mércores, decembro 21, 2016

Alá vai*


Debuxo do libro "Descripción histórica y cronológica de las
dos piedras..." de Antonio de León y Gama,1792.
 
Retomo esta sección que durante anos ocupou un anaquiño desta esperanzadora Peneira, expresión anovada do esforzo pola supervivencia dunha cultura e polo recoñecemento do dereito a decidir dun pobo, seguindo o amable convite do amigo Tino Lago.

“Alá vai!”,  di o meu neto cando lle cae o xoguete ao chan, ás veces, tamén, cando o tira con toda a intención;  así disimula. “Alá vai!” é unha das poucas expresión galegas que lle van quedando nos titubeos iniciais da súa fala premida por un ambiente español abafante: amigos, debuxos, gardería... si, aquela que seica crearan os nacionalistas para lavarlles o cerebro inocentes crianzas. En fin, sei que falándolle en galego ficaralle o son e cando sexa maior recoñecerá as  súas  primeiras vivencias.  Como lle pasou ao seu avó. Tampouco nos poñamos exquisitos que, máis ou menos, aqueles que pasamos a infoadolescencia en cidades ou vilas do franquismo pleno, do tardío ou do prolongado da transición, somos todos neofalantes. Ao fin e ao cabo serán os neofalantes os que salven o idioma porque o farán dende a consciencia do seu valor. Á maioría da xerontocracia  falante chégalle con votar os de sempre. Xa saíu a mala uva!!!

“Alá vai!”. Agardo que a expresión  reiterada con intensidade polo Xandre non asuste a alguén atemorizado pola invasión de refuxiados sirios, polos llighadistas fuxidos de Alepo, por sospeitosos vendedores de alfombras ou irracionais rexeitadores do porco. Déixaos  ho!, que queda máis pra nós, di o meu tío-avó Nilo. Digo, que non se asusten e confundan a infantil reiteración cunha xaculatoria coránica.

O caso é que alá vai o ano, como o anterior, abafado de eleccións.  Case quedamos a vivir no colexio electoral. Total para quedar como estabamos! din os que querían que quedaramos como estabamos. Total para nada! din os que nin foron votar. Total para perder outra vez!, din os que nunca dan acordado. Veremos se cando menos durante dous anos, non o teño moi seguro, non temos que soportar o ruído deformador de realidades complexas.

Ora, no encete de 2017, centenario das revolucións rusas, os ofertantes de solucións e os seus seareiros van ter entretemento abondo. Os de En Marea, como foron os últimos en chegar, van ser os primeiros en comprobar se son franquiciados ou teñen tenda propia. Será aló polo remate de xaneiro. Entrando o segundo mes do ano o PP rememorará o “espírito do 12 de febreiro” para “facer que fai” e seguir igual. Cara a fin de mes os de Podemos semellan dispostos a ofertarnos un duelo a morte no OK-Corral , veremos se algún sae vivo ou se fican todos feridos. Para esas datas tiña concertado o BNG a súa asemblea, mais seica a deixan para o seguinte mes por mor de profundar no debate de se son, ou non son, ou que son. No escuro horizonte próximo o PSOE tamén terá que facer o seu conclave e daquela si que pode haber moito máis que feridos. Temos por diante espectáculo garantido na sexta, para o que guste; pero xa non en viaV, para quen gustase.  

En calquera caso feliz ano e non mancarse.

*Publicado na Peneira, decembro, 2016

mércores, decembro 07, 2016

(Des)enleando o nobelo

    Segundo avanzaba na lectura de Todo canto fomos (Galaxia, 2016), a última novela de Xosé Monteagudo, imaxinábame convertido nun mínimo e aparente sarillo, cos cóbados ben pegados ao corpo e os antebrazos ben abertos sostendo unha madeixa de lá mentres miña nai a desenleaba para dar forma ao nobelo. Na altura xa non beaba a ovellume polo coto do Carrio; a res da aldea non subía cara a cima acirrada pola rapazada pegureira; a roca parara de dar voltas e non se  ensarillaban madeixas. Nos montes inzaron os piñeiros,  desapareceron as pericas e a  lá mercábase no comercio.

    Rematado o meu estático labor, a  nai continuaba a calcetar, con grosas agullas, aqueles abrigosos e coloridos xerseis, nas escuras noites. Que mesturarse dúas cores era frecuente,  tres de cando en vez, cinco extraordinario. Isto último é o que fai Monteagudo na súa novela,  calceta cinco fíos, cadanseu color,cada un deles autónomo para ofrecernos unha peza rematada con primor. Eses fíos son un escritor do que non sabemos o nome, Amaro, Carlota, Anxo e Maribel. Non fun o único ao que se lle viu ao maxín a imaxe da nai/avoa calcetadora; véxase senón a recensión  de Javier Tazón que consultei con posterioridade á lectura.

martes, novembro 29, 2016

E seguiremos a ser derrotados?


Hai un exceso de política. Unha sobrerrepresentación evidente. Unha teatralización excesiva. Sábeno ben os medios de comunicación e manipulación de masas (Chomsky) . Mentres o espectáculo continúe non hai problema. A seguir, unha boa dose de fútbol madrileño; media hora co “tempo” e logo máis rexouba.

Hai un exceso de información, na sociedade de centro comercial predomina o  inmediato, a realidade como sucesión de acontecementos fútiles, evanescentes, volátiles, diluídos, vaporizados... un permanente xa foi (Bauman),  un premeditado subministro de novas que agochen o conxunto.

domingo, novembro 20, 2016

Sobre a presecución franquista de cidadáns portugueses

Partillo o enlace do programa da Rádio e Televisão de Portugal (RTP) Linha da Frente: A guerra tambén foi nossa. Episodio 33, emitido o 19 de novembro de 2016 e do que son responsábeis Ana Luísa Rodrigues (Jornalista) e Carla Quirino (repórter de imagen) sobre a persecución franquista sobre cidadáns portugueses no que colaborei  xunto a outros colegas e amigos




mércores, novembro 16, 2016

P.S. a Eu fun a Trasalba


No anterior “post” intitulado “Eu fun a Trasalba” anunciaba que agardaba acudir a Compostela, ao Auditorio, á homenaxe a Camilo Nogueira. Así foi. Alí estiven, nun emotivo acto que quen desexe pode ollar, e escoitar, nas alcumadas redes sociais. Do mesmo chamáronme a atención tres aspectos. En primeiro lugar non só a presenza das catro portavocías parlamentarias senón a mesurada, comedida e respectuosa intervención de cada unha delas e, sobre todo, a non menos ponderada e temperada actitude do público. Tampouco cabía agardar outra cousa. Mais, ao ter que sinalalo, non semella que fose tan obvio. Estou seguro de que a única persoa que, na Galicia de hoxe, o podería conseguir é Camilo Nogueira. É público que non quería esta homenaxe; xa que logo, nesa lóxica, o deseño da mesma foi cousa da comisión organizadora que se atreveu, ousou, escenificar a atrevida proposta. Seguro tamén, moi seguro estou, que á feliz resolución axudou o carácter e estilo das catro persoas que exercen tal rol parlamentario. Se no canto de Puy, Villares, Leiceaga e Pontón, fosen outras as persoas, a representación non sería tan sosegada ou mesmo non sería.

luns, novembro 14, 2016

Proporción áurea de Auria

Con Bieito e Perfe na Libraida e o Ouro nas máns (Foto Libraida)
Os que viñamos  dos arrabaldos vilegos de Ribadavia ou do Carballiño ao entrar na cidade, ollabamos, á esquerda, a estación, nunha “praza fronteira onde desde hai anos fica varada una vella locomotiva evocadora daquela primeira Fulton que fumegou en marzo de 1881”[1] (p.13).

martes, novembro 08, 2016

O cubano

Ata que punto a decisión, indecisión, acción ou  omisión dunha persoa pode condicionar as actitudes dunha colectividade máis ou menos complexa ou determinar a súa realidade inmediata? Cal sería o futuro da República se 
José Calvo Sotelo
César non pasase o Rubicón ou non acudise ao Senado aquel quince de marzo? Que pasaría se o chofer do Arquiduque Fernando non manobrase para volver á ruta indicada e o motor do vehículo non se detivese? Ou, xa para esaxerar un chisco, que acontecería se Príamo non acollese dentro das murallas o basto cabalo de madeira? Que pasaría se o dirixente máximo de Podemos non  emitise unha orde-chío un cuarto de hora antes do remate do prazo legal para presentar candidaturas nas eleccións galegas?

domingo, novembro 06, 2016

E fun a Trasalba

O meu tío-avó Nilo só lembraba as cousas pasadas, das actuais, dicía, nada lle gorentaba. Na casa tomábanlle a  chacota as súas saídas. Sentenciaban: bó ! o que vai é vello”. Ás veces, a verdade, pode ser compartida.

xoves, novembro 03, 2016

Branco granito azul


Casa doi Raio. Braga
Baixo polo bulevar inzado de cor. Viro á esquerda, de súpeto un raio azul clausura a ancha e curta rúa. Granito reviricocado, rocaille, enmarcando o azul cerúleo dos azulexos que recobren a cachotería, en contraste co purpúreo da balconada e portas de acceso, e o branco das dez fiestras que abren o edificio á luz. Construída en 1754 pola imaxinación barroco-miñota de André Soares para un comerciante  enriquecido en México. Brillante a recente restauración.

     Apampado polo azul lostregazo, camiño pola ampla e curta rúa. Á esquerda unha caixa de aceiro corten agocha a Fonte do Ídolo, seguramente dedicada á deusa Navia, a das augas que corren. Á dereita unha moderna librería co cuño da Bertrand. A rúa do Raio sintetiza Braga.

luns, outubro 03, 2016

O éxito do fracaso e o fracaso do éxito *

O empacho foi moito. Mesmo algunhas convidadas contiveron, con dificultade, as arcadas; outras non foron quen e arroxaron o viño acedo e excesivo. A saturación foi tanta que ata os pragmáticos renegaron  do “que haxa eleccións para ver se invitan a algo”.

Entre maio de 2015 e setembro de 2016, houbo catro enchentes de papeletas, sobres e urnas. A fartura, e as présas, deixaron a uns con arrebatadores momentos de triunfo, virados, de súpeto, en depresoras frustracións; outros pasaron de que lle rexeitasen o convite a sentirse únicos pretendentes; os de máis alá, no seu intento de saír do pozo no que caeran, fóronse agarrado aos ramallos que puideron pero todos lle foron partindo e afundíronse a si mesmos; os de máis acó remataron ledos  por pasar do estado de coma ao de respiración asistida. O que ficou evidente, para desgusto de moitos, é que as cousas xa non son como eran.

martes, agosto 30, 2016

O Nilismo e a permanencia das elites*

Estudante nihilista (1883)
Ilya Yefimovich Repin
Óleo/lenzo. 35x27 cm.
     Meu tío-avó Nilo argüía unha teoría baseada tanto nunha visión negativa, pesimista e insatisfactoria da condición humana como na percepción de que os grupos sociais, incluso os máis complexos, son naturalmente conservadores, isto é pretenden evitar as incertezas, as dúbidas, disimular os pesares e os sufrimentos que trae aparellado calquera cambio, aínda aquel  ben cativeiro.

     Denominábaa “Nilismo filosófico”, co cal entraba de cheo na Historia da Filosofía, e sinalaba, con rotundas  advertencias, brazos arremuiñados, ollares tensos e xestos non moi ben encarados que ninguén ousase confundir a súa teoría co “Nihilismo”; esa trapallada rusa. Na altura descoñecía o meu parente a revisión que logo realizarían os Sex Pistols e Margaret Thatcher; os primeiros co de non hai futuro e ela co de non hai alternativa.

     El, rutineiro e pesado, coidaba que o nihilismo existencialista  situábase nas antípodas dos seus paradigmas e só coincidían na funesta perversión da similitude  nominalista. Considerábaas  as grandes correntes, antagónicas, do pensamento contemporáneo. A súa elaborada e razoada proposta de pensamento prendera con éxito nas parroquias de Val e Camposancos. Pola contra, na parroquia de Bermés, o labor dun barbeiro que durmía coas memorias de Kropotkin nas mans estendera a critica ás supersticións, os prexuízos e os costumes.

     O nilismo de meu tío-avó era profundamente cínico e escéptico (nos dous casos no peor sentido das palabras) e baseábase en que facer o que é de costume é o mellor; e en que os cambios non serven para nada. Así razoaba: para que queremos cambiar de goberno... que total... os que estaban ían mantidos e se viñan uns novos primeiro cumpría mantelos. Cando alguén comentaba sobre os asuntos públicos, nomeadamente pensións e impostos, sempre remataba cun aceno de indiferenza e sentenciaba: “boh... que fagan o que queiran... que xa o fan!”, expresión elaborada durante anos de experiencia para indicar que xa estaba canso do asunto e había que cambiar de tema.


     Meu tío-avó veu pasar os días cos mesmos a mandar. Tivera unha breve raiola de esperanza, sendo moi mozo. Logo o negror de catro décadas e a insatisfacción doutros case corenta anos. Eu non quero que me pase o mesmo, así que non vou seguir o seu nilismo e apostarei por cambiar, por mudar, por sacar os de sempre, por xente nova, por Luís Villares... capaz de engaiolarme coa esperanza como lle acontecera a un mociño chamado Nilo co alcalde Manuel Ferreiro Panadeiro*, de quen, o outro día ollei o retrato pendurado no salón de plenos de Lalín.

* Publicado en Novas do Eixo Atlántico, setembro, 2016
*Alcalde de Lalín. Fusilado en Pontevedra o 23 de agosto de 1936. Tiña 33 anos.

luns, agosto 15, 2016

É preciso, necesario e urxente

   É preciso, necesario e urxente termar dun pais que se esfarela avellentado, coa mocidade procurando polo mundo adiante as oportunidades que aquí non se lle ofrecen,  cos seus sectores produtivos boqueando, ca súa cultura
Carlos Méixome
esmorecendo, cun réxime carente do mínimo respecto polos máis básicos principios democráticos, cunhas xentes sometidas á perda de dereitos sociais e niveis de benestar que hai anos considerabamos imprescindíbeis.



 Para colaborar, para tender pontes, para facilitar e ampliar as comprensións, presentamos unha candidatura para un novo ciclo, para recuperar os dereitos usurpados á maioría social durante esta longa crise, rescatar a política da lama da corrupción e construír un novo suxeito político galego como expresión da nación cidadá.


   Podemos ter un gran presidente e un eficaz goberno resultado dunha colaboradora  coalición pero precisamos tamén un grupo parlamentar da Marea Galega experimentado,  capacitado, formado e rigoroso para controlar ao goberno e axudarlle a desenvolver as directrices políticas que acordemos.


   Por iso xunto con outras compañeiras e compañeiros figuro no segundo lugar da lista encabezada por Consuelo Martínez e pidovos o voso apoio á candidatura "Tecendo Pontes", integrada por:



1 MARIA CONSUELO MARTINEZ GARCIA - Vigo

2 CARLOS MEIXOME QUINTEIRO  -Gondomar- Val Miñor.
3 LAURA OGANDO MUÑIZ -Bueu
4 RAMÓN MOURIÑO ALFONSO -Ribadumia- O Salnés
5 HELENA AMOEDO BARROS  -Redondela
6 PABLO ESCOBERO CELA -Ponteareas- O Condado
7 MARIA JESÚS FATIMA NEIRA PICON -Tui
8 XOSE LUCIANO OTERO CAMIÑA  -Pazos de Borbén.
9 CARME COUTO TOURÓN- Pontevedra
10 GASPAR ANTONIO GONZALEZ SOMOZA  -Vilagarcía da Arousa
11 MARIA DO TRANSITO FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ -Vigo  
12 JOSE LUIS VIDAL LAIÑO - Pontevedra


             Carlos Méixome Quinteiro
Nacionalista dende estudante (ERGA). Membro do CN do BNG electo en Riazor; abandonou este en Amio.  Colaborou durante anos co IGADI . En 1999 fundou o Instituto de Estudos Miñoráns (IEM) que dirixiu durante 15 anos. Ten publicado sobre nacionalismo político e historia de Galicia contemporánea, sobre relación internacionais e a represión franquista. Colabora en múltiples medios de comunicación. Exerceu durante 35 anos como profesor de secundaria.


"Tender pontes 
entre a cidadanía nacionalista 
e de esquerdas 
é o meu obxectivo."











xoves, agosto 04, 2016

Tempo de mudanza, tempo arriscado*

Marea de octubre (2014)
Joaquín Martínez Cano
Óleo s/ lenzo, 81x81
     Descoñezo, é evidente, a opinión do Papa Francisco sobre a máxima ignaciana de “en tiempos de tribulación no hacer  mudanza”; tampouco sei se considera que a Igrexa está en momentos aflixidos. A sentenza, dirixida aos soldados de Xesús e non ao conxunto da Igrexa, emitida polo fundador da orde na que milita o líder católico, inspirou, con éxito, a persistente influencia da súa facción, durante case cinco séculos, nos círculos de poder da curia romana. Nestes meses últimos na esquerda galega, na nacionalista ou non, seguiu a estar ben presente o espírito xesuíta de non moverse para non arriscar. Todo o contrario do que, ao meu parecer, a cidadanía demanda.

     O que si sei é que cando a xente sobrevive como pode, nestes “tempos de desolación”, e contra San Ignacio, a unha sociedade, calquera, ténselle que ofrecer algo máis que remoer a súa aflición. Precisa coller folgos, decidir, afrontar, arriscar, sen medo a errar por desprenderse do pasado e mudar, non porque “Se vogliamo che tutto rimanga como é, bisogna che tutto cambi” senón porque é preciso, necesario e urxente termar dun pais que se esfarela avellentado, coa mocidade procurando polo mundo adiante as oportunidades que aquí non se lle ofrecen,  cos seus sectores produtivos boqueando, coa súa cultura esmorecendo, cun réxime carente do mínimo respecto polos máis básicos principios democráticos, cunhas xentes sometidas á perda de dereitos sociais e niveis de benestar que hai anos considerabamos imprescindíbeis.

     Nin a inmobilista frase xesuítica, nin a cínica expresión lampedusiana, nin a idealizante aseveración de “para mudalo todo” semellan aqueladas para estes tempos de incertezas.

     O 25 de setembro a cidadanía está convocada a escoller un novo parlamento. Menos dun mes despois será o 35 aniversario das primeiras eleccións ao  órgano lexislativo. Neses seis quinquenios non chegou nin a un o tempo no que a dereita postfranquista deixou agromar novos xeitos e formas de gobernar. Será un mes de infarto político nun estado que é probable siga sen goberno, con eleccións entre nós e no País Vasco e coa moción de confianza nunha Cataluña na que as forzas soberanistas semellan querer seguir mantendo o pulso. Máis suspense imposible.

     Precisamos mudar, con dúbidas, incertezas, remoendo, aflixidos, magoentos... pero precisamos xuntar todas as forzas para demoler a brigada de demolición, para desinfectar San Caetano. Cómpre concentrar todas as vontades da nación cidadá nunha grande enxurrada popular.

 * Publicado en Novas do Eixo Atlántico




xoves, xullo 21, 2016

A aventura da diferenza*


     Nun mundo dominado pola pulsión homoxeneizadora, pola uniformación cultural de centro comercial, pola globalización desbocada, só se persegue a repetición de persoas e culturas consumidoras e a concentración monopolística. Para este sistema-mundo a diferenza na fala, no vestido, na cultura, nas ideas... é sempre unha ameaza.

     A mesma pulsión uniformadora está presente nas chamadas sociedades tradicionais, e o individualismo implantado pola ideoloxía neoliberal non só non apaga a persecución da diferenza senón que a agrava, como se desprende da ameaza neofascista que se expande polo centro e norte de Europa que infortunadamente pode non tardar moito en abranguer todo o continente. A chamada crise dos refuxiados ou os barcos á deriva polo Mediterráneo son expresión, en gran medida, deste rexeitamento do diferente.

     Szymo é dili, é negocio, é branco nun continente negro, é albino. Cos seus osos pulverizados, con anacos dos seus membros pódense fabricar beberaxes que atraerán a boa fortuna. O seu corpo é obxecto de asasinas cobizas. Dese horror, da persecución pola súa pel diferente, fuxirá o mozo protagonista. En dirección oeste, cara ao océano, a través do río Congo, nunha viaxe inversa á imaxinada por Josep Conrad. Unha viaxe odiseica e iniciática é a que nesta ocasión nos achega Manuel Núñez Singala en Camiños na auga (Galaxia, 2016).

     Na súa viaxe dende os grandes lagos ao océano, Szymo vai descubrindo a solidariedade, o amor, o sexo, a lealdade, o egoísmo... pero o camiño é longo e o protagonista colle dirección norte ao tempo que a novela abandona o exótico espazo da selva para introducirnos na infausta realidade do “combate” por acadar Ítaca-Europa, nesa pelexa mortal coas ondas do mar a bordo dun fráxil e rudimentario caiuco. Será a diferenza quen o salve. Como Odiseo, Szymo chegará só a Ítaca, os seus compañeiros de “combate” as autoridades europeas devolveranos ao punto de partida. Para intentar un novo “combate”?

      As reflexións éticas entretecidas na sucesións de acontecementos que caracterizan unha boa novela de aventuras non converten Camiños na auga nunha disquisición filosófica sobre a bondade, a ética, a lealdade ou o valor da diferenza. Núñez Singala pretende, e acada, un relato de aventuras, de doada lectura, no que a acción prende a atención do lector e no que o desacougo deste vén producido pola ansia por coñecer o remate da historia e non pola dúbida de se debe ou non abandonar a lectura. A habilidade do autor para enganchar lectores é ben coñecida, mesmo en xéneros pouco dados a lecturas individuais como o teatro (O achado do castro, Galaxia, 2014) e sobre todo no relato breve no que nos instrúe ou nos ofrece un libro de contos revirados (Instrucións para tomar café, Galaxia, 2014). Os dous volumes aos que aquí nos referimos son auténticos éxitos editoriais e a ben seguro que tamén o será esta novela.

* Tempos , xullo, 2016.


martes, xullo 05, 2016

Breves retallos penitentes e impertinentes *

Van Gogh "De sterrennacht" (Noite estrelada)
Óleo s/ lenzo, 73,7x92,2. MOMA, NY
1.- A alianza Unidos-Podemos obtén no conxunto do estado o 21,10% dos votos. Ora ben, no que é España “a secas” quedou bastante por debaixo desta porcentaxe, agás no caso de Madrid (21,23) e Asturias (23,78). O “plus” de apoio recibiuno nos territorios onde existen reivindicacións nacionais; concorresen baixo estas siglas - Pais Vasco (29,05), Navarra (28,33, Baleares (25,38)- ou na forma das chamadas confluencias: Galicia (22,18), Cataluña (24,51) e Valencia (25,37).
2.- En Galicia o PP gañou 38.000 votos. O PSOE perdeu 2.500 e “Ciudadanos”,  14.000. Os nulos e “en branco” baixaron uns  4.000. Foron para o PP que tamén sacou votantes da anterior abstención.
3.- En Galicia a abstención aumentou en 81.642 persoas. En Marea perdeu 66.555, pasou do 25,01% ao 22,18% e de segunda a terceira forza. O BNG perdeu 25.961. Arredor dese número de abstencionistas foron os votantes de cada unha destas forzas que desertaron. Da primeira por incumprir as promesas; da segunda por ineficaz.
4.- Botar o carro diante dos bois, ten custos. Ir de sobrados tamén.
5.- O proceso de ruptura co réxime do 78 fica eivado pola impericia dos timoratos na procura de solucións á cuestión nacional. A esquerda española permanece na súa incapacidade conxénita para comprender que o nacionalismo español liberal-progresista foi sempre subalterno a respecto do nacionalismo conservador, católico e autoritario, e nunca comprendeu a necesidade de esgazarse da matriz monárquica para reformar a arquitectura do estado.
6.- Segundo a teoría do caos o bater das ás dunha bolboreta poden provocar un tornado na outra beira do mundo, ou, o que é o mesmo,  se nun sistema se produce una pequena perturbación inicial, mediante un proceso de amplificación, poderá xerar un efecto considerablemente grande a curto ou mediano prazo. Hai tempo que ao sistema lle andan a bater as ás moitas bolboretas; a última no mesmo corazón da pérfida Albión. As nacións emerxen, agora na banda occidental de Europa.
7.- Na Europa da periferia sureña reclámaselle á esquerda a solución da crise de sistema. Na Europa central e nórdica estánselle a dar perigosas oportunidades ao antihumanismo. Temos unha amarga sensación.
8.- Na España, a esquerda só poderá responder a esta reclamación se é quen de conxugar os dereitos das maiorías sociais e o dereito a decidir das nacións.
9.- Ese dobre espazo, social e nacional, en Galicia, precisa dunha dobre confluencia. Unha arredor das propostas antiausteridade e outra entre as persoas que se reclaman da nación.
10.- A gran creación do nacionalismo galego contemporáneo, e en particular do BNG, foi a creación dun amplo corpo social mobilizado que se está a estragar por impericia política e leas de familia. O pesimismo da razón imponse.


* Publicado en Novas do Eixo Atlántico, xullo, 2016

martes, xuño 28, 2016

Pesadelo Eichmann


     Na “foto finish” Alexander Van der Bellen superou, por algo mais de trinta milleiros de votos, a Norbert Hofer. O novo presidente, postulado como independente aínda que fora o anterior portavoz dos Verdes, superou o candidato do FPÖ, o Partido da Liberdade de Austria.

 
Victor Braumer (1934).  Óleo sobre cartón 22 x 16 cms.
      A presidencia austríaca é un cargo representativo. O que é de relevo é o escenario político esbozado: non só non gañase ningún dos dous grandes partidos (SPÖ, socialdemócrata, ÖVP, democratacristián) senón que ningún deles foi quen de chegar á segunda volta. Os dous repartíranse o goberno austríaco dende o remate da segunda guerra mundial en ocasións ao estilo Große Koalition; agora son actores secundarios.

      Non é novidade o apoio electoral do FPÖ. Xa dende cando o lideraba o finado presidente de Carintia, Jörg Haider, tanto socialdemócratas como cristiandemocrátas coquetearan con el. Naquela altura chegou a ser segunda forza (1999) e a exercer a vicepresidencia do goberno federal o que provocara sancións por parte da UE.

      O vello FPÖ fundouno en 1956 un afiliado ao partido nazi antes da Anschluss, deputado no Reichtag, ministro, membro das SS e defensor da Großdeutsche “Gran Alemaña”. Na actualidade, diríxeo Strache que, dende 2008, concita un amplo apoio electoral baixo o lema Wien darf nicht Istanbul werden (Viena non debe converterse en Istambul).

      Semella que na Europa do sur reclámaselle á esquerda a solución da crise de sistema (Grecia, Portugal, España), mentres que na Europa central estánselle a dar perigosas oportunidades ao antihumanismo (Francia (FN), Austria (FPÖ), Reino Unido (UKIP, que usurpou o Brexit), Suecia (SD), Hungría (Fidesz), Finlandia (Perussuomalaiset), Dinamarca (DF), Suíza (SVP), Países Baixos (Vlaams Belang), Serbia (SRS)...), adubadas co prebe Donald Trump mentres os da Alba Dourada agardan o fracaso de Syriza de Tsipras.

      Ao tempo, en Idomeni humíllase a humanidade; o Mediterráneo inza de caiucos múltiples que arroxan corpos sen vida de calquera dos “combates”; as Sturmabteilung diversas e Squadristi variados arrasan os centros urbanos da Francia futboleira e ocupan as gradas dos estadios; mentres alguén asasina unha deputada ao berro de Britain First!...

      Temos unha amarga sensación.

venres, xuño 10, 2016

Retrincos galegos do Zé Mario Branco


     Comezo a redactar esta nota o mesmo día (2 de xuño de 2016) que se vai estrear, nunha sala comercial lisboeta, o documental longo Mudar de Vida. José Mario Branco vida e obra realizado e producido por Nelson Guerreiro e Pedro Fidalgo. O filme seguindo o itinerario da vida e obra do músico do Porto ofrece un percorrido pola historia política e social do Portugal contemporáneo.

     Non pretendo nin glosar a obra musical nin a acción cultural, política e humana do Zé Mario. Inmensa. Só dar conta de tres anécdotas que vivín e deixan, na miña opinión, ben palpábel a enorme personalidade dun músico,
creador de múltiple expresión e inmenso home de escena así como o permanente compromiso dun loitador sen concesións. Ora ben, aproveito para presentarllo tal e como el mesmo fixo nese intenso alegado vital que é FMI; dicía: “Sou português, pequeno-burguês, filho de professores primários, artista de variedades, compositor popular, aprendiz de feiticeiro, faltam-me dentes. Sou o Zé Mario Branco, 37 anos, do Porto, muito mais vivo que morto, contai com isto de mim e para o resto”. E recomendar a que non o fixera aínda que poñan a orella e os ollos en cando menos Mudam-se os tempos, mudanse-se as vontades (1971), Margem de certa maneira (1973), Ser solidario (1982), o xa referido FMI (1982), e o seu último traballo en disco Resistir é vencer (2004). Coa primeira achega ao Zé Mario Branco procurarán saber do resto da súa obra.

mércores, xuño 08, 2016

Paseo compostelán*


      Gusto de Riveiro por que é garante dun texto coidado, puído, sen petulancias, que discorre cunha aparente sinxeleza, resultado da teimosía correctora que nos atrapa co seu persoal estilo de narrar, e tamén porque gusto, como Borges, de “gabarme daqueles libros que me foi dado ler”. Os elefantes chegan tras catro anos soñando e enfiando historias narradas como nun filme de grande orzamento cunha cámara nos ollos de cada protagonista. O autor responsabilízase da montaxe e imprímelle o seu carácter á obra.

    A nova entrega de Riveiro cheira a Santiago. Hai moitas novelas de ambiente compostelán, pero nesta a presenza da cidade é absoluta. A eufonía dos seus nomes domina cada páxina.

      Absolutamente contemporáneo, desenvólvese nos derradeiros días de 2012. Non é pola contra, un relato interxeracional malia estar presentes tres xeracións: a da guerra; a “reformista”, a da “transición; e a da nova cidadanía, a da protagonista. Esa xeración, á que lle roubaron as ilusións, percorre a novela da man de Janis e de Nela. A primeira, de brillante expediente académico, atende persoas maiores mentres agarda a convocatoria de oposicións. A segunda, desafiuzada cunha filla, sobrevive como música de rúa mentres procura alimentos nos contedores do lixo.

      Este é o pano de fondo sobre o que Riveiro Coello entretece unha manchea de historias contadas en primeira persoa e que chega, na miña opinión, a un elevado nivel literario na “terceira parte” cando seis personaxes describen dende as súas persoais perspectivas a cea de Noiteboa. Un pano tecido con catro fíos: a memoria, a culpa, a morte e o amor.

      Mais a novela ten o seu “Piece of my heart”, a banda sonora da infancia de Janis. Hai esperanza, aínda que limitada pola idade e o corazón de Constantino e sobre todo pola ausencia de perspectiva social, política, laboral e persoal da protagonista. O amor xorde inesperado pero intenso, cunha forte carga erótica, dominado pola incerteza, polo instante, pola brevidade, pola inexistencia de sólidos proxectos de futuro: “prefiro vivir un tempo aquí, contigo”.

* Publicado en Tempos Novos

sábado, xuño 04, 2016

Unha viaxe iniciática


- Quen es? - tremíalle a voz
- Szymo
- Eh?
- Son Szymo. É o meu nome.
- E que fas aquí – preguntou, desconcertada.
- Viaxo.” (p. 67)1

      Afirmaba Borges sobre o Poema de Gilgamesh: “Diríase que todo xa está neste libro babilónico”2. Afortunadamente o escritor arxentino sabía que ese “todo” podía reescribirse, unha e outra vez, e así o fixo, marabillosamente, unha e outra vez, volveu escribir sobre a morte, o heroísmo, a violencia, o amor, a lealdade, a traizón...

    
Arremedando a Borges poderiamos dicir que “toda viaxe está nun libro grego”; pero debémoslle agradecer a Núñez Singala que nos siga contando historias de viaxes, pois este Camiño na auga é a novela dunha viaxe, do descubrimento da vida, dun destino na memoria, da certeza da meta, sen importar o tempo que transcorra. “Cando emprendas a viaxe cara a Ítaca / prega que o teu camiño sexa longo/ cheo de aventuras, cheo de experiencias /.../ Que sexan moitas as mañás de verán / en que con pracer, felizmente / arribarás a portos que os teus ollos ignoraban /.../ Ten sempre a Ítaca na memoria /chegar alí é o teu destino / mais non forces a travesía / mellor que dure moitos anos”3. “Sentíase feliz, espido e só naquela inmensidade vexetal, ata o punto de que nalgunha ocasión chegou a cuestionarse a súa propia viaxe. Para que seguir na procura dunha vida mellor se xa se sentía feliz? Feliz e só. Pero forzando a sinceridade debía recoñecer que non lle gustaría quedar alí para sempre; como ía sobrevivir cando esgotase as provisións? So da pesca? E por outro lado o mundo debía ser moi grande, moi variado e moi interesante, e el quería coñecelo” (p.57)

     Mais quen é este Odiseo que nos achega Núñez Singala: “El ben sabe que é diferente aos demais, é dili. E por iso lle pasan estas cousas. A súa irmá tamén o era, dili. Aínda que non a súa nai. O que aínda ignora é que dili provén da adaptación local da palabra inglesa deal, negocio. Szymo é negocio porque é albino, e no sitio onde vive,(...), no corazón de África, (...), moita xente está convencida de que cos membros dos albinos pódense preparar beberaxes infalibles para atraer a boa fortuna (p.11-12) “ E duro ser dili. É difícil ser diferente nun mundo que parece suspirar do xeito máis absurdo pola uniformidade e no que se estigmatiza a diferenza, sexa esta a que for. É duro ter a pel branca no continente negro”. (p.13).

xoves, xuño 02, 2016

Os Beatles nas alfombras de Gondomar *


      Segundo nos conta, o intimo amador das palabras e amigo, Miguel Anxo Mouriño1, en 1959, un mozo, fillo dun garda civil, convenceu a outros rapaces da vila para argallar unha replica da decoración floral coa que en Ponteareas, anterior destino paterno, iluminaban as rúas no día do Corpus.

      Tal celebración católica, de extenso seguimento no sur de Europa e de América, celébrase o xoves posterior á festa da Santísima Trindade, que é o domingo seguinte a Pentecoste, polo que o Corpus Christi se celebra sesenta días despois do Domingo de Resurrección. Isto en linguaxe relixiosa. En linguaxe agrícola, no hemisferio norte, sería o noveno domingo despois da primeira lúa chea da primavera e en linguaxe asalariada, nada, que dende 1989 deixou de ser festivo e hai que ir traballar. Como en Ponteareas, as celebracións relixiosas gondomareñas teñen lugar o domingo seguinte. As alfombras florais levan o seu tempo e a xornada sabatina é a mellor aquela para tal fin.

sábado, abril 30, 2016

Druída*


¡Pena Corneira, vixiante e calada!
¡Coto Novelle, Castro do Pedroso!
¡Serra de Avión, escura e desolada!
¡Que silencio tan fondo e rumoroso!



      Erguinme, mañanciña cedo, entre mestas néboas, a curar mal de amores, ao pé do corno da pena. Implorei ao druída de ollos verdes, verdes como a auga do mar, que por min agardaba cuberto por azul túnica, empoleirado na cima do coto, sempre erguido coma se xunco fose, enxergando o Ribeiro todo, o mar feito de Castrelos e o alto do Carballiño.

      Ouviu os meus pesares e ordenoume seguir os seus andares ata a beira da fonte, da fonte belida, onde xa

Non hai, fontiña, quen conte
historias ó teu redor” 
 
mentres cunha fouce de ouro, forxada en Taramundi, ía cortando as herbas máis curadoras da Terras de Orcellón, sinalándoas co queixo embarbado e acariñándoas coas mans, tan fortes que eran quen de deter o trebón polas noites. Que bebese da auga clara dixo, que logo xa viría o viñiño, mentres nunha laxe a rente do chan emplastaba, con tino, aquelas herbas que fora apañando polo camiño. Unha vez feito o labor, deitada a verde mestura nun cáliz de Niñodaguia, implorou con tanta forza que 
 
"Os meus pes triparon o seu chao
que baixo de mín, tremeu estremecido:
¡Beariz, Boborás, Cea, O Irixo,
Maside, Punxín, o San Amaro
Madarnás, Cameixa, Oseira, Moldes,
Longoseiro, Mesego, Banga, Cabanelas...!"

     A voz de baixo nobre, profundo, potente, variado en graves e de firmes agudos, reclamou a memoria de Ernesto do Corcheiro e as vontades de Alfonso do Xan, de Felipe do Reque e de César do Varela para axuntalas polo ben das xentes da nación no ano do Manuel, o poeta druída.

* Este texto escribiuse a petición de Xosé Estévez para un libro colectivo en homenaxe a Manuel María que será publicado no próximo mes.
Os versos estan tirados do libro Cantigueiro de Orcellón. Edicións Avantar, O Carballiño, 1984 asinado por E. A. Reque Varela, pero da autoría de Manuel María.