Houbo un momento en que se
lle deu a volta ao relato sobre a guerra de España e a persecución franquista.
Foi nos albores do século, da man dos “chamados” investigadores locais que
achegaron números e nomes baleirando rexistros civís segundo ían deixando.
Daquela decatámonos de que a narrativa da Galicia franquista na que se
fusilaron ou pasearon uns cantos cargos políticos e se tiveran que exiliar uns
poucos intelectuais galeguistas, só era o discurso do réxime. Despois veu a
procura do manancial da memoria oral, de liberar do po as causas militares, de
recuperar memorias republicanas, de contrastar nomes nos xornais, de visitar
arquivos..., daquelaxurdiu o espanto da brutal persecución das xentes do común.
Eramos debedores das
interpretacións dos hispanistas británicos e americanos,pero estes non se
achegaban ao dato numérico e nominal, pois esetraballo a pé de obra, rexistro a
rexistro, memoria a memoria, causa a causa e arquivo a arquivo, non se realizou
ata o tempo dos netos,síntomadesa certa anormalidade hispana produto tanto da
prolongada ditadura como da reconversión da mesma en autodenominada democracia.
Ese traballo segue sen rematar,mais xa se poden achegar matices.
En Pontevedra ambos labores
realizounos,con paciencia, tino,
sensatez e dedicación de investigador de raza, Xosé Álvarez Castro, que agora nos
achega unha matizada ampliación do seu Pontevedra
nos anos do medo. Golpe militar e represión (1936-1939) (Xerais, 2013),en Os anos do silencio. Represión e resistencia
na provincia de Pontevedra (1936-1951) (Xerais, 2022). Dende hai catorce
anos Pepe Álvarez mantén activo un blog, homónimodo seu primeiro libro,no quevai
deitando achegas parciais que despois sistematizou e ampliou nos dous volumes
que vimos de citar. Esas achegas puntuais permítenlle esmiuzar causas, debuxar
personaxes, contrastar información e mesmo sinalar os tons grises que sempre se
poden agochar tras heroicas vítimas ou perversos vitimarios.
Nesta segunda entrega amplía
o marco xeográfico, estendéndoo a toda a provincia, e o fito temporal,alongándoo
ata 1951, para achegarnos tanto á resistencia política, organizada ou dispersa,
centrándose no Partido Comunista, como á
resistencia armada dos primeiros “fuxidos”e a dos xa organizados en forma de
guerrilla.
Profunda Álvarez nas
variadas formas de represión física e ideolóxica, e detense na persecución da
masonería e no castigo económico en forma de incautacións ou multas pero, tamén
no derivadoda autarquía ditatorial (mercado negro, gran “estraperlo”,
volframio) empregada como mecanismo para punir a disidencia e recompensaros afíns.
Reflíctese así a corrupción como un dos piares no que se empoleiran as novas
elites do réxime, que non sentirá necesidade de poñerlle couto agás que
puidesen axitar o descontento da fame e da miseria.
No seu fiar fino, detense na
represión sobre as mulleres, quenon só foi moita senón que, en parte,podemos
documentar procurando entre os milleiros de folios das causas militares. En
debullalas, Pepe Álvarez é un experto. Labor impagábel o
seu.
Publicado en Tempos Novos nº 301, xuño, 1922