Segundo
nos conta, o intimo amador das palabras e amigo, Miguel Anxo
Mouriño1,
en 1959, un mozo, fillo dun garda civil, convenceu a outros rapaces
da vila para argallar unha replica da decoración floral coa que en
Ponteareas, anterior destino paterno, iluminaban as rúas no día do
Corpus.
Tal
celebración católica, de extenso seguimento no sur de Europa e de
América, celébrase o xoves posterior á festa da Santísima
Trindade, que é o domingo seguinte a Pentecoste, polo que o Corpus
Christi se celebra sesenta días despois do Domingo de Resurrección.
Isto en linguaxe relixiosa. En linguaxe agrícola, no hemisferio
norte, sería o noveno domingo despois da primeira lúa chea da
primavera e en linguaxe asalariada, nada, que dende 1989 deixou de
ser festivo e hai que ir traballar. Como en Ponteareas, as
celebracións relixiosas gondomareñas teñen lugar o domingo
seguinte. As alfombras florais levan o seu tempo e a xornada
sabatina é a mellor aquela para tal fin.
Naqueles
tempos, escuros e tristes, de catolicismo imposto a punta de
vitoriosa baioneta, dáme a min que a estratexia xuvenil estaba máis
fundada na fuxida da tediosa monotonía e do fastío monocorde que no
extraordinario fervor relixioso. Calquera argucia para se reunir era
boa naquela España na que a xuntanza de máis de tres persoas podía
ser interpretada como unha ameaza para o grande estado erguido da
violencia do 18 de xullo. Os traballos colectivos de recolleita de
flores, esfolla, ordenación, procura de xente, ideas, deseños,
almacéns, solucións diversas... fomentarían as relacións persoais
nunha sociedade que comezaba a superar o estigma da desconfianza,
medo e terror da década anterior. A tarde-noite alongada do sábado
na que cumpría facer realidade o esforzo de tantas xornadas e
persoas era o atractivo augurio de chanzas, risadas e miradas.
Medio
século despois esta manifestación de arte popular efémera segue a
realizarse aínda que xa nin esteamos na España do
nacionalcatolicismo, nin ante unha mocidade precisada de
divertimentos dentro dunha orde. Seguen sen embargo as autoridades
municipais a figurar, como tales, en manifestacións relixiosas. O
carácter laico do estado moderno segue agochado tras décadas de
“imperio cara a deus”. Tampouco é de estrañar. Ben á nosa
beira séguese a festexar, ese si como día non laborábel, o triunfo
da reacción, do absolutismo, do escurantismo e da irracionalidade
fronte ás luces da ilustración que uns vigueses, cando menos tanto
como os outros, pretenderon acender no enceto do xa moi afastado
século XIX.
Fronte
ao que poidan pensar algúns nin a tradición alfombrística é tan
senlleira, nin tan exclusiva.
O
caso é que este domingo, despois do xoves do Corpus, fun ver as
alfombras que desde hai tempo fan na súa maior parte as parroquias,
esa entidade non recoñecida por unha administración argallada polo
liberalismo conservador e monárquico español para disolver a
entidade e a identidade galega, pero que se resiste a desaparecer por
moito concello inventado para reproducir o modelo centralizador. Alí
estaba a de Couso, a de Chaín, Vincios e Mañufe que lembre agora. A
choiva que nos leva anegando máis do debido impediu o tramo máis
espectacular que é o dos chanzos da escaleira da igrexa de San
Bieito.
Tamén
nestas cousas tan tradicionais, mesmo “pasadas”, cómpre ir
abrindo camiño á modernidade. As sociedades que atinan con
sabedoría na aquilatada mestizaxe entre tradición, que non
nostalxia dos eidos perdidos, e modernidade, que non é
cosmopaletismo agudo, son as que abren camiño nas augas mansas ou
revoltas das súas peripecias vitais.
O
anterior vén a conto da alfombra que fixeron as xentes de Mañufe.
Deseñada por un rapaz novo, estudante universitario, que tivo a
amabilidade de informarme do que el denominou “intervención
urbana”. Aproveitando dous pasos de cebra, nun xogo de simetría,
puxo a andar sobre eles aos Beatles tal e como aparecían na capa do
seu Abbey road. No eixe situou un circulo floral que lembraba
un cd do que saían notas musicais. A unha e outra beira elementos
referidos á banda de Liverpool que só tres anos despois de que a
mocidade gondomareña argallara o dos alfombras acadarían o primeiro
dos seus moitísimos éxitos musicais (Love me do, 1962). Alí, en
flores, alegorías máis ou menos claras ao último concerto na
azotea, ás hélices do submarino amarelo, a Lucy voando...
A
ruptura da “intervención urbana” non foi só temática,
suficiente para singularizala, senón sobre todo estrutural. A
disposición da alfombra, rota para que as persoas que a observaran
puideran achegarse e pasar por entre os mantos florais, mesmo
fracturaba non só a común base rectangular da mesma senón que
rachaba o tradicional espazo ocupado, a estrada, para agatuñar, de
cando en vez, pola beirarrúa.
De
seguro que mesmo para Lennon non resultaría doado imaxinarse nun
espazo simbólico tan afastado da súa particular cosmovisión. A
xeración dos mozos gondomareños e a dos rapaces de Liverpool é a
mesma, pero as sociedades nas que vivían tiñan pouco que ver.
* As imaxes tomadas do facebook do concello de Gondomar
1
Mouriño,
M.A.: “da paisaxe xeográfica e humana” en Retallos
de Gondomar de Miñor,
Instituto de Estudos Miñoranos, Gondomar, 2012, p.27.
Ningún comentario:
Publicar un comentario