Déixovos a entrevista que me fixo Neli Pillado para Faro de Vigo.
Moi agradecido.
domingo, febreiro 28, 2021
mércores, febreiro 24, 2021
martes, febreiro 23, 2021
A memoria do franquismo presente: Non máis presos políticos e exiliados
O Réxime actual non é froito
da libre vontade da cidadanía e dos pobos deste Estado, senón que está
condicionado polas ameazas do persistente estamento militar franquista e polos
compromisos cunha ditadura que permitiu certas mudanzas a cambio de que se mantiveran
intactas as súas aspiracións esenciais e os seus obxectivos estratéxicos
logrados por medio do golpe militar e a represión.
Por iso, como investigadorxs
e estudosxs do franquismo non podemos limitarnos a reducir as consecuencias do
que este réxime representa ao período que remata coa desaparición biolóxica da
figura que o encabezaba. Debemos analizar a continuidade da restrición de
dereitos e liberdades, así como a extensión de privilexios e impunidade dentro
da lóxica dos devanditos compromisos e, xa que logo, consideralos ilexítimos
desde unha posición democrática e respectuosa cos dereitos humanos e coa
xustiza universal.
A ilegalidade do dereito a
decidir dos pobos ou a condena das aspiracións republicanas, como outros moitos
lastres que arrastra o marco legal actual, agravados pola contaminación
franquista do aparato do Estado, son vestixios totalitarios que temos a obriga
ética e científica de desvelar na súa orixe e natureza.
Neste sentido, a carón de
todxs xs represaliadxs polo franquismo entre 1936 e 1976, tamén consideramos represaliadxs, presxs
políticos e exiliadxs a todxs xs que por estes idearios democráticos proscritos
foron e son vítimas destes acordos acadados na chamada transición e que serviron
para perpetuar o franquismo até os nosos días. Unhas vítimas das que nos
reclamamos non só pola persecución que padeceron no pasado, mais tamén polo seu
xorne resistente (eis, a guerrilla galaico-berciana que compre reivindicar) e
polas súas propostas liberadoras de presente e de futuro.
Somos conscientes da
esperanza e das posibilidades que abría o período da II República, no que se
canalizaron longas tradicións de loita emancipadora e que a través dos nosos
traballos de investigación queremos relembrar, sobre todo, para poñer en evidencia
que foi posíbel outro futuro, e que aquel pasado merece un presente mellor. Por
iso non nos resignamos a cinguirnos ás limitacións dos que deseñaron este
réxime a gusto dos do anterior. E solidarizámonos con todas as persoas
represaliadas como consecuencia dunha lexislación e dun poder xudicial herdeiro
dunha ditadura ilegal e criminal.
Asinantes: Xoán Carlos Garrido, Xosé Ramón
Ermida, Dionísio Pereira, Pepe Álvarez, Carlos Méixome, Antón Mascato, Eliseo Fernández, Carlos Velasco, Manuel Monge, Carlos Babío, Carlos Parrado, Montse Fajardo, Carlos Nuevo, Antón Somoza, Celso Milleiro, Manuel Igrexas e Xesús Torres
MANIFESTO PARA A ELIMINACIÓN DO MONUMENTO FASCISTA EN CELANOVA
Volven tempos de poñer sinaturas
MANIFESTO PARA A ELIMINACIÓN DO MONUMENTO FASCISTA EN CELANOVA
A vila de Celanova xogou un triste e singular papel na represión posterior ao golpe de Estado de 1936. O mosteiro converteuse nun dos maiores cárceres do país e lugares como o Furriolo, en escenarios de crimes que seguen impunes. A poboación viviu aterrorizada pola ameaza das armas e as elites locais que apoiaron o golpe practicaron espolios e outros abusos.
Na comarca de Celanova houbo intentos notábeis para recuperar a memoria das vítimas e rendéronselles xustas homenaxes. Nesa liña este Comité reiniciou o traballo para seguir desvelando a verdade e completar accións de reparación. Con ese fin impulsamos a seguinte declaración en demanda do cumprimento da lei sobre memoria histórica.
As e os abaixo asinantes, diante
da reclamación do Comité de Memoria Histórica da Comarca de Celanova que
promove a eliminación do monumento fascista da cruz dos caídos levantada en
agosto de 1939 por falanxistas no Outeiro da Obra no termo municipal de
Celanova, así como a resignificación do espazo como lugar de memoria,
expresamos o noso apoio e sinalamos que:
1. O Comité de Memoria Histórica da Comarca de Celanova acredita que o citado
elemento é un símbolo de exaltación falanxista da barbarie franquista e, polo
tanto, debe aplicarse a lei de memoria histórica en vigor desde o ano 2007.
2. O Concello de Celanova debe cumprir a lei como primeiro paso no
recoñecemento da dignidade das vítimas do franquismo e co horizonte de
satisfacer os principios de verdade, xustiza e reparación que impulsan o labor
dos colectivos memorialísticos ao abeiro das Nacións Unidas. Así mesmo, e
dentro do marco da lei, ten a obriga de elaborar un catálogo de símbolos
franquistas e ordenar a súa retirada; ademais da retirada de títulos
honoríficos e distincións se as houbese, agasallos e nomes de rúas que supoñan
a exaltación do golpe de Estado do 36 e da ditadura.
3. Animamos este Comité e as veciñas e veciños de toda a comarca a levantar o
manto de silencio que tapa as biografías de todas aquelas persoas que desde o
seu desempeño profesional, vital e político promoveron os valores republicanos
antes de 1936 e que foron represaliados polos golpistas e o poder ilegal que se
instaurou no Estado durante as catro décadas seguintes. E aconsellamos que se
sinalicen os lugares de memoria, especialmente as foxas, e que se traballe na
procura de familiares das vítimas. Alén do estrito cumprimento da lei, cómpre
tamén pedir da actual corporación unha declaración de honorabilidade da última
corporación republicana e dos funcionarios que foron represaliados.
Consideramos, xunto co Comité, que a eliminación do
símbolo fascista que alimentou o medo durante máis de oitenta anos é unha
oportunidade para dialogar co pasado, sobre todo con ese pasado que se nos
negou: o das vítimas, como eses 7 últimos presos fusilados pola Bandera de
Falange de Marruecos en setembro do 39, e cos legados de personalidades como
Luís Soto, Pepe Velo, Celso Emilio ou Xulio González, entre outros e outras que
foron borradas da historia. E tamén con ese outro pasado que nunca se cancelou
de todo porque as destrucións e as inxustizas seguen presentes e o poder que as
causou segue presente.
Comité de
Memoria Histórica da Comarca de Celanova
Celanova, 16 de febreiro de 2021.
https://adiante.gal/a-memoria-do-pais-pide-a-retirada-da-cruz-falanxista-de-celanova/
En Novas de Turonio
Co meu agradecemento a Moncho Mariño e, coma sempre a Guillermo Rodríguez polo seu imprescindíbel e incansábel traballo.
sábado, febreiro 20, 2021
Calviño e a Bazán (1). Polo Avieiro de dona Emilia (32)
 |
| Praza e estatua do P. Feijoo. Ourense |
No noso anterior Avieiro
recolliamos as palabras de Luís Pereira Valeira; o edil carballiñés advertía
que a homenaxe vilamortá era obra de José María Calviño, “infatigable peón de
la Condesa”. Non mentía o alcalde. Nunha carta, asinada no Carballiño
(20/8/1956), Calviño cóntalle os pormenores do seu plan a “Ben Cho S´hey”, escrito
así polo pardobazanista que tamén se refire ao ourensán como Ramón Fernández O´Shea[1]. Di Calviño: “Pro 16 que
ven penso, Dios mediante, sacar un numero extraordinario na “Noite”, todo il
dedicado a Pardo Bazán, o Carballiño e coase o Riveiro, pois coido unha vergonza
de que tanto o Carballiño -Vilamorta pra Dª. Emilia-, como en todo o Riveiro de
Avia, non se teña para esta rexia muller e xenial novelista, unha pequena
demostración de gratitude e lembranza”[2].
A misiva deriva en
especulacións sobre se foi nestes lugares –Banga e o Carballiño- onde dona
Emilia escribiu a triloxía do Avieiro. Estas elucubracións danse tamén coa casa
dezá de Quintela, en Catasós. As tres obras redactounas e publicounas dona
Emilia unha vez consumada a separación de Pepe Quiroga, polo tanto despois de
poñer fin ás visitas ás terras do Avieiro e cun certo aquel de vinganza coa
familia ribeirá e dezá, prototipo, para ela, dunha fidalguía ancorada no pasado.
El cisne estaba rematado en setembro de
1984, e o famoso protocolo de separación matrimonial, que despois non quixo ratificar
o seu home, asinouse en maio. Los pazos...
e a súa segunda parte, La madre
naturaleza, ideounos dona Emilia durante a longa viaxe parisiense que, para
escándalo da sociedade benpensante coruñesa, realizou, en solitario, a finais
dese mesmo ano. Nada disto empece a evidencia de que tanto os espazos nos que
se desenvolven as tres novelas sexa un territorio difuso que poderíamos
denominar Avieiro como que, no caso de El
cisne, a súa localización física concreta sexa o Carballiño.
Quéixase Calviño da
ignorancia que hai arredor de dona Emilia en contraste co moito que dela saben
“forasteiros e extranxeiros” e sinala que un profesor novo chegado a Compostela
puxo Los pazos... de lectura no
“segundo curso de “letras””, cousa que non faría ningún ““besugo” dos nosos
engolados profesores -que todos mexan auga bendita”. Refírese a seguir a uns
seus artigos en La noche que “tiveron
a virtude de que o Axuntamento do Carballiño lle de o nome dunha praza a
Condesa. Eu quixera máis; eu quixera que na casona de Vilamorta -casa emprazada
no millor do Carballiño- que é onde esta escribiu a novela, se puxese unha
praca que a lembrase, e outra en Banga, pazo do seu marido, se colocase outra,
pois alí escribiu as outras dúas maravillas do seu xenio, e que, co pazo de
Cabanelas, dun curman dela, son os famosos “Pazos de Ulloa”.[3] Pídelle a Ben Cho Shey unha
colaboración, pero advírtelle: “o tema ha de ser en col d´ela; outra cousa,
nada”. Fernández Oxea non lle enviou ningunha. Quen si o fixo foi o amigo común
Ramón Otero Pedrayo, “Ramonciño”, segundo o afectuosos apelativo empregado por
Calviño.
Otero achégalle un traballo
sobre os tres momentos de fulgor pardobazaniano en Ourense. A comezar por unha
simple referencia á participación da escritora, en 1900, como mantedora dos
xogos florais da cidade, cun “inesperado, severo y doctrinario discurso
político”. Despois detense noutros dous, relacionados ambos co Padre Benito
Feixoo. O primeiro alto no repaso oteriano á presenza ourensá de dona Emilia é por
mor da disputa dos 4.000 reais que outorgaban como premio a un estudo crítico
da obra do benedictino; era 1876, concorreron a “discutida esperanza entre la
poesía y la prosa” da Bazán, a “severidad conceptual” da Concepción Arenal e a
“esperanza de historiador” Miguel Morayta. Este último retirouse, ante a
evidencia de que a pelexa ficaba entre as dúas galegas[4].
Otero afirma que na disputa batéronse
“dos conceptos de Europa y de la cultura, se enfrentaron en la constante guerra
civil las dos Españas”. Foi unha confrontación, di don Ramón, entre dúas
mulleres e dúas ideas; a católica e tradicionalista da Bazán e a liberal e
progresista da Arenal. A agarrada tívoa que resolver a Universidade de Oviedo,
tras o empate irresolúbel do xurado ourensán, e rematou coa vitoria “aos puntos”
da coruñesa. Non concederon os 4.000 reais pero si o accésit á Bazán, o que
supoñía a publicación da obra dunha noviña Emilia, tan nova que, reflexiona Otero:
“A los 24 años no suele conocer la amargura la mujer nacida en alta cuna y
envuelta en miradas de benéficas hadas. Tal vez toda la enorme y clara aventura
literaria de la autora de Los Pazos de
Ulloa se resienta de la inexperiencia del dolor”. Daquela dona Emilia gañou
tamén a rosa de ouro do certame poético, que durante anos gustou de lucir no
seu busto, con, en opinión de don Ramón, “una oda quintanesca estimable como
ejercicio de retórica mas que de poesía”.
 |
| Acto de inauguración do monumento o Padre Feijoo. Ourense, 1887. |
Once anos despois, no día do
seu aniversario, o 16 de setembro de 1887, dona Emilia falou no teatro da rúa
da Paz, tres anos despois de que no número 21 da mesma rúa nacera Vicente Risco
e un ano antes de que o fixera o propio Otero, con motivo dos actos en torno a
inauguración do monumento ao Padre Feijoo convertida xa “en una grande, viva y
discutida figura”, di Otero.
“Ei procurar que o número
saia o millor que se poida” dille Calviño a Ben Cho Shey, e coméntalle que lle
consta “que moitos farsantes se han faguer cruces ante a pretensión de honrar a
este xenio sin pare, único no seu sexo e estilo. Eiqui sabemos moitas cousas e historias,
hasta de xudeos... pero nada sabemos do noso. Os “chanchos” que nos veñen
d´America pra lucir a sua vanidade, os seus cartos e a sua ignorancia, somentes
corren cara o recordo da nosa Santa Rosalía e Curros, que teño a certeza
absoluta, de que nada leeron d´eles, mais que as vulgaridades faciles de
dixerir. Ademais, mais que honrados, se han sentir ofendidos de tanta
estupidez”
Con certeza Calviño fixo in
bo traballo ao xuntar a Azorín, Saínz de Robles e a Otero na paxinas de La noche que completou cun escrito do
secretario da Academia de San Fernando, José Francés, critico de arte e
seguramente coñecido de Calviño por estar ambos nalgún momento relacionados co
servizo postal.
[1]Así era coñecido Xosé Ramón Fernández-Oxea (1896-1988), escritor,
mestre e investigador, pseudónimo que adoptou para enviar as súas crónicas da guerra
de África, nas que amosaba simpatía pola causa rifeña. De basta obra:
dialectoloxía, heráldica, arqueoloxía, etnografía, historia da arte e creación
literaria; colaborador nas máis diversas publicacións e membro activo das
Irmandades da Fala, do Seminario de Estudos Galegos e do Partido Galeguista.
Sancionado despois da sublevación militar. Inspector de primaria en Lugo e
despois en Madrid, onde actuou como embaixador e protector do galeguismo na
capital do estado. Ver Ermida Meilán, X. R. (5/4/2011). "O bo de
Ben-Cho-Shey". Terra e Tempo. Agradecémoslle
a Ermida que nos facilitase a consulta das cartas de Calviño, gardadas no fondo
Ben Cho Shey do Arquivo da Deputación de Ourense.
[2] A carta de Calviño reproducímola sen ningunha corrección.
[3] A idea calviñista da placa na casa carballiñesa dos Quiroga satisfíxose,
en setembro de 2017, sesenta anos despois. A casa de Banga está convertida nun cortello
de porcos. A de Cabanelas non era de ningún curmán de dona Emilia, senón do seu
cuñado Eduardo.
[4] Sobre toda a
lea do premio sobre a obra do P. Feijoo pode consultarse Barreiro Fernández, X.
R. (2003): “O Estudio Crítico das
obras do P. Feijoo de Pardo Bazán, Concepción Arenal e Miguel Morayta. O
certame de Ourense de 1876” en La Tribuna.
Cadernos da Casa-Museo de EPB nº 1. A Coruña: Casa-Museo de EPB.
Subscribirse a:
Publicacións (Atom)