Os alarbios

Santa María de Seteventos, O Saviñao

A verba está esquecida, é mais formou parte do imaxinario popular, desa sabia explicación mitolóxica daquilo que non se sabe explicar pero que ten que ter explicación. Designaba uns seres perversos dos que se podía botar man para explicar calquera falcatruada. Eran malos, comellóns, caníbales, feos e feros; unha especie de ogros, galopíns e devoradores de todo o que se lles puxese por diante. Eran cousa de tempos recuados que ben se vían nas pedras das igrexas vellas debuxados coas bocas abertas papando cristiáns. Os alarbios foron os que fixeron unha escachifada de cristiáns en Cristimil, en Lalín,  onde acabaron con mil galegos, quen nolo conta é Risco, que recolle varias referencias a estas xentes, na súa Etnografía. Pero os cristiáns-galegos devolvéronlle a xogada,  rodearon mil alarbios nunha aldea, prendéronlle lume, e morreron todos en Ardemil, concello de Ordes.

Blanco Amor, Otero, Cunqueiro e outros empregan o termo. Din os que entenden que debe ter relación con alarbe ou alárabe, unha forma popular, en desuso, para referirse a árabe e que rematou converténdose en sinónimo de comellón. Os alarbios eran pois xentes doutros tempos, similares ou idénticos aos mouros, pero sempre moi malvados.

Mouros e alarbios son os causantes dos nomes de moitos dos lugares segundo a toponimia derivada do razoamento de que todo ten a súa lóxica, e esta é sempre evidente. Así, como tamén recolle Risco, a Pena de Francia foi onde lle pegaron unha somanta aos franceses, outros do pasado pero máis próximos, e Francia tivo moita pena.

Máis dura debeu ser a guerra, ou as malas colleitas, que houbo onda nós porque a desfeita foi tal que non quedou Nin ghrán. Non sei se a fame subiu polo Miñor arriba, aínda que naqueles tempos era todo mar, e Gondomar estaba aínda no fondo do mar. No tempo dos mouros, en Panxón, había un poderoso señor chamado Gaifar, tiña o seu castelo e ao redor unha cidade, ao xefe alarbio temíano todos porque era soberbio e vicioso; en castigo Deus, unha noite, sepultou a cidade baixo a area, o malo é que tamén ficaron debaixo das dunas tanto a cidade como a xente. Non sei se sería este o señor dos alarbios que cando andaba de caza cos seus cans, saíulle un porco bravo; a manda foi tras del pero non o deron pillado, os cans regresaron moito despois estafados e rabuñados; todos menos un que por moito que o procuraron non apareceu, foi un Can ido.

Un rei cristián repartiu as súa terras entre os señores que lle axudaran a loitar contra os alarbios ou mouros. Un deles, cando lle chegou a quenda de escoller e sabendo da vizosa terra de Barcia, dixo: Terra por terra, Barcia me dera!; pero deberon entender Barciademera e así lle quedou o nome. O señor que estaba á sua beira, dixo: Millor que Millor, Val de Miñor; e o terceiro, que era portugués, inchando o peito exclamou: Val de Fragoso, muito formoso. A cada un respondeulle o rei: Pois para ti é. Co cal queda demostrada a orixe portuguesa dos vigueses.

Cóntanos algunhas destas cousas Celso de Baión, que inventou un personaxe para explicar que Baión era o home de Baiona, quen toma o nome dun boi que gustaba de andar enriba dunha gamela grande ou nao; mais ou menos boi e nao andan polo medio, aínda que non case ben as letras.

O contertulio do de Baión era Manuel Fresco que foi quen lle deu novas dunha raíña alarbia, moi guapa que deixou o nome a Bemposta; outra, moi mandona e ficou recordada como Milmanda e unha terceira que gustaba da troula e deixounos Enfesta.

Celso de Baión, nin era de Baión, nin se chamaba Celso, senón que era Xosé María Álvarez Blázquez quen nun libriño da colección “O Moucho” escribe sobre estes asuntos tan doados de entender.

Mércores,24 de xaneiro de 2018