A Volta da Matanza

Ao meu amigo Telmo Comesaña

José Comesaña Pérez

Na madrugada de tal día como hoxe, hai 81 anos, na parroquia gondomaresa de Vincios cometíase un séxtuplo asasinato que non tivo a transcendencia mitificadora do crime cometido dez días despois no lugar coñecido, dende aquela,  como “A Volta dos Nove”. Este segundo e tráxico suceso deixou unha forte pegada na sociedade miñorá,  porque os nove asasinados  eran, todos eles, veciños do Val Miñor.

Entre as catro e as seis da tarde daquel  martes, seis de outubro de 1936, no Rexistro Civil de Gondomar anotáronse seis cadáveres que apareceron na parroquia de Vincios. Tres na Pasaxe, no paso natural entre os vales do Miñor, Louro e Fragoso.  Tres no barrio de Vichicáns, nunha reviravolta da estrada coñecida como “A Volta da Matanza”, unha curva, hoxe alterada, pero que se pode percibir perfectamente ao conservarse a antiga ponte, a man dereita indo de Gondomar a Vincios, antes do barrio dos Arcos. Non era a primeira vez que se tiñan que recoller corpos de “paseados” nesta parroquia gondomaresa, nin sería a última.

Antonino Comesaña Pérez

Aquel día foron seis. A traxedia cebouse con Alcabre.  Catro dos asasinados eran desta parroquia viguesa. Tres deles irmáns. Os catro foron apresados o 30 de setembro e trasladados ao Frontón de María Berdiales . De alí levaron os seis para matalos. O quinto era do barrio do Viso en San Pedro da Ramallosa e o último en ser rexistrado,  veciño de Vigo. A causa da morte segundo a acta de defunción: “heridas producidas por disparo de arma de fuego”. Os seis foron soterrados no cemiterio de Mañufe.

Os cadáveres atopados na Pasaxe de Vincios eran os de José Comesaña Pérez, o do seu irmán, Antonino Comesaña Pérez, e o de Emilio Giráldez Rodríguez. O primeiro, de 25  anos, albanel, de Alcabre, do barrio da Garita, casado con Eusebia Pampillón Oitabén e pai de dous fillos (Telmo, de dous anos e medio, e Margarita, de oito meses). O seu irmán Antonino, 32 anos, vivía no Cruceiro de Alcabre, almacenista, casado con Carmen Rodríguez “A Masada”, coa que tiña dous fillos (Antonio e Guillermo). Xunto aos cadáveres dos dous veciños de Alcabre atopouse o de  Emilio Giráldez Rodríguez, de 39 anos, natural e residente en San Pedro da Ramallosa, no barrio do Viso, empregado, viúvo de Carmen González e pai de dous fillos (Emilio e Carmen).

Emilio Comesaña Sobreira

Os cadáveres  que apareceron en Vichicáns, na Volta da Matanza, aquel seis de outubro, eran  os de Fernando Costas Iglesias, 29 anos, de Alcabre, empregado, casado con Otilia Costas “A do Merlo”. Á beira deste, o medio-irmán de José e Antonio, Emilio Comesaña Sobreira de 49 anos de idade, de Alcabre, carpinteiro, casado con Aurora Fernández e pai de sete fillos (Aurora, Argentina, Carmen, Sara, Emilio, José e Manuel ).

O terceiro cadáver deitado na Volta da Matanza era o de Manuel Enrique Villar Cimadevila , de 40 anos, natural das Cruces no, daquela, concello de Carbia, na actualidade de Vila de Cruces, pero residente en Vigo, no barrio do Pino, empregado  no comercio “La innovación”, na viguesa Porta do Sol, e casado con Enriqueta Villar Montes.

José e Antonino eran fillos de José Benito Comesaña, casado con Adelina Pérez. Nas casas mariñeiras e proletarias de Alcabre non houbo consolo aquel día de outubro do 36. Tivo sorte José Benito, morrera pouco antes e non tivo que saber da morte dos fillos.

Fernando Costas iglesias

Segundo información que nos fornece  Telmo Comesaña Pampillón, fillo de José, un dos asasinados, os catro veciños de Alcabre estaban vinculados á Sociedade Agraria desta parroquia. Emilio Comesaña Sobreira era o presidente; José Comesaña Pérez, o secretario; Antonino Comesaña Pérez, o contador; Fernando Costas Iglesias, vocal.

Telmo Comesaña relátanos: “(...) Ás cinco da tarde, no carro de bois de Manuel Alonso Prado foron trasladados, por orde da Garda Civil, ao cemiterio de Mañufe, Gondomar, aproximadamente oito km. distante, pasando polo centro da vila de Gondomar  como se dunha procesión de terror se tratase. Enterráronos descalzos, os zapatos foi a recompensa negociada polo mestre de Mañufe e presidente da comisión do cemiterio, D. Rogelio de la Granja, como recompensa por abrir seis fosas individuais na vez dunha fosa común como era  o habitual”.

Na súa eterna memoria.

Venres, 6 de outubro de 2017