocinio” de Xelmírez. Por se non lembran as persoas lectoras, o astuto, pícaro, amante do alleo e, sobre todo do poder, Diego Xelmírez cursou vista diplomática, en 1112, á Sé metropolitana de Braga, dende 1070, e ao seu arcebispo, o virtuoso, cortés e amable Xiraldo, despois santo, estatus que, como sabemos, Xelmírez non acadou. O caso é que o bispo  compostelán, a pesar de ter a que pensaba mellor reliquia, pispoulle ao confiado Xiraldo unhas cantas, as dos Santos Cucufate, Frutuoso, Silvestre así como as de Santa Susana e a cabeza de San Vítor. Diego mandou os seus homes andar, con todo disimulo, de igrexa en igrexa abrindo tumbas e apañando osos para grandeza de Compostela que acabou construíndo edificios relixiosos para acoller os restos óseos da decapitada santa e do bispo bracarense.

Segundo figura nunha placa conmemorativa  no acceso dende a igrexa franciscana de Real ao túmulo de San Frutuoso, unha parte das reliquias do santo berciano (?) devolveunas Compostela, en 1966, baixo o mandato arcebispal de Quiroga Palacios á Sé de Braga.

Oxalá  este xesto quiroguiano, cunha marxe de nove séculos, puidese comezar a ligar o espazo social gallaeciano.

Domingo, 26 de marzo de 2017