Estou
seguro de que o Casares non faría ningún xesto de pesar se o cualificaramos
como tal pois o oficio de “contador de historias” era o que mellor lle aquelaba
(como nos recorda H. Monteagudo na biografía que acaba de publicar[2])) e exercíao con pracer cando
tiña un chisco de tempo, e sempre o tiña roubándollo ao sono. A diferenza dos
contadores de Roth, como vivía en occidente, viu impresas moitas das historias
que elaboraba e reelaboraba mentres as dicía unha e outra vez. Historias que
non precisaban da veracidade documental, do rigor da cita, da referencia explícita,
xa que nacían da imaxinación farturenta da Gran Caroqueira[3] que el achegaba ao
realismo do cotián, á aparente
intranscendencia da anécdota, e remataba cunha chiscadela “coñera” ou
reflexiva, graciosa ou sensata, resolta coa aparencia do sinxelo que, sabemos,
agocha o custoso labor da contención, da eliminación da faramallada, de
recolleita de flores murchas e secas, técnica que chegou a dominar como ninguén
nas súas tiriñas de Á Marxe[4]
que nos días de moitos anos iluminaron as páxinas d’A Voz cun ar fresco para deleite de moitas persoas que se achegaban
por primeira vez á literatura e sobre
todo á lingua nosa a través daqueles mil
cincocentos carácteres, máis ou menos.
Un
batlen que era quen de engaiolar mesmo a quen non quería ficar encantado.
Contoume un editor que un escritor andaba encabronado con Galaxia por mor
dalgunha miudeza editora que axigantaba por presuncións políticas e ideolóxicas
respecto de Casares. Este solicitou a
colaboración do noso amigo-editor-informante para apalabrar un xantar co
escritor molesto e aprexuizado. Así foi. Tempo despois o encabuxamento do
escritor convertérase en comprensión coa
editora e gabanzas da afabilidade e bonhomía do noso batlen.
Coido
que non debía ter nada de xudeu, cando menos se atendemos ao segundo apelido mauritánico, aínda que para min, xa sei que
relixión e aspecto físico non teñen nada que ver, aquela súa barba mesta, a súa
escasa altura, a tez amourada e a boa
tallada do nariz fixéronme sempre
acordar que as súas orixes non debían estar nas chairas limiás senón naquel
cavorco que vai dende o castelo dos condes ata as reviravoltas do río; mesmo o seu gusto polas lambonadas confirmábanme esta
xénese xudaico-ribadaviense. Pero isto é unha gran calotada de Clío.
O
noso batlen, como o de Roth, “escuta quando os homens discuten e quebra a
cabeça sobre coisas inúteis”, entre estas para o noso autor están a paixón do
amor e a angustia da morte[5], a confrontación violenta[6], a moralidade dos
intelectuais[7],
as inquedanzas existenciais[8], o sentimento de
culpabilidade inxectado a unha xeración[9], a novela vangardista[10], a imaxinación desbordada[11], o ensaio narrado[12], a crítica literaria, as
lembranzas infantís, os contos para a rapazada, os ensaios, as biografías, os
libros de conversas... e outros centos de cousas máis, tamén a política e a
representación institucional.
Disto
de quebrar a cabeza con cousas inútiles deixounos unha boa mostra, poucos días
antes daquel infausto nove de marzo de 2002, na presentación dun humilde
libriño no que se recollían as coplas do enterro da sardiña en Gondomar[13] e do que fora notario en
1994. Aquilo que el dixo, como un batlen, ficou recollido nunha gravación
sonora que despois transcribimos e aquelamos para a súa publicación[14], perdendo, nalgunha
medida, o xeito narrativo de quen, como é sabido, dominaba as técnicas orais á
perfección. Entre os ires e vires do seu relato elaborou unha fermosa teoría
sobre a influencia do emprego do garfo no respecto ás persoas e na contención
da violencia. Negaba a aparencia trivial do asunto xa que, primeiro, evitou que
a xente comese coas mans e lembrou que Afonso X recomendáballe aos príncipes
que non comesen cos dedos para que non se lle “aluenguen”, pero, o importante
foi que o uso do garfo supuxo eliminar da mesa a violencia e, ceibando a
imaxinación, dicía, imaxinen unha mesa onde non hai garfos e o único
instrumento para cortar a carne é un coitelo afiado, imaxinen unha sociedade
máis violenta que a de hoxe, imaxinen o viño correndo pola mesa, imaxinen unha
discusión e imaxinen o final.
Así
era o noso batle, de trato engaiolante, de formas naturais, de sinxela
elegancia, de falares desafectados, gustoso do diálogo e a quen lle
desagradaban os discursos, amante das palabras, da literatura e das cousas
pequenas, das minucias da vida e non dos grandes conceptos. Non levantaba a
voz, ollaba e xesticulaba dende alá lonxe, dende unha sabedoría escéptica,
irónica, indulxente, tan antropoloxicamente galega como a retranca sempre
respectuosa dos seus dicires.
El
mesmo adiantóunolo: “Carlos foise daquela maneira inesperada, como se partise
de viaxe, amparado pola escuridade e sen dicir adeus”[15].
* Publicado en Novas de Turonio, maio 2017
[3] De todas as obras de Carlos Casares hai edición recente en Galaxia.
Casares, C.: Os escuros soños de Clio.
(1979)
Ningún comentario:
Publicar un comentario