Remexendo nas necrolóxicas

Hai unha cultura que se perde nas necrolóxicas. A denominación dos achegados, polo oficio, pola casa presidida polo patrucio, polo diminutivo de proximidade ou porque lles deu a gana de cambiar o nome. Unha cultura achegada ás persoas, afastada das denominacións burocráticas, das relacións entre urbanitas, da identificación polo número de carné, agora de móbil.

Ao meu amigo Antonio Valverde ninguén o coñecía, no seu circulo de afectos, por tal nome. Chamáronlle así ao momento de inscribilo, pero para todas as demais persoas (fillos, muller, sobriños, irmáns, amigos...) era Juan. Antonio era nos papeis, o nome burocrático.

Suso “Corneta” foi, hai anos, patrón maior de Baiona. El mesmo  mo contou. Nunha ocasión chegou o carteiro ás oficinas da lonxa cun certificado ao seu nome. Un dos empregados díxolle que se achegase ao bar de enfronte que estaba a tomar un café. O empregado de correos entrou na cafetería e pregunto por Jesús López Fernández (coido que así era). Suso puxo cara de estrañeza, matinou, volveuse cara aos parceiros de café e dixo: Jesús López..., Jesús López...? Volveuse cara ao  mozo vestido de amarelo con ollos de sorpresa. De súpeto pegou un chimpo, bateu na testa e dixo: Coño, pero se son eu!. Desculpa é que había moitos anos que ninguén me chamaba así. E que eu son Suso Corneta dende a mili.

Por unha ocorrencia con isto dos nomes levo días remexendo nas necrolóxicas. Non por nada morboso, aínda que ás veces  xa se che escapa o de “foiche ben novo!” cando bates con algunha persoa morta, máis ou menos da túa idade. É o que di miña nai cando, despois de escoitalas pola radio, observa que case todas as persoas das que se anuncia a defunción eran máis novas ca ela.

O motivo é simple. Comprobar o que todos sabemos, ao longo dun certo tempo. Así que andei apañando necrolóxicas de dous xornais no último mes, máis ou menos, sen ningunha pretensión exhaustiva. Como o montonciño comezaba a amolar enriba da mesa, decidinme a revisalas para deixar sitio. Nin contei as que tiña, supoñamos que unhas duascentas, arriba ou abaixo. Delas tres en galego e catro sen signo cristián. Sen moita coincidencia entre elas, as que estaban en galego levaban cruz e as que non a tiñan estaban en castelán. Non se ve pois correlación algunha, a simple vista.

Como é lóxico, tras o nome oficial, vén algunha outra identificación, por exemplo, viúvo ou viúva de..., propietario ou propietaria de..., empregado de... ou o oficio que realizaban como no caso de Tito “O carpinteiro” ou de Manolo “El carnicero”. Tamén é comprensible que acompañando o nome burocrático apareza o nome de proximidade que  emporiso non ten por que coincidir co comunmente estipulado. Así, Josefa aclárase con Pepucha; Carmen con Mucha, que tamén vale para María ou para Mercedes; José Ramón con Moncho, Dolores con Lola, Jacinta con Tita,  Baldomero con Baldo, María con Maruja, Enrique con Quique, Ángel con Gelucho, Francisco con Fran, Inocencio con Cencio, José Manuel con Manel, Abelardo con Lalo, Francisca con Paca. Algúns son máis rebuscados, como por exemplo derivar Tito de Aniceto, Tina de Argentina, Lina de Adelaida ou de Francelina, Chicho de Laureano ou Carmiña de Benedicta. Outros son abertamente exóticos, como sacar de Ángela, Pika, de Francisca, Totó, de Francisco, Choli, de Matilde, Matucha, ou de Asunción o enxebre Sión.

A cousa comeza a poñerse interesante cando hai que precisar o apelativo de proximidade referíndoo a un lugar ou familia, asi Maruja do Campo, Lola de Veigueiro, Maruja dos Teixedelos, Perfecto de Xan da Naia, Marina da Culá, Concha da Canuxa, Paulino de Romeu de Vilarxá, María da Furadiña, Alfonso da Regueira do Esto, Maruja da Telva, Carmen de Mareque, María da Paxeta, Armando de Lentille ou Aurelio do Monte. E xa ao concretar máis imos atopando cousas como que José María Laranxeira era coñecido como “Xeiro”; José Platas como “Platas o do Empalme”; a Amante Serodio dicíanlle “O Carballeira”, non sabemos se ten algunha relación coa súa hipotética tardanza amatoria; Elvira era “a do Pellicas” e Rosa Martínez “A Cullareira”, os do xornal puxéronllo xunto; Fina de Andrés, Feliciano de Ferrín; José Matos era “Ché Vasques”, Ramón Pallas, “Ramón das Nenas” e Marcial era “O Casalongas”.

José Figueiro era nomeado “O Costoio”, Carlos Rodríguez era “Choco”, José Gómez era “Coco”, José Souto, “Guiri” e Manuel Márquez, “Puja” e Andrés Granja, “Carrasqués”, José Pena era “Barosa”, Carlos Rey “Carelle”, Roberto Molares “Sillo”, o apelidado Martínez era “Pirri” como o xogador do Real Madrid que alcumou a tantos rapazolos.

Chegamos aos que calquera semellanza é ben afastada. A Lucindo Crespo Calvario chamábanlle José e a Manuel Costas Alonso, Manolo Núñez. Supoñemos que polo físico José Refojos era “O Roxo”, que pola procedencia Malena era “A Mezquita” e pola paternidade Leonor “A Calviña”. Un indescifrable “Spallant”, supoñemos incompetencia do redactor, refírese a Miguel Súarez. Benjamín era “ O Rapaqueixos” e Luís Gómez “Luisito Madrileño”. Muller de armas tomar debía ser Marina “A Espartona”. Remato con Antonio de Laureana que me atendeu tantas veces nun fugaz tris tras de idas e voltas na súa tenda.

Nestas notas necrolóxicas bates ás veces con situacións tan emotivas como que María Argentina López Gómez e o seu esposo Demetrio Barallobre Gómez “faleceron no día de onte aos 94 e 95 anos, respectivamente...”

Domingo, 14 de maio de 2017