 |
| Baiona, a comezos do século pasado. |
Unha
parte importante da causa 138/1936 contra 23 veciños do Val Miñor está centrada
en dirimir as responsabilidades de José Villafines, Joaquín Mandado Marcote,
José Manuel Leyenda Marcote, Ángel Rodríguez López, Urbano Piñeiro Rodríguez e
outras dúas persoas, non nativos de Baiona, que traballaban no “Viladesuso”, o
chamado “barco dos buzos”, dedicado ao despece de pecios. A todos eles
prendéronos o 25 de xullo cando se achegaban a Baiona nun coche procedente da
Guarda e no que traían unhas cantas escopetas de caza e unha pistola.
Nos
interrogatorios os detidos aducen, na súa defensa, que regresaban da vila do
Tegra despois de facer dúas viaxes para conseguir subministro. Das súas
palabras dedúcese que o día 24 de xullo foran a Tui, andando, e regresaran
cunha camioneta cargada de fariña, pois en Baiona acabárase, e que ao día
seguinte, 25, dirixíronse á cidade episcopal coa camioneta cargada de peixe,
que a deixaran alí, pasaran pola Guarda, onde lle emprestaran o coche no que se
dirixían a Baiona para entregárense ao ter coñecemento do bando militar.
Da
lectura da causa dedúcese que os sublevados non controlaron o Val Miñor ata o 25 de xullo e que os resistentes
tiñan unha certa coordinación coas vilas do Baixo Miño. É curioso que José
Villafines e os seus compañeiros fosen a Tui por fariña. O feito pon de
manifesto o evidente, a carencia de pan,
pero tamén que na vila tudense ían atopar axuda. E esa axuda viría do panadeiro
Gumersindo Rodríguez, líder da CNT local e moi recoñecido tanto no interior do
sindicato anarquista como no movemento obreiro do sur da provincia de
Pontevedra.
Os
historiadores Dionisio Pereira e Eliseo Fernández anotan, no seu O anarquismo en Galicia. Apuntes para unha
enciclopedia (Positivas, 2004), que Gumersindo Rodríguez tivo unha
intervención destacada en Sobredo, 1922, cando a matanza de labregos
antiforistas, polo que foi detido. Durante a ditadura de Primo, pola súa
participación na folga dos serradoiros foi desterrado a Lugo. Coa liberdade
republicana, Gumersindo participou na dirección cenetista en Galicia dende a
que tentou enlazar co agrarismo e defendeu o traballo dos anarquistas cos
pequenos propietarios rurais. Nos días da resistencia asumiu a xefatura do
comité obreiro e prohibiu toda violencia mesmo cando as súas xentes foron
violentadas.
No
recoñecido artigo de Cuco Cerecedo. “Cuando la sangre llegó al Miño. La guerra
civil en Tui”, publicado en Historia 16
en 1977, un dos fundadores da Falanxe tudense afirma: “Gumersindo era o amo da
clase obreira. Se Gumersindo dicía que non se votaba, non se votaba. E había
unha diferenza de 600 votos, para unha cidade de 3.000 electores”. E o xefe
local da Falanxe na época, declara: “Gumersindo era un home a carta cabal, un
tío. Era o amo da CNT, levando moitas malleiras da Garda Civil e moito cárcere.
Eu tiña moita admiración por moitas cousas del. Era un home que vivía
pobremente a pesar de ter un forno. E saía de noite, sendo moi honrado, a
roubar coellos para soster a folga dos serradores”. O seminario e todas as
comunidades relixiosas chegaron a ofrecerlle a exclusiva no aprovisionamento de
pan se abandonaba a CNT, “Non podo traizoar a esa xente que embarquei eu”, e
dicíao sen perder a afouteza, pero sen ofender a ninguén.
O
doutor Darío Álvarez Blázquez relátanos os últimos días de Gumersindo: “... os
camións descargaron os mortos en varios montóns e alí quedaron ata que chegou o
sepultureiro que axudado por varios veciños empezaron a cavar a longa cova.
Alguén entrou a contemplar a escena e cando xa ían soterrados algúns dos
mortos, decatouse de que entre os que estaban aínda sen enterrar había un que
se movía. Acercouse a el e oíu que, cun fío de voz, pregaba: “¡Auga! ¡Por favor
auga!” e alertou os enterradores que o sacaron de entre os mortos. Era
precisamente Gumersindo. Tiña un só tiro que lle atravesaba as sens pero estaba
vivo. Sacárono de alí e levárono ao Hospital de Pontevedra, onde, dende Tui foi
vístalo acotío a súa muller. Estaba cego pola bala que lle pasaría de seguro por
detrás do quiasma óptico sen atinxir as estruturas cerebrais vitais. Ao cabo
dun mes xusto dixéronlle no hospital á muller que ían dalo de alta e que ao día
seguinte lle levara roupa para levalo a Tui. María non sabía se era para levalo
para casa ou se tería que acompañalo ao cárcere de Tui cos gardas que chegarían
a buscalo. Chegou ao hospital na mañá cedo. Gumersindo estaba morrendo no medio
de grandes convulsións. Pero aínda a coñeceu. Prendeulle as mans e apreixoullas
moi forte. Así quedaron os dous varias horas ata que as mans do marido se
soltaron das dela e caeron aos dous lados da cama. Ela pechoulle os seus ollos
cegos...”
Sábado,
18 de novembro de 2017
Ningún comentario:
Publicar un comentario