Ai Amanciño que vello vas!

Era un conto, máis ben chiste, que se dicía cando eu era novo. Máis ou menos sería así. Seica andaba Franco enleado na pesca, suponse que do salmón, que para el a troita era cousa cativa. Contaban que uns buzos, sen que o soubese, metíanse na auga e prendíanlle, de cando en vez, un salmón na culleriña; seica se poñía moi contento. Por iso dáme que era salmón, xa que as troitas, ao seren tan pequenas, non debían ser moi doado ensartalas no anzol e, por riba, debaixo da auga. Aínda máis, seica, para el, ou era salmón ou, se non, bonito no Azor. Polo dito debía ser por Santela ou Pontevea aínda que o máis probábel é que fose pola ponte de Ximonde; en calquera caso no Ulla por onda A Estrada, máis ou menos.

Pois o caso é que o “xeneralísimo” andaba ao salmón pola beira do río cando se atravesou cun home que ía cunha cana-india, sen carrete nin nada. O paisano quedóuselle mirando coa cara de parvo que se nos pon cando un coida que coñece a alguén, pero non sabes de que.

Franco fitouno cos ollos moles, torceu o bico e preguntoulle: Pero home, non me coñece vostede?.

Pois a verdade é que non lle caio; pero tenme unha cara coñecida.  

O gran militar, só comparable a Napoleón, enfatizou: Pois sonlle o galego máis famoso do mundo.

Daquela o paisano botando as mans á  cabeza exclamou: Ai, Amanciño, que vello vas!

Seguro que a xente de hoxe non pilla ben o chiste, aínda que daquela tivo moito éxito. O caso é que, na altura, a década dos sesenta do pasado século, un dos ídolos máis populares era Amancio Amado Varela, un coruñés que comezara a xogar no Deportivo e triunfou no Real Madrid, tras unha ficha astronómica decidida polo Franco do fútbol que era Santiago Bernabeu. 

Os chistes, xa o analizou Freud, teñen a súa parte oculta, agochada, velada... Este reflectía a imaxe dun Franco un pouco mandarica; unha dulcificación da ditadura; unha simple sorna ridícula da grandeza do mandamais; en fin un “xeneralísimo” que andaba a pillar salmóns e falaba cun ignorante paisano que só sabia de fútbol.

No fondo destilaba a quietude da aceptación do réxime ditatorial. A realidade era ben diferente. Aínda lembro a visita que fixo á  nosa vila, por mor da inauguración dunha obra estatal relacionada co traballo do meu pai. Medio mes antes, dicíame meu pai, estaba un da secreta detrás de cada piñeiro; o día da visita déronlle unha malleira ao xefe local da Falanxe que se atreveu, embriagado de entusiasmo, a traspasar o cordón de seguridade da Policía Armada.

Lembreime do conto  porque agora ándanse a facer chistes, mesmo por parte de profesionais que  de algo teñen que vivir, cos moitos cartos do noso Amanciño contemporáneo. Ata para reprocharlle, en certa forma, que non invista entre nós, por exemplo mercando empresas en risco, que non fixese nada por salvar as caixas e ata facendo a graza de que se nós quixésemos si que poderiamos ser independentes xa que temos moitos cartos, os de Amancio,  e non estamos arruinados como seica, din, están os cataláns.

Tamén nesta chanza sobre o Amancio de hoxe hai unha parte oculta, velada; unha dulcificación do capitalismo depredador; unha simple burla da enorme grandeza; unha crenza papaleisona no vendedor de batas que se converteu a si mesmo nun dos homes máis ricos do mundo; no home feito a si mesmo da mitoloxía norteamericana.

Na realidade estamos a falar de grandes, enormes, empresas que se apoderaran dos gobernos; de grandes capitais que empregaron a chamada globalización para desnacionalizar as súas fábricas e poñer as súas ganancias fóra do control das institucións, escamoteando o pago de impostos e provocando o seu corolario: o desmantelamento do estado do benestar e a privatización dos servizos sociais.

O botín destes vencedores non consiste só no enorme conxunto de bens cos que se enriqueceron, senón na implantación dunhas regras que aseguran a continuidade do reparto desigual, que permiten que aumente cada ano a súa riqueza e que debilitan as posibilidades dos demais. Non semella que se considere este un problema que haxa que atallar; xa que logo parece que a acumulación da riqueza vai seguir concentrándose no 0´1% dos mais ricos á  custa do deterioro das condicións de vida das xentes traballadoras, das xubiladas, das clases medias e de estragar as expectativas da mocidade.

Xoves, 4 de xaneiro de 2017