Andamos
a rememorar nomes eufónicos. Os meus tíos eran Arsenio, Francisca e Virxilio ;
meu pai Serxio. Por suposto a estes dous últimos dicíaselles en castelán, cun
sonoro son oclusivo. Non sei onde os foran procurar, os nomes. Como en tantas
outras cousas tamén nisto se impoñen as modas. Sabémolo ben os que durante anos
tivemos que nomear miles de adolescentes e aprendemos a localizalos por quintas
en función das series de televisión, dos cantantes e futbolistas, das actrices
e famosas ou mesmo de tímidas mudanzas na
hexemonía cultural como foi o caso da galeguización dos nomes. Claro que
o nome dos meus tíos maternos tampouco eran moi frecuentes; un Teófilo e outro
Félix.
Arsenio
seica ten orixe no grego en referencia á enerxía do varón, aínda que a min
sempre me soou a francés; como indubidabelmente, Virxilio, dende o bacharelato,
lembrábame heroes troianos, alegres pastores e ledos labregos. O nome do meu
pai soábame a ruso, aínda que seica ten unha confusa orixe latina e fai
referencia a protexer ou gardar que foi o que o meu pai fixo comigo. Na banda
materna, Teófilo seica vén do grego e podería referirse á condición de amado de deus ou o que é o mesmo
a todo crente, e Félix, o noso enxebre e frecuente Fiz, é aquel que se sente afortunado.
Os nomes,
digamos que normais, deixáronllos ás mulleres, Francisca e Luísa, miña nai, que
sobreviviu, para fortuna dela e nosa, a todos os demais.
Esta
relembranza vén, en parte, por mor dun libriño
do que xa falamos dedicado a un toliño
que inzou as paredes compostelás de crípticas mensaxes no que o amigo Antón
Seoane achegou unhas breves liñas sobre a revolta de Conxo cando, escribe Suso
de Toro, no mesmo libro, “un equipo de psiquiatras novos decretaron que o ar
libre era medicina tamén”.
Daquela,
andabamos, por dicilo un tanto eufemisticamente, estudando. Iso si, cando nos
deixaban tempo as citas de seguridade, a distribución da propaganda, os saltos
e carreiras, as reunións clandestinas, a elaboración de carteis, as asembleas
de curso, de facultade, de distrito, algún que outro peche e as eternas sesións
de proselitismo que lle endosabamos a quen collésemos por diante.
Dicía
que nese tempo libre sabiamos tamén, os alumnos de Psicoloxía, na altura
Facultade de Filosofía e Ciencias da Educación, e outra xente achegada, que
Franco Basaglia afirmaba que a loucura era unha enfermidade resultante da
marxinación económica e lideraba un amplo movemento intelectual e político que
logrou a paulatina clausura dos hospitais psiquiátricos italianos, que David
Cooper ou Ronald D. Laing, dende a mesma psiquiatría, e os mozos Lacan, Focault
e outros, dende a sociopolítica, realizaban duras críticas da psiquiatría
tradicional nun movemento, que non foi tal, denominado “antipsiquiatría”,
alcuño no que poucos dos seus teóricos se recoñecerían e ao que Conxo achegou sobre todo práctica hospitalaria.
Esta razón práctica pode explicar que a revolta de Conxo ficase, non esquecida,
senón pouco elaborada. Sobre aqueles acontecementos agás o libro colectivo Conxo: manicomio e morte (Xistral,
1977), o de Emilio González, A siquiatria
en Galicia (Rueiro, 1977) e o deste autor en colaboración con Xosé García: As institucións da loucura en Galicia
(Minerva, 1978) e sen ánimos de ser exhaustivos e co perigo de amosar
ignorancia sobre a cuestión, coido que pouco máis se escribiu. Ben merecía unha
investigación dende a historia da medicina ou dende unha óptica
político-social.
Un
día, pode ser que de comezos de 1979, entrei por primeira e única vez no
“manicomio” de Conxo. Acompañaba a meu pai a visitar a súa irmá, a miña tía
Francisca. Fiquei admirado ante a impoñente escalinata e en silencio absoluto
en presenza da miña tía, abatida, estática, queda inmóbil, soa, na esquina dun
sofá cos ollos cara ao teito e unha
pinga de cuspe esvarándolle polos beizos dunha boca aberta, aquela muller forte
que andaba sempre a reprender as miñas trasnadas. Diagnosticáranlle demencia
senil. Despois dixeron que fora un tumor cerebral.
Venres, 28 de xullo de 2017
Ningún comentario:
Publicar un comentario