luns, decembro 28, 2015

Chincha, rabincha



O meu tío-avó Nilo era ben rabudo coa rapazada. Sendo non moi lido en Freud, se o chegase a saber chamaríalles tamén “perversos polimorfos”. Ora, era rexoubón cos de fóra; pola contra coa súa manchea de sobriños-neto era consentidor, para desespero do avó e da avoa. Alá nos deixaba agocharnos no medio das mazarocas do millo, facer fochancas na herba seca, agatuñar polas cerdeiras ou mesmo subir aos valados do camiño e tirar algunha que outra pedra solta. Ás veces mesmo tiña comportamentos non propios da súa idade; sempre por resgardar a súa tribo. Cando, case a diario, había tirapuxas entre a xente miúda e, xa que logo, saía a lingua fora, o meneo de cu ou o chincha rabincha, o tío-avó Nilo non era quen de coutarse e acababa metido no medio da barullada para defender os seus, os da casa. Aquela conduta infantil supúñanlle enrabechadas ben grandes con media parroquia, de xeito especial coas nais e/ou avoas dos e das protagonistas, que tardaban días en esquecerse... ata a seguinte chincha rabincha.

xoves, decembro 10, 2015

Así non


A idea levaba tempo dándome voltas. Puxen, hai dúas semanas, este titulo encabezando un documento de texto. O resto en branco. Ata que chegou o Tempos de novembro. Alí estaba, encabezando o artigo do Antón Bahamonde. Decidín mantelo por coincidir co primeiro anaco do artigo. O Antón sempre foi un pesimista, isto é, un racionalista, un gran pensador; pola contra eu sempre fun un voluntarista, ou, como di el, un deses cándidos e inexpertos que caen en “enganos de libro”. Levamos moitos anos discrepando amigablemente e botando unhas risadas cando, infortunadamente poucas veces, coincidimos nalgún acto ou polas rúas viguesas. Discrepo en cualificar de “frustrante” o papel do nacionalismo nas últimas décadas, eu deixaríao nos últimos anos, pero coincido en que “como sempre, non perdemos a oportunidade de desaproveitar a oportunidade”.

martes, decembro 08, 2015

Retallo 11




Tempos electorais. As amizades consideran que xa está ben, que abonda de recortes, de corrupción, da incapacidade...; non entenden que a xente vote á dereita; non é “natural”, din.
Erro común nas esquerdas. Pensar que o seu é o “natural”. Non se decatan de que, pola contra, a esquerda é o “antinatural”, xa que supón esforzo permanente, exercicio de vontade, renuncia ao egoísmo, controlar a Hobbes.

O voluntario esforzo antinatural é moito máis custoso cando se exerce poder, por cativo que sexa. O desvelo da esquerda tende a diluírse polo efecto disolvente do poder. Hai que prevelo.

martes, decembro 01, 2015

Non foi posíbel



     Rousar o carro, cargado de húmido estrume ou de livián centeo, non é cousa doada. Facelo ás presas moito menos. Non é explicable o fracasado proceso de xestación dunha única candidatura galega para as Cortes españolas a elixir o vindeiro 20 de decembro, se non recuamos, cando menos, ata os tempos inmediatamente anteriores ás municipais do pasado maio. 

venres, novembro 27, 2015

Teatro para a xente



Cartel da mostra deseñado por Fino Lorenzo
Cando un era mozo, hai disto moitos anos, participabamos nunha asociación cultural das que inzaron polo país nos primeiros anos setenta do pasado século; unha das actividades primordiais era o teatro, afeccionado, daquela todo o teatro en galego era afeccionado. A compañía de rapazolos e rapazolas armaban con absoluta vontade e escasos medios algunha que outra peza para representar na vila, en mundial estrea, e despois, en exitosa xira, percorrer as parroquias do arredor e ata algúns dos concellos veciños. Eran obras de escenificación simple e sobre todo blancoamorianas.

xoves, novembro 26, 2015

Retallo 10


A historia é irreversible. Hai que pagar un prezo polas oportunidades que se deixan perder, ou se queren perder, e polo tempo que non se aproveita con tino. O nacionalismo, a esquerda galega, acostuma  malgastar as ocasións, dar voltas tras o rabo e acordar cando xa foi.

Retallo 9


Se é que puidésemos falar de leccións da historia, unha delas sería que os problemas agochados a mantenta rexorden agravados co paso do tempo. Esta reaparición confirma o carácter substancial do problema.

Que Primo de Rivera disolvese a mancomunidade catalá; que o goberno da República suspendese a autonomía de Cataluña; que Franco fusilase o presidente da Generalitat; que o goberno da monarquía borbónica restaurada recorra ao Tribunal Constitucional para prolongar a non solución do problema, só anuncia un agravamento do mesmo.

sábado, novembro 21, 2015

Retallo 8


Mestizo, palabra contundente e polisémica, deriva dos estatutos de limpeza de sangue sobre o que se estruturou o sistema de castas colonial (racismo) no centro e sur de América.
No norte non, alí exterminaron os naturais.
Inicialmente é o resultado do cruce entre branco e amerindia. Digo ben, era a consecuencia da violencia do amo branco sobre a india salvaxe. Sempre houbo excepcións.
Despois, s. XIX, entendeuse como mestura de etnias ou culturas que daban orixe a unha nova cultura. Na altura, Hegel consideraba que só aqueles pobos constituídos en estados organizados, non só en función dos seus vínculos culturais (a nación) senón tamén políticos (o estado), poderían participar do desenvolvemento histórico. Quería botarnos da historia ou obrigarnos á rebeldía?.
Ao final amo-cultura branco (e para Hegel europeo do norte) domina a cultura-india-salvaxe que desaparecerá dos libros, porque a nova cultura é a dominante cuns cantos adobíos.

Falan agora, entre nós, de mestizaxe. Palabra forte. Que anden con tino. Mellor sería dicir alianza electoral de conxuntura. A grandilocuencia pode facer desaparecer o pobo, sen estado-historia, dos libros.

xoves, novembro 19, 2015

Retallo 7


O nacionalismo español liberal-progresista foi sempre subalterno a respecto do nacionalismo conservador, católico e autoritario, e nunca comprendeu a necesidade de esgazarse da matriz monárquica para competir co nacional-catolicismo. As dúas veces que o intentou (1873, 1931) fracasou.

Por iso o federalismo de inspiración liberal-progresista ou de esquerdas non foi nunca máis alá de ser un conto de fadas, unha fantástica lenda para engaiolar periferias.

martes, novembro 17, 2015

Sen título



Credo che vivere voglia dire essere partigiani.
Chi vive veramente non può non essere cittadino e partigiano. L’indifferenza è abulia, è parassitismo, è vigliaccheria, non è vita. Perciò odio gli indifferenti.
L’indifferenza è il peso morto della storia.
L’indifferenza opera potentemente nella storia.
Opera passivamente, ma opera.
È la fatalità; è ciò su cui non si può contare; è ciò che sconvolge i programmi, che rovescia i piani meglio costruiti; è
la materia bruta che strozza l’intelligenza.


Gramsci, 1917

sábado, novembro 14, 2015

Retallo 6




O que teñen en común os chamados nacionalismos
periféricos no Estado español
é a resistencia contra a asimilación promovida pola visión centrípeta de quen así os cualifica.
A febleza social e política do nacionalismo galego
explica a súa permanente pulsión papaleisona a respecto

do nacionalismo vasco e do catalán.

mércores, novembro 04, 2015

A tomar lambrusco



Un bo amigo leva anos botando números. Nun cativo caderno argallou un calendario, como o dos presos, cos días e meses que lle faltan para xubilarse. Sabe ata o último céntimo do que vai cobrar para poder largarse. Desbotou a amada florentina (a cidade, non a muller) e decatouse de que camiñar por Bellvedere, atravesar o Arno pola Ponte Vecchio e pousar nun café da Piazza della Signoria, era un exceso orzamentario que non se podía permitir coa súa pensión de profesor.

Virou os ollos cara ao leste. Cando novo quedara medio birollo de tanto mirar para Moscova. Foille doado. Agora anda, ou mellor andaba, en debates existenciais sobre en que cidade das terras chas da ribeira do Po, unha vez atravesados os Apeninos, asentarse. Se facelo en Módena polo pracer de ollar Lamborghinis, Ferraris e Maseratti ou decidirse por Parma polo gusto do parmigiano e o xamón e a devoción por Sthendal.

Nacionalista dende mociño é dos que se irrita ao escoitar outros nacionalistas dicir “é o país que temos”; daquela, exaltado, chega a ser faltón e cualificar o que tal di, moitas veces amigo, de pailán e prosma para rematar afirmando “é a xente que temos, deixa o país en paz que non che fixo ningún mal...”

A última vez que estiven con el andaba riseiro, mesmo falangueiro... Ao saír da Quintana demos un atropelado paseo entre saúdos, apertas, chiscadelas e sorrisos naquela riada de xente que alí se xuntou. Despois fomos xantar. Recuperara o ánimo e mesmo unha certa confianza na xente. Ao mellor é certo isto de que a “cidadanía” se impoña aos aparatos, mesmo pode haber vontade de xuntar forzas, persoas, de recompoñer o espazo nacionalista, de que este recupere a hexemonía nunha esquerda plural e diversa, de facer afociñar o bipartidismo, de rozar o camiño para a Xunta, de rematar co fratricidio, de actualizar o discurso, de dignificar a lingua, de inverter o camiño do lento devalar cara ao abismo, de que non teñan que ser os anuncios do Gadis os encargados de levantarnos a paletilla..., todas estas reflexións brotaban dos seus beizos cun sorriso permanente.

Mesmo durante dous meses esqueceu o de cruzar os días do seu particular calendario. Andou por reunións, acudiu a asembleas duns e doutros, falou con estes e con aqueles, chamou a amigos e amigas cos que non era doado coincidir, asinou manifestos, chamados, escritos..., enviou correos, deulle ao chirimboliño do facebook para que a xente soubese que lle gustaba e que compartía as novas de ilusión...

Hai quince dias recibín a súa última chamada. Díxome: estou en Módena; pedín a excedencia e vou resistir os meses que me quedan para a xubilación co que teño aforrado. Penso dedicar a vida a pasear e tomar lambrusco, vós ide tomar polo... Non rematou a frase, colgou antes. Pouco despois recibín un correo coa foto dun Ferrari aparcado diante do Duomo. É certo!! autoexiliouse en Módena, dixen con certa incredulidade.


* Publicado en Novas do Eixo Atlántivo, novembro, 2015


mércores, agosto 12, 2015

Leite e merda! Merda e leite!

Hoxe non poderei estar fisicamente en Lalín. En xaneiro de 2011 publiquei este artigo que logo recollín nun libro: Daquí e dacolá. Follas voadeiras (2015). Déixoo aquí para estar en co pensamento
Estas sonoras, breves e rítmicas verbas pronunciábaas, brusca e reiteradamente, Burt Lancaster, trasterrado á Toscana e transmutado en Alfredo Berlinghieri mentres, na ampla e limpa corte con ducias de mansas vacas rillando na herba seca, enzoufaba os seus níveos e señoriais pes na bosta fresca e munguía, sen xeito, as inchadas ubres vacúas para deitar unhas pingas de leite sobre o seu rostro impuro antes de ceibar todo o gando e afogarse nunha corda pendurada dunha trabe para cumprir o guión dos irmáns Bertolucci en Novecento. O vello Berlinghieri tiña merda no cerebro. Tan merdento era que lle anunciou a súa morte suicida aos seus moitos criados e fixo que o vello Dalcó tivese que traballar, aínda máis, xuntando as reses que el ceibara. Era no enceto do século pasado iniciado coa morte de Verdi. El, como Otero Pedrayo, era un home do século pasado.
Medio século despois o meu avó e a miña avoa andaron sempre entre leite e merda pero sen tempo para que esta se lle metese nos miolos. Alí só entraba a tristura permanente da choiva e os malos pensamentos da fame que se botaban fóra co labor diario entre vacas, leite e estrume. A ledicia non era Verdi, senón darlle, pola canada, uns grolos de leite, quentiño das ubres, aos netiños. Eran a Marela, a Paloma, a Rubia, a Toura, a Pinta a súa salvación. Espreitaban dende o leito calquera indicio de enfermidade vacúa e, cando chegaba a boa nova da preñez dunha delas, pasaban as noites en vela para que o parto fose adiante.

martes, agosto 11, 2015

A arte do disimulo



Disimulando. Paola Franco Sebal, Xilografía

Lin con atención, só inicial, un artigo1 da gran figura emerxente da política española, ameazado, con seriedade, na súa fortaleza explosiva. Os excesos non acaen ben á saúde, sexa esta política ou persoal.

O asunto máis principal, como diría o Conde de Gondomar, absorbeu a miña atención aínda que xa fose coñecido: unha nova transición que, segundo Pablo Iglesias,é posible despois de celebradas as próximas eleccións a Cortes,se os cidadáns se converten en protagonistas no canto das elites políticas e económicas.

domingo, agosto 09, 2015

Retallo 5


Tanto pola súa extracción popular como pola súa
tortuosa historia; pola non correlación entre
sentimento nacional e expresión política da nación;
pola particular estrutura social encabezada por unhas
elites burguesas que ou son foráneas ou optaron por
renunciar ao seu liderado a cambio das “trinta moedas”
da influencia política en Madrid; o nacionalismo galego
precisa dunha estratexia de ampla alianza social. O
liderado desa gran alianza (coas febles elites
económicas interesadamente incapaces para asumir a
expresión da vontade nacional) só pode ser exercido
polos sectores sociais subordinados e sectores das
clases medias cultivadas.
Ante esta realidade que limita en gran medida a
expresión política da vontade nacional, o nacionalismo
galego precisará tecer alianzas con aqueles sectores
que, aínda non asumindo o proxecto de vontade nacional,
non sexan refractarios a el. Este proceso de
acumulación non pasa por un proxecto de nación brando,
dondo, livián, lixeiro, senón pola pretensión dun
proxecto político compartido baixo a hexemonía da
“posición orixinal” da lingua e da cultura galegas e do
recoñecemento do dereito dos pobos, que se reclaman de

seu, a decidir.

sábado, agosto 08, 2015

Retallo 4


Liberté, egalité, fraternité. Os socialistas mornos,
coma os liberais, colleron a primeira palabra, como se
puidese existir a liberdade entre os que son desiguais;
os comunistas gaban a segunda, como se fose posible
convivir co despotismo; só os anarquistas teñen en conta
o triángulo, pero a súa proposta de abolir o Estado

devólvenos ás sociedades primitivas.

venres, agosto 07, 2015

Retallos 3

A pesar do seu fracaso histórico, na súa forma
socialdemócrata ou comunista, a alternativa ao
capitalismo salvaxe ou domesticado non é outra que o
socialismo. Sobre as cinsas da experiencia fracasada do
socialismo real e da socialdemocracia xestionadora temos
que elaborar as bases do proxecto socialista. O
nacionalismo galego non pode, nin debe, eludir este
debate. Pola contra ten que facer achegas, formular
propostas e fomentar o diálogo coas correntes europeas e
mundiais que andan na procura dun novo proxecto. A
política do disimulo, de que nós o que temos que facer é
defender o país, de que isto non vai comigo, de evitar a
cuestión... en realidade non é máis cá pretendida
evasión de quen non asume o fracaso histórico do
socialismo soviético ou non son quen de asumir que a
socialdemocracia derivou simplemente en

social-liberalismo.

Retallos 2

Galicia, pola súa formación social, pola súa estrutura económica, pola historia do seu territorio,pola psicoloxía das súas xentes, pola impúdica e onanista traizón das súas elites económicas, fixo que fosen as clases populares, subalternas, as que asumisen o proxecto nacional e popular. Dende Antolín Faraldo ata hoxe, o nacionalismo galego foi, agás casos individuais moi concretos, sempre progresista ou de esquerda.

Escindir nacionalismo e esquerda coa idea de configurar un nacionalismo galego “centrado” non responde aos trazos sinalados. Pretendelo facer a partir da base socialhistórica do nacionalismo é o xeito máis doado de convertelo en ineficaz.

xoves, agosto 06, 2015

Retallo 1


Semella unha pulsión esquizoide pretender escindir o
nacionalismo galego da esquerda. Non resulta doada a
defensa das clases subalternas esquecendo a condición
subalterna da lingua e da cultura que estas clases
criaron. Non me parece posíbel defender as clases
subalternas esquecendo que residen nun territorio
subalterno a respecto dos centros de decisión estatais e
do euro. Non se pode escindir a subalteridade.

Precísase dunha esquerda que asuma todas as loitas
contra calquera caste de discriminación ou marxinación 
sexa de xénero ou cultural, lingüística ou sexual,económica ou relixiosa, de territorio ou de idade...



xoves, xullo 16, 2015

Identidade, tradición e modernidade: O universalimo da cultura galega



Déixovos o texto base dunha charla pronunciada en Baiona o pasado 9 de xullo de 2015, nun ciclo dirixido nomeadamente a “veraneantes tradicionais” da vila. Non está todo o que se dixo, nin se dixo todo o que está. A alguén pódelle interesar.


    Agradecer a Antonio Piñero o convite para participar neste ciclo de conferencias que dende hai anos organiza coa xenerosa vontade de darlle un pouco de vida cultural á Baiona veraneante, ou sedentaria. O esforzo ben merece a pena ser gabado. Agradecerlle tamén a sensibilidade por convidarme para falar na lingua propia do país e sobre a cultura propia do país.

luns, xullo 13, 2015

Vinte e cinco. Esperanza

Para Antonio (Juan) Valverde


     O meu tío-avó Nilo era ben aproveitadiño. Participaba da común cultura das “tres erres”, agora de moda. No seu tempo, sen innecesarias teorizacións verdes, as xentes reducían, reciclaban e reutilizaban o que pillasen por diante. Ora, como o meu tío-avó, poucos. Cando se furaba un penico ou unha pota poñíalle uns remaches, ata que o penico, ou a pota, era máis remache que outra cousa.

xoves, xuño 04, 2015

Dunha a outra beira*

Memorial en Monçao 
O dous de novembro de 1823 José Arias Teixeiro foi elixido “por unanimidade de votos” como “Comandante general de los Batallones que componen este cuerpo de realistas...”. Cinco días despois o Tenente coronel Rafael del Riego era aforcado en Madrid. Remataba o trienio liberal, regresaba o absolutismo. O líder absolutista miñorán aínda daría ben voltas ata a súa morte e soterramento en San Pedro da Ramallosa. Esta primeira e exitosa acción de armas do señor de Pías foi posible pola xenerosa axuda dos “miguelistas” portugueses que o protexeron e axudaron a tomar Tui. Non imos ir a tempos tan recuados, só sinalamos o feito para reforzar a tese da permeabilidade política e económica, e escasamente coñecida, da raia galego-portuguesa que sostén Dionisio Pereira no seu último libro:Emigrantes, exilados e perseguidos. A comunidade portuguesa na Galiza (1890-1940),Através Editora, 2013.

xoves, maio 28, 2015

Saom Sarmento e criado a veira de Portugal*




    Os estudosos da lingua e da literatura galega teñen 
Diego Sarmiento de Acuña, 1º Conde de Gondomar
denominado aos séculos XVI e XVII como “os séculos escuros”. Esta denominación podería estenderse ao século das luces, aínda que neste se observen certas mudanzas na mentalidade de sectores influídos polas ideas ilustradas.

    Nestas centurias, a lingua galega escrita practicamente desapareceu. O galego quedou reducido a unha lingua familiar e coloquial, xusto no momento en que outras linguas romances comezan a substituír ao latín na vida cultural, política e administrativa.

venres, maio 22, 2015

Incrédulos

Caravaggio (1571-1610)
A incredulidade de Santo Tomás ( Incredulità di San Tommaso)
1602. Óleo sobre lenzo, 107X146cm
Palacio de Sanssouci, Postdam, Alemaña



Pintou corpos e non espíritos. O seu realismo non era apreciado naqueles tempos tridentinos. O negror das tebras caracterizárono. Creou longa e farturenta ringleira de seguidores, máis duradeira que a súa curta vida e máis escura que a súa mente atormentada polo crime. Mais non puido fuxir do seu tempo; somos máis fillos do noso tempo que dos nosos pais, escribiu Marx. Os seus modelos apañados, entre borrachos e prostitutas, nas rúas inmundas de Roma e nas tabernas que frecuentaba convertíaos, sobre o lenzo, en apóstolos, santos, cristos ou virxes... como este incrédulo Santo Tomás. Ben sabe a persoa lectora, un apóstolo de Cristo que non cría na resurrección do seu líder e mesmo tivo que meter os dedos na ferida aberta pola lanza do soldado imperialista; como sabe tamén que a imaxe que se incorpora nestas miñas colaboración serven só para “iluminar” o texto sen outra pretensión.

martes, marzo 31, 2015

O grito




“El grito”
Hermenegildo Sosa
Óleo sobre tela
130x90


           Chamoume a atención o óleo que ilustra estas liñas. O autor, Hemenegildo Sosa, un pintor nacido (1946) no estado de Tlaxcala, no corazón do México insurxente que nos narrara John Reed1 antes de relatarnos os dez días que abalaron o mundo. Sosa é un paisaxista recoñecido, en principio afastado do expresionismo de Munch de quen tomou o icónico título.

luns, marzo 23, 2015

A creba dos Álvarez



Xosé María Álvarez Cáccamo e Carlos Méixome Quinteiro
na Aula de Cultura Ponte de Rosas (Gondomar)


A violencia fascista levou á morte por fusilamento ao meu avó Dario Álvarez Limeses e ao seu sobriño Alexandre Bóveda, ao exilio ao curmán de meu pai Xerardo Álvarez Gallego, ao desterro ao meu pai e a outro curmán seu, Emilio Álvarez Gallego, á cadea ao meu tío Darío Álvarez Blázquez no 47.
Con este tráxico reconto familiar, tirado da súa Memoria de poeta (2006), enceta Xosé María Álvarez Cáccamo o seu libro A Voz quebrada. Da memoria histórica e o terror fascista (2014). Catorce textos, breves na súa maioría, escritos, ou ditos, entre 2003 e 2014, pero publicados sen orde temporal, que nos falan da “verdade na conciencia que ás veces confundo a miña memoria coa dos meus maiores”. Preguntábase Benjamin, nunha das súas teses sobre a historia: “Acaso nas voces ás que lle prestamos ouvido non resoa o eco doutras voces que deixaron de soar”. Velaí o carácter matricial da memoria que fica ancorada nos feitos singulares sempre en transformación, aberta, que nunca remata por fixarse, sempre influída por acontecementos posteriores, por experiencias que se superpoñen e van modificando o recordo ata que: “Creo que eu estaba alí, en Tui, o dia 30 de outubro de 1936, ás seis horas e corenta e cinco minutos da mañá, e que puiden escoitar os tiros que lle arrincaron a vida” (refírese ao seu avó Darío Álvarez Limeses). A memoria e a historia teñen unha mesma preocupación: o pasado; pero entre ambas existe unha xerarquía. A memoria é fonte, a historia relato. A historia nace da memoria e despois ten que se liberar dela. O que nos ofrece Pepe Cáccamo é memoria “fondeada en sombra fría de dor” que nos acompaña na “alba insomne” e se revolve contra o “negacionismo erixido polos responsables do xenocidio e da ditadura” para lembrarnos “aquel programa de exterminio exhaustivo” que se impuxo en 1936 “por maioría absoluta de terror” e soñar coa vinganza, coa lexítima vinganza que non pode ser realidade.

xoves, marzo 12, 2015

Árbore que acolle






O carballo do quinteiro / A. Castelao / 
Período 1922/1929 / 38x55,50 cm. /
 Sala permanente. Museo de Pontevedra
    Inzados de eucaliptos, piñeiros e acacias e demais especies invasoras, as xentes galegas temos asumido que a árbore máis nosa é o carballo, cando na realidade está estendida pola maior parte do planeta e, segundo os que entenden disto, hai máis de seiscentas castes.

  Tamén entre nós hai variedades de quercus, o común, o cerquiño, o albar, o caxigo, nos últimos tempos o americano... en fin, a sobreira dos nosos vales oceánico-mediterráneos, ¡un día ollei o sobreiral do Arnego dende un curuto de corvo!, é do mesmo xénero ao igual que a aciñeira, a cuxa sombra, dunha “que já não sabia a idade”, xurou, o Zeca, ter por compañeira a vontade de Grândola, terra da fraternidade, a verba ou verbo do que tanto gustaba o carballo dobre que era Francisco Carballo Carballo.

   Nin Paco, nin Francisco, para nós era “O Carballo”, só “ O Carballo”, que acollía a todos, como o carballo do quinteiro de Castelao. Con quen sempre podías contar: para presidir a Cultural ou Promocións Culturais, para un ciclo de conferencias de historia ou botar un mitin, para a conversa privada, para a reflexión ideolóxica ou para que nos representase como colectivo...

   Vén de deixar un oco na memoria das persoas e da nación. Finou en Salamanca o pasado 29 de novembro. Foi soterrado en Asadur, onde nacera en 1925. Mente analítica, sintética, conceptual, brillante, contundente, provocadora... Xesto acolledor, de sorriso permanente e espontánea gargallada. Así era o crente, cristián e paúl que quixo que o incinerasen, a súa última provocación.

   Regresei a algúns dos seus libros e por riba de todos ás súas conversas con Santiago Prol e Xan Carballa, publicadas a comezos do 2002.

   Entresaco:

“Hoxe o socialismo histórico e o comunismo fracasaron pero a inspiración non. Hai que crear unha alternativa a ese capitalismo salvaxe e pódese chamar socialismo. Non temos ningunha experiencia mundial, temos o fracaso histórico das formas que adoptou, tanto a comunista como a socialdemócrata, na que queda unha levísima esperanza. Pero non nas formas que adopta a terceira vía, a terceira esquerda, o liberalismo libertario... puro artificio lingüístico. Hai que crear unha alternativa seria de igualdade, de paz, que estaba nos pensamentos filosóficos con Marx e despois de Marx(...) Ás veces escribo que o nacionalismo galego debe reelaborar esas cuestións, porque a socialdemocracia non é satisfactoria. (p. 77)”

“Para min é determinante a decisión de Bóveda e Castelao para darlle a Galiza unha capacidade de autodeterminarse. Outros non aceptan a autodeterminación. Pensaban en mellorar Galiza, facela parte do suxeito España e mandar dentro dese suxeito político cunha parte alícuota. Para Castelao e Bóveda Galiza é suxeito per se, ten que andar por si. Esa era a diferenza, e esa segue sendo en certo sentido. Os que din “somos unha nación, temos que dende Nós poñernos ao día, estamos conectados xeográfica e historicamente cun mundo nos que nos interesa apoiar e estar apoiados”, e outros din: “somos parte dun conxunto no que nos movemos, el é o sol e nós os satélites”. ( p. 145)”

“Penso que unha nación pode exercer a súa soberanía nun estado que abrangue varias nacións e en formas supraestatais (...) O nacionalismo como praxe política pode convivir con formas diferentes da independentista. O nacionalismo non leva sempre á reivindicación dun estado propio (p. 156)”

“(...) o proceso de avance dos grupos subalternos ten que aproveitar todas as oportunidades de facerse con espazos fronte á hexemonía do poder. ( p. 159)”


   No acto de recoñecemento que organizou o concello de Maceda o pasado 27 de decembro Xavier Vence lembrou unha frase, moi do Carballo, directa, concluínte: “Sobra ortodoxia e falta ortopraxe”.

   Como cando o coñecín, hai trinta é cinco anos, a expresión política da nación cidadá sofre unha profunda crise, por erradas decisións políticas e pola fragmentación, ás veces cainita. Cómpre o tino e sabedoría de varios Carballos para recompoñer a expresión política da nación. Non temos moito tempo.