luns, febreiro 20, 2017

PROTEXER O INVISIBLE

Este venres (24 de febreiro) ás 20h na Libraida de Gondomar estaremos acompañando ao amigo Xaime Toxo na presentación dos seus 29 fermosos relatos breves acollidos baixo o titulo de PROTEXER O INVISIBLE  na compaña da música de Jhonatan Balbuena e da creación audiovisual de Manolo Reboiras.

domingo, febreiro 19, 2017

Déjà vu*

O meu tío-avó Nilo gustaba de contar, ás veces sen vir moito a conto,  historias do Catelo da Veiga, durante moitos anos o único garda municipal da vila. Os domingos, e os días de feira, vestía guerreira branca que se tornaba azul o resto do tempo. Ao Catelo, nos atarefados días “de branco”, mandábano dirixir o tráfico no cruce. Nunca excesivo, de comparalo co de hoxe. Despois din que non hai cartos!, repite, unha e outra vez o meu tío-avó Nilo, e non hai máis que coches!.

O caso é que como os vehículos non eran moitos o Catelo aproveitaba para ancorarse no extremo da barra do Estatequieto. As horas pasaban e as “tazas” baixaban. Mentres, ollaba pola fiestra. Cando se acugulaban uns poucos seiscentos, botaba o pé fóra, sacaba o pito, o de chifrar, daba uns cantos pitidos e desfacía a melé. Un daqueles días longos, xa na sesión vespertina de desgaste de barra e ollada avesa, uns cantos automóbiles xuntáronse nas estreituras do cruce. O Catelo abaneou a cabeza, ao que axudaba o ribeiro en fermento, saíu decidido a resolver a encerellada, doulle paso ao que viña polo norte, ao que avanzaba polo sur, ao que subía pola esquerda e ao que baixaba pola dereita. Tres deles bateron de morros, o outro subiu a beirarrúa e case entra na tenda do Capricho. O Catelo colleu un bo rebote, guindou o chifro no chan, pateouno con toda a alma e comezou a berrar: “iso xa o vía eu”. Cando se fartou de abanear os brazos como se fose napolitano e non da Veiga, tirou para o seu curruncho da barra, sacou a gorra de prato, suspirou e acariñou a fronte, mentres o Estatequieto enchía a cunca.

Daquela, había pouco que o meu tío-avó fora dar un garbeo por París. Non lle durara moito, seica non lle sentaba ben o clima. Pero aprendera unhas cantas palabras que dicía botando os fociños para fóra e apertando os beizos como o cu dunha galiña. Cando contaba este conto do municipal, dicía: “déjà-vu”!, o Catelo, xa o vía vir!, presentíao!.

Quedoume a francesada, sobre todo por que un, daquela, mozo de gustos estrafalarios andaba a escoitar entusiasmado un disco homónimo dos nosos admirados Crosby, Stills & Nash  ao que se lle acababa de sumar un rapaz chamado Neil Young. Por certo que nisto das xeracións e educacións sentimentais as cousas son ben curiosas. Adrián Solobio tivo que andar ás voltas por Toledo e Madrid, mesmo por outras cidades europeas para decatarse do valor dunha cultura de seu; algúns mozos da miña xeración apampabamos coas negras reviravoltas dos  vinilos anglosaxóns para rematar dicindo co trasunto de Otero Pedrayo: “Endexamais entenderei España”. Ben, non é tan simple, pero que ben seguen a soar aquelas voces e guitarras.

Hai meses, dende que comezaron a falar de Vistalegre 2,  que me volveu ao maxín o ridículo xesto do meu tío-avo pronunciando aquela especie de esconxuro gavacho. Tal e como ían as cousas, comezoume a dicir un aire tras a orella, non só, isto xa o vía eu!; senón, isto xa o vin eu!, moitas veces. A xeración mellor formada,  que aínda non demostrou nada, non deixou de xogar coa ola ata que escachou. Tamén o dicían da nosa; eu son o primeiro universitario dunha estirpe secular de labradores; na seguinte a min deben ser case todos e todas cando menos “estudados”.

Non hai moita novidade. Rajoy é da miña xeración, e segue a mandar; como o seu pai, o seu avó... Tampouco hai moita nova na esquerda, na española, e na que se reclama periférica. Prefire que se esnaquice a ola con tal de  quedar co anaco máis grande. Onde vai!, nin se pode comparar!, podendo ser unha irredutible oposición para que queremos gobernar.

Mentres Atila anda a ferrar os cabalos.

* Publicado en A Nova Peneira, febreiro 2017


sábado, febreiro 11, 2017

(Des)enleando o nobelo*

Xosé Monteagudo. Todo canto fomos.
Galaxia, Vigo, 2016

Segundo avanzaba na lectura imaxinábame  convertido nun mínimo e aparente sarillo, cos cóbados ben pegados ao corpo e os antebrazos ben abertos, sostendo unha madeixa de lá, mentres miña nai a desenleaba para dar forma ao nobelo. Rematado o meu estático labor, a nai continuaba coa calceta, con grosas agullas, daqueles abrigosos e coloridos xerseis. Que mesturarse dúas cores era frecuente,  tres de cando en vez, cinco extraordinario. Isto último é o que fai Monteagudo na súa novela.  Calceta cinco fíos, cadanseu color, cada un deles autónomo para ofrecernos unha peza rematada con primor. Eses fíos son un escritor do que non sabemos o nome, Amaro, Carlota, Anxo e Maribel.

A novela , dun xeito medido,  está dividida en seis partes que á súa vez se fraccionan nunha manchea de micro-capítulos ensarillados. Vai e vén no tempo e no espazo: dos anos vinte ao remate do século pasado;  do enceto do século anterior ao franquismo; de Londres a Buenos Aires e, sobre todo, a Pontevedra e os seus arredores. Non é pois unha narración lineal senón coma un puzzle, que, peza aquí, peza acolá achéganos a vida cotiá duns personaxes cribles que se moven arredor dun feito que os marcará: a guerra de España en Pontevedra.

Non é un relato sobre a guerra ou sobre a persecución franquista. Cómpre ir desbotando xa a expresión “represión”; no noso país non houbo acción previa que desencadease o ciclo acción/represión,  senón sublevación militar, golpe de estado e persecución-exterminio das ideas encarnadas en persoas como os protagonistas centrais do relato agás “o escritor sen nome”, afastado temporalmente deste feito.  Os outros, os represores, ou os beneficiarios da represión, ou os que se sentían cómodos no franquismo...  aparecen só como pano de fondo, fóra de foco, como figuras na néboa. Esta opción evítalle ao autor caer nun maniqueísmo visitado en exceso.

E vaise tecendo. Os cinco personaxes que habitan a novela, e algúns outros secundarios como Filomena, que toma dimensión propia, ou históricos como Castelao ou Bóveda, transitan polas páxinas con normalidade, móvense nos seus lugares e tempos e,  sen nos decatar, paséannos polo século tráxico.

O “escritor sen nome” é o único que narra en primeira persoa, converténdose nun arremedo de guía dun relato que se vai construíndo, en parte,  a partir do diario de Carlota e dos cadernos de Amaro para desenvolver unha trama , perfectamente dosificada, cunha tensión ben medida, que atrapa a nosa atención e  incita as nosas sospeitas para ofrecernos  unha resolución pouco previsíbel,  nun prodixioso entretecido que non deixa ningún fío solto, e poñer o ramo a un romance aquelado, deses que chegan ás túas mans e fican no maxín.


*Tempos Novos, nº 236, xaneiro, 2017

E seguiremos a ser derrotados?*


Xabier Pérez Davila . Alén da casta. Un ensaio sobre o poder e as clases sociais no século XXI . Santiago: Laiovento, 2016.

Falaron do capitalismo popular (Thatcher), dixeron que capitalismo e democracia eran sinónimos, que arribaramos á paradisíaca posthistoria (Fukuyama) e que os que saían desa verdade inmarcescíbel eran inimigos da liberdade, fanáticos da relixión ou xentes fixadas no escuro pasado da división en bloques. Decretaron a  fin da historia e das clases e converteron a Roosevelt e a Keynes en perigosos esquerdistas. Tremeron cando estourou a crise, pero ante a escasa resposta social seguiron premendo as caravillas ata xerar o caos en amplas zonas do planeta e asentar o medo  no resto. Declararon a guerra de clases e vana gañando (Buffett) polo que cómpre reflexionar e sistematizar a información para destecer o nobelo e develar as súas estratexias; facela comprensíbel e, sobre todo, facerlle fronte.

A este labor de comprensión do conxunto quere contribuír Pérez Davila co seu libro. Que hai máis alá dunha verba fetiche e da teatralidade da súa representación? Hai unha nova  estruturación da sociedade, unha nova relación de clases, organizadas, como di Marx, sobre un remanente que  “... sorrí ao capitalista con todo o encanto de algo que brotase da nada...”. Ao redor da plusvalía articúlanse as clases sociais -que non son un saco de area (Beiras)- con complexas relacións entre fraccións, segmentos, grupos  que as fan transformarse, mais que o seu centro segue a ser a apropiación do plusvalor.

Pérez Davila, bebendo en fontes frescas e diversas, achéganos unha descrición da sociedade resultante da contrarrevolución neoliberal comezada no remate da década dos anos setenta, cando en España estabamos atarefados nunha transición da que se fachendean as elites auto-reproducidas. A ese sistema denomínao “novo feudalismo” pois a súa esencia é a concentración do poder económico en cada vez menos persoas.

Ora, se a clase corporativa é unha ínfima minoría (o famoso 1%) e o precariado e as clases desfavorecidas pola contrarrevolución neoliberal (o non menos famoso 99%), por que estamos a ser derrotados?, pregúntase o autor. Dá cinco razóns:  “a falta de organización da maioría dominada e a ausencia dun proxecto alternativo de economía e sociedade, o triunfo ideolóxico e cultural do capital, a ampliación extraordinaria do exército de reserva de man de obra, a cesión de competencias estatais a organismos supraestatais non electos, quer dicir, a perda de soberanía, e por último o fracaso e disolución da URSS”. Unha enumeración que o autor non entende nesa orde.

Movéndose nesa inestábel e sutil liña que vai entre o pesimismo e a vontade gramsciana, Pérez Davila reclama unha reacción social, un compromiso activo e a concertación de forzas plurais e diversas para representar a maioría social.

*Tempos Novos, nº 236, xaneiro, 2017


venres, febreiro 03, 2017

Faladoiro: No centenario das Irmandades da Fala

Na libraría Libraida de Gondomar, o venres 10 de febreiro, ás 20h, estaremos moderando o faladoiro: “ No centenario das Irmandades da Fala”  e a presentación destes tres libros coa presenza de:

     Carlos L. Bernárdez, coautor de As Irmandades 
da Fala 

 cen anos despois
 publicado pola Universidade 
 da Coruña e coordinado 
  por Carme Pérez-Sanjulián.
 
Xoán Carlos Garrido Couceiro, coautor de 

  As irmandades da fala, de 
 Edicións Laiovento 
  coordinado por 
 Uxío-Breogán Diéguez Cequiel.

   Emilio Xosé Ínsua, autor 

  de A nosa terra é nosa.

   A xeira das Irmandades da 

    Fala.

Baia Edicións.

Por si é do voso interese. Grazas


xoves, febreiro 02, 2017

“A Guerra também foi nossa - Portugueses na Guerra Civil de Espanha”

Achegovos o enlace do reportaxe  “A Guerra também foi nossa - Portugueses na Guerra Civil de Espanha” da RTP Notícias na súa versión integra (44´) co meu agradecemento a  Ana Luísa Rodrigues e Carla Quirino.

A xornalista Ana Luísa Rodrígues escribiu fermosas palabras no seu facebook que non me resisto a reproducir:

Reportagem que simplesmente não existiria se não houvesse investigadores a trabalhar. Gente que se dedica a essas áreas consideradas tão pouco rentáveis como a História ou a Antropologia ou as Ciências Humanas em geral.
Se nos pudemos entregar e dar com amor o nosso contributo jornalístico, descobrindo protagonistas 80 anos depois, foi porque já havia excelentes trabalhos. Camadas de conhecimento construídas por pessoas que tiveram (pelo menos mais um bocado) daquilo que os jornalistas nunca têm: TEMPO.
E na rapidez pragmática do discurso jornalístico é demasiado fácil utilizar e secundarizar (que é o mesmo que obliterar) este trabalho, tantas vezes de sapa, tantas vezes invisível, tantas vezes pouco sexy.
Acima de tudo queria dizer que me sinto grata. Grata a quem partilhou connosco as suas vidas e a quem partilhou connosco o seu saber.
Na página da reportagem, em contínua construção, encontram-se outros dados.
Porque depois de qualquer reportagem há sempre despojos maravilhosos à espera de serem recuperados.
E porque há certos temas que se nos colam à pele e nunca mais nos largam. Este é um deles.
Com Carla Quirino, José Rui Rodrigues, Paula Godinho, Fernando Rosas, Dulce Simões, Luísa Tiago de Oliveira, Dionisio Pereira, Antonio Correia, António Araúxo Quintas, Carlos Méixome, Jose Manuel Corbacho, Lisete Palma Rita, René Pacheco Vila, Cecilio Gordillo, Elena Vera Cruz, Aurora Rodrigues, Tomas Carbonero Caraballo.
Ana Luísa Rodrigues