Europa e meu avó

Fernando Botero, O rapto de Europa, Madrid-Barajas

A unión parcial europea fai augas. Proxectouse como un lento proceso que evitase tanto as dramáticas experiencias bélicas que ennegreceron o pasado século como que a pulsión unificadora reiterase as propostas militaristas. A terceira tentativa contemporánea ensarillouse sobre un proxecto monetarista. A montaña ficou en rato. Non se avanzou na integración política nin social e cando a crise financeira asomou polas regañas da Unión o estaribel saltou polos aires esgazando o sur e poñendo en fuga os británicos que nunca amosaran moito entusiasmo.

Acontece que a visión “presentista” é tan obtusa que ás veces cremos iso de que Europa é un continente de vellos estados, de vellas nacións, de vellos pobos, de vellas linguas  asentadas durante séculos, estables, perdurables, que sempre estiveron aí configuradas como sempre. Esa visión do instante fai que ata nos esquezamos de procesos ben recentes.

Cando naceu meu avó, Alemaña e Italia tiñan menos anos que a miña bisavoa (que se chamaba Estrela e a quen nunca ninguén ousou chamarlle “Estrella” como á miña curmá) e os que vivían en La Habana ou en San José de Puerto Rico eran españois. Imos alá tres xeracións, ou catro se alongamos a conta ata a metade do século dezanove que foi cando naceu a miña bisavoa. Se o meu neto Alexandre chega aos meus anos, mesmo se o planeta dura tanto, a súa Europa de seguro que non se vai parecer moito á  de hoxe, agardemos que para mellor.

Europa andou a inventarse e reinventarse ao longo dos séculos XIX e XX, ás veces con convulsas e dramáticas transformacións. Cando naceu meu avó, Varsovia era unha importante cidade rusa; Praga, austríaca e Tesalónica do imperio otomán. Os alemáns gobernaban Polonia, Irlanda era parte da Gran Bretaña e Alxer unha cidade francesa. Cando naceu meu avó en moitos estados europeos non había sufraxio universal masculino, en ningún podían votar as mulleres e en poucos os parlamentos estaban por riba dos monarcas.

Aquel mundo no que naceu o meu avó estourou en 1914 e o que se asentou no remate da gran guerra durou un suspiro. Ao pouco de nacer miña nai xa lle deran a volta polo forro, con traxedia de novo. Cando naceu meu avó faltaban case 25 anos para a revolución bolxevique e, sen case, para que nacese a Unión Soviética e aínda existían os vellos imperios decimonónicos e Europa eran vinte e un estados: Gran Bretaña, Noruega, Suecia, o Imperio Ruso, Alemaña, Holanda, Bélxica, Dinamarca, Francia, España, Portugal, Suíza, Italia, Imperio Austro-Húngaro, Serbia, Bulgaria, Romanía, Grecia, Albania, Imperio Turco e Montenegro.

Uns anos despois do estrago bélico desapareceran o Imperio Ruso convertido en Rusia, o Austro-Húngaro e o Otomán e creáranse os estados de  Finlandia, Estonia, Letonia, Lituania, Polonia, Checoslovaquia, o Reino dos Serbios, Croatas e Eslovenos, Austria, Hungría,Turquía, Irlanda. En total 29 e algún máis de curta duración.

Despois do segundo estrago bélico desaparecen Estonia, Letonia e Lituania e pártese Alemaña, ademais doutros cambios territoriais. Tras a crise da década dos noventa do pasado século a unificación alemá foi seguida da aparición como estados independentes de Estonia, Letonia, Lituania, Bielorrusia, Ucraína, Moldavia, Armenia, Acerbaixán, Xeorxia, Serbia, Croacia, Eslovenia, Bosnia, Montenegro, Macedonia, Chequia, Eslovaquia e algún (Kosovo) que segue no limbo. Nestas reviravoltas un xa perdeu a conta. Todo menos estabilidade.

Agardemos que o camiño andado na construción da Europa de pobos capaces de partillar soberanías en paz se asente e sexa quen de desprenderse da dexeneración monetarista e retomar a senda da tradición republicana, da democracia e da xustiza social.

Luns, 1 de maio de 2017