 |
De esquerda a dereita: Manolo Caldas,
Quico Paz Antón e C. Méixome (Foto: Sunsa) |
Juan Gelman, o poeta
arxentino falecido en 2014, escribiu unhas palabras que recolle Carlos Méixome
no capítulo 5 deste libro:
Hay
quienes vilipendian este esfuerzo de memoria. Dicen
que no hay que remover el pasado, que no
hay que tener ojos en la nuca, que hay
que mirar hacia adelante y no
encarnizarse en reabrir viejas heridas. Están perfectamente equivocados.
Las heridas aún no están cerradas.
Laten en el subsuelo de la sociedad comoun cáncer sin sosiego. Su único
tratamiento es la verdad. Y luego, la
justicia.
Mañá será 14 de abril.
É para min unha honra poder presentar aquí e hoxe -víspera do día da II
República- a Carlos Méixome, quen nos vai falar da obra que ven de publicar hai
uns días, en edicións Laiovento, e que ten por título O terror nas Tebras e
outras catas na memoria. Claro que Carlos Méixome non é un descoñecido en
Goián, pois noutras ocasións xa estivo aquí mesmo, no Centro Goianés,
presentando algunha das súas obras ou participando en diferentes conferencias e
coloquios.
Por suposto, quero
agradecerlle esta presenza, e tamén quero estender o agradecemento á
Comisión Pola Memoria Histórica Baixo
Miño–Louriña e ao Centro Goianés ademáis de, naturalmente, a todos vostedes
pola súa asistencia. Propúxome Clara Pousa presentar ao autor; pero, se non
lles parece mal, e aproveitando que xa lin o libro, vou dicir algo sobre el.
Este libro que nos trae
Carlos Méixome trata sobre o crime en singular e sobre os crimes en plural. O
crime cometido contra Galiza e o conxunto do Estado español no momento no que o
réxime republicano de esquerdas (de esquerdas de verdade) buscaba deixar atrás
séculos de explotación e miseria. Os crimes individuais realizados polos
militares golpistas, polos fascistas e por aqueles que os secundaron, sobre
todo entre os anos 1936 e 1939, organizando e executando a persecución e a
represión dunha importante parte da poboación do Baixo Miño nos anos do golpe
militar contra a República e da guerra
civil. Non só nos fala o autor dos concellos do Baixo Miño, pois tamén hai no
libro capítulos dedicados a outras zonas
como Porriño, Mos, A Ramallosa, etc.; pero estando aquí, en Goián,
interesa sobre todo destacar o primeiro dos capítulos que titula O terror nas
Tebras e que dedica, con moito agarimo,
a Lito Oliveira e a Mario Rodríguez.
Na miña opinión trátase
dun libro que se pode ler ben de seguido, pero una vez lido hai que volver a el
de cando en vez, a repasar a cachos; é un libro emocionante, cuxa intensidade
aféctanos e o seu contido vai ao cerebro e tamén ao corazón. É un libro que,
aínda que está cheo de traxedia e de dor, creo que agora -cando xa esa dor non
nos chega en carne viva- aporta esperanza e, por que non dicir, felicidade, ao
recuperar o nome e, ás veces, a voz, daquelas persoas que os asasinos e os seus
sucesores durante o franquismo, o juancarlismo e o felipismo, pretenderon e
pretenden soterrar para sempre; igual que nas últimas décadas preténdese, ao
mesmo tempo, diluir ou soterrar a responsabilidade do crime. Parte da esperanza
e do triunfo que representa este libro, é incluir tamén aos vitimarios, aos
asesinos, aos que executaron, instigaron e se aproveitaron deses crimes; eses
que tamén tiñan nomes e apelidos.
O sufrimento dos
perseguidos e represaliados é para nós agora algo moi valioso; unha lección de
vida que non podemos desaproveitar; e aínda que todo tipo de persoas foron
perseguidas, torturadas e asasinadas (alcaldes e concelleiros, labregas,
panadeiros, sindicalistas…), quero destacar aos mestres e ás mestras que como
José Cortes, Hipólito Gallego, Josefina Segret… deron aquela “derradeira
lección” converténdonos, tantos anos despois, en alumnos deles para sempre.
Este libro “de historia
e de memoria” é para min como un daqueles cofres de tesouriños que moitos
tiñamos na infancia; aquelas caixiñas con pequenas pedras, con cunchas, con
pauciños ou con algunha nota de alguén que nós importaba moito. Caixiñas que
abriamos de cando en vez para volver ver o gardado e sentir o que nós recordaba
ou inspiraba. Así, creo eu, hai que facer con este libro, abrilo ás veces para
recordar a todas estas persoas vítimas da barbarie que nel están e que elas
poidan, co seu exemplo, facer de nós mellores persoas.
Carlos Méixome
Quinteiro- este señor que está aquí, eu a carón seu -naceu en Lalín, criouse en
boa medida no Carballiño e, ademais de Compostela e Vigo, a súa vida está
ligada asímesmo a Gondomar de Miñor onde reside desde hai ben 30 anos. Adicou
moitos anos á docencia como profesor en diversos Institutos de Galiza,
sinaladamente no Instituto Escolas Proval de Nigrán no que nos coñecimos hai
agora 30 anos e no que durante 10 traballamos xuntos, incluso “moi xuntos”
posto que compartimos departamente didáctico e mesmo equipa directiva.
Ben sabedes moitos que
tamén ao longo da súa vida Méixome tivo un papel destacado no activismo
político dentro do nacionalismo galego: nunca tivo un cargo político
“profesional”, e eu penso que foi unha mágoa que non o tivera. Foi, e segue a
ser, un activista cultural, destacando neste eido a tarefa estraordinaria de
crear o Instituto de Estudos Miñoráns que dirixiu durante moitos anos.
E hoxe está aquí, e iso
quero destacar, como historiador; como persoa que investiga e dá a coñecer o
investigado a través do seus libros, artigos de revistas e conferencias. Moitos
dos seus artigos aparecidos en diferentes revistas (A Peneira, Murguía, e
outras) foron recollidos no volume titulado Daquí e dacolá (Follas voadeiras
2001-2014); ten publicados libros de historia sobre diferentes asuntos
referidos á historia contemporánea: con outros autores escribiu, A
ex-Iugoslavia, o conflito dos Balcáns, Cuba, independencia e revolución ou
Rusia: das orixes á crise dun modelo; e como único autor, Textos e documentos
para a Historia Contemporánea de Galiza; Castelao: unha historia do
nacionalismo galego; Catas na memoria. A persecución franquista no Val de
Miñor.
Din que cando o
escritor e historiador Johann Wolfgang Goethe morría en Weimar en 1832 as súas
derradeiras verbas foron para pedir: “luz, máis luz”. Pois ben, aportar luz é o
traballo dos historiadores, é dicir, aportar coñecemento sobre nós mesmos,
sobre <os problemas que -en palabras do historiador catalán Josep Fontana-
afectan aos homes e ás mulleres que viven en sociedade; problemas do pasado e
do presente e, previsiblemente, dun futuro polo menos inmediato>. Esta é a
tarefa na que leva moitos anos traballando Carlos Méixome, e é ela a que fai
que persoas como Carlos sexan, sí, esenciais.
O poeta e músico cubano
Silvio Rodríguez escribiu nunha das súas cancións que <hay muertos que
alumbran los caminos>; pois moitos deles están aquí, neste e noutros libros,
e eu tómome a licencia de dicir que, para min, un deses mortos “que alumbran
los caminos” é o meu tío avó Vitucho (Victoriano Requeijo Baliño) asasinado
polos fascistas en Ferrol en setembro de 1936 cando contaba 29 anos de idade.
Pero como a memoria individual é feble e pouco fiable, e a moitas persoas nos
falta oportunidade, capacidade ou mesmo o necesario interese ou valor para
aportar “luz, máis luz”, é por iso polo que necesitamos historiadores como
Carlos Méixome, para que eses mortos non queden esquecidos nas tebras e poidan
cumprir a súa función de server de guías, de alumear “os camiños da vida”.
Con Carlos Méixome e co
seu traballo sobre o terror nas Tebras e outras catas na memoria déixovos;
déixovos cun traballo para loitar- dito coas súas propias palabras, contra
<a sensación de inxustiza que comete un Estado autoproclamado “democrático”
coa cidadanía perseguida por un réxime que concentrou e expandiu todas as
perversións do século pasado>; un Estado que durante décadas <mirou para
outro lado e delegou nas asociacións memorialistas e nos particulares a responsabilidade
da restauración da memoria democrática das vítimas da persecución>.
Moitas grazas.
Goián
13 de abril de 2022
