Lito

Un mociño espreitante,  entre medos innúmeros, tremores disimulados, latexos axitados e respiracións contidas, atrévese, ousado adolescente,  a abrir a porta da aula magna de Filosofía. As luces fechadas, as contras abatidas, somerxen o espazo do saber nun mundo de escuridade clandestina.

O arrabalde vilego sustentado en salarios de supervivencia, tempadas migratorias ou leiras vendidas deixaba  o seu ronsel tras os pasos do mozote e outros coma el. Acougou na esquina da bancada, non lonxe da porta. Tratábase de ouvir de que ía. Escóitanse voces sabidas, ou iso  lle pareceu, dende a esquina inferior, dende a superior, unha matizaba, outra engadía, a de máis ao fondo retrucaba, a de máis arriba reafirmaba. Algunhas parecía como que acordaban entre elas. Pouco lle chistaba e non entendía moito daqueles falares. Os oradores, falou algunha muller, facíano, como na misa, coas cabezas agachadas, mesmo daba a impresión de que as persoas que os arrodeaban quixesen como que non se lles vise a cara. O outro arrabaldeiro que o acompañaba fíxolle aceno de liscar.

Iso ían facer, cando de súpeto, no extremo da bancada central, un mozo de media melena escura, barba negra e poboada, gafas de pitoño, reiteradamente colocadas no seu sitio por un índice alongado, falou erguido; como mirando ao teito; en impulsos, un chisco atrapallado e coa intensidade de quen se lle desborda o corazón.

Os arrabaldeiros detiveron a manobra de abandono da magna asemblea clandestina, non porque entendesen moi ben o que dicía, senón pola lingua en que dicía. O mozo con ar de beatle ou rebelde parisiense, falaba en galego. Era a primeira vez que tal escoitaban; alí no centro do saber, aínda que fose clandestino.

O mozo barbado falaba na lingua dos avós da aldea, na que empregaban os pais arrabaldeiros entre eles pero nunca para dirixirse aos fillos, moito menos aos que andaban a estudar, na que falaban as xentes do barrios, albaneis, canteiros e as mulleres no pilón. Na que eles, ás veces, xogaban de cativos ou empregaban nos partidos de fútbol disputados nas aldeas de preto da vila, pero que nunca se lles ocorrería utilizar para dirixirse a unha moza e moito menos para expresarse no colexio ou no instituto da cidade e que, dende logo, parecíalles imposíbel escoitar na universidade. Máis alí estaba aquel mozo erguido.

Os da vila preguntaron a un dos sabidos que coñecían. Ah, é que ese é da UPG, e como o detiveron e o expedientaron, pode falar en galego porque a policía xa sabe quen é; o que pasa, engadiu, é que moita xente non o entende ao falar así.

Aquel mozo ergueito chamábase Lito e era de Vilalba. Algúns anos despois chegamos a compartir piso, cando comezaba o seu apaixonado amor con Marina. Eu encerelleime, quizais tamén por aquel fogonazo seu na Aula Magna de Filosofía, en ERGA, a primeira organización de masas do nacionalismo contemporáneo e, cando menos, a auxiliar de parteira das sindicais e políticas. Lito colaboraba ao seu xeito como fixo o resto da súa vida.

Nos anos da chamada transición, naquel permanente rebumbio asembleario, de debate, conferencias, mesas redondas, nunha porcallenta e estartelada aula,  chamada tamén Magna, nos baixos de Fonseca, de cando en vez, interviña o Lito, sempre coa forza do seu xeneroso e afable corazón.

Poucas veces nos volvemos atopar. A última vez hai tres ou catro anos en Corrubedo, nun restaurante. Alí estaba con Marina, os fillos e os netos nunha celebración familiar. Falamos un anaco. Ambos, coma sempre, afables e cariñosos. Veño de levar unha labazada inesperada, percorreume un fogonazo de dor tan intensa como aquela inesperada iluminación de hai tantos anos.

PS: Vexo, e  lembro, que se chamaba Manuel Fraga. Era o outro de Vilalba.