Estado de resignación

Van Gogh. O Ánxelus. Debuxo, lapis, tinta vermella. Museo Kröller-Müller

Nos últimos anos da década dos oitenta do pasado século, cando fomos vivir a Chaín, en Gondomar, observei e fun protagonista de dous feitos que ficaron na miña memoria como restroballos dun pasado  que as iniciais formas democráticas aínda non deran coutado.

Dende a ampla balconada tíñase unha fermosa vista do val, Chaín caendo cara ao  río, a veiga de Peitieiros, os socalcos de Morgadáns e os altos de Couso, coroados polo Santo Antoniño. Un pracenteiro panorama tanto en mañanciña clara, cando camiñaba don Sancho, como en cabanillesca noite estrelecida.

O estoupido inmobiliario estaba no seu inicio e os camiños de acceso aínda eran, como neste noso caso, de carro. Alí diante de min, dous homes de mediana idade, ambos con pantalóns  de pana moi luídos e camisas inzadas de remendos, sachaban, agochados, uns espalleres que bordeaban un campo de millo, descalzos; logo pasaron ao eido do lado, no que só había cepas. Sobre a unha chegou un coche, baixou un home alto, de idade, ben parecido, ben vestido, de bigote recortado e abundante cabelo branco. Levaba catro bolsas de plástico, ben entalladiñas, como de tendas de alimentación. Sen mediar palabra, os cavadores abandonaron o labor, calzaron uns enormes zapatóns e apañaron o par de bolsas que o señor ben parecido lle ofreceu a cada un. Envolveron cada pé e zapato na bolsa, atárona na parte superior e subiron na parte traseira do coche. O señor alto conducía solitario en silencio.

-Son de Vilas, díxome unha veciña coa que xa fixera migas. Trabállanlle polo comido.

Lembreime do caso que me remoera na cabeza moitos anos, cando no acto de homenaxe a Casares que organizou Miguel Mouriño no Auditorio de Lois Tobío alguén leu unha tiriña de Casares que contaba que “un paisano” lle pedira que o levase en coche á Ramallosa e como o asento do copiloto ía ocupado polo pai de Casares, díxolle que subise atrás; o señor maiorciño entendeu que era no maleteiro e cando Casares baixou para abrirlle a porta xa tiña medio pé metido con moito esforzo.

Falaba Casares dun “estado de resignación” e pilleille a expresión para o título. Coido, sen embargo, que o asunto é ben máis complexo que cualificar as culturas campesiñas como resignadas, cando nese fenómeno converxen multitude de factores históricos, culturais, sociais, económicos e, neste caso, os residuos dunha miserable fidalguía que, como as elites galegas, sempre preferiron obedecer que mandar e non foron quen de construír outra cousa que un país de renuncias do que nos está custando tanto fuxir polo excesivo peso de falsas nostalxias aldeás.

En contraste coa resignación estaría a fachenda do campesiñado francés. Conta Zweig, no seu O mundo de ontem, a sorpresa, por non considerar que o que estaba a ver fose posible en Inglaterra ou Alemaña, dun grupo de “ricos lavradores” normandos nun restaurante fino de París, preto de Madeleine, a celebrar un bautismo. Di Zweig: “Chegaram envergando os trajos da sua aldeia, batendo ruidosamente com os pesados sapatos como cascos (...)  Falavam alto (...) davam pancadinhas nas ancas das suas anafadas mulheres (...)  Não se  sentiam minimamente incomodados por estarem sentados como verdadeiros camponeses, no meio de fraques reluzentes e de grandes toilettes (...)”. Pero tampouco os empregados torcían o bico ante clientes tan rurais, nin deixaban de atendelos como se fosen ministros e mesmo o “Maître d´Hôtel” divertíase ao atender con toda cordialidade os seus  clientes “un tanto ou quanto galhofeiros”. Era antes da Grande Guerra.

Xoves, 18 de maio de 2017