Catas na memoria en Nigrán

     Antón Seoane

Psiquiatra e músico

 

 

De esquerda a dereita, Juan González, Rosa Pascual, Carlos Méixome e Antón Seoane

    Empregábase para diagnosticar e detectar no paciente a relación entre razón, desvarío e suxestión. Coñecése como test de Rochard. Son láminas en branco e negro, con formas un tanto caóticas, quizais humanas,  xeométricas ou zoomorfas; agás unha mancha vermella colocada ao chou. Observando a reacción detectabamos o chamado  “impacto ao vermello”, a sensibilidade da persoa para ficar engaiolada pola mancha, atrapada nunha especie de hipnotismo ou schok emocional.

    Vivimos tempos nos que prima o hipnotizante embarullando a que debía ser resposta lúcida e organizada ao preocupante, o fondo branco e negro.

    Cando naceu a era dixital, a industria de Hollywood saíu en defensa dos seus clásicos: non se debían tocar, non se debían maquillar, nin colorear; ao facelo, alterábase significativamente a súa historia. Coidamos que nos gustan aquelas películas porque satisfán a nostalxia, mais,  ao mellor, gústannos porque a súa estética, representada na esencia da paleta branca e negra, non engana;  só precisan dúas tonalidades para narrar unha historia. Velaí o paradigma do “Guernica” de Picasso, sen a mínima concesión cromática que mitigue a dor que representa.

    No noso imaxinario non acae a representación dun campo de exterminio cun floreado xardín; a verdade da súa historia só se pode transmitir coas cores antagónicas.  Camiño da cámara de gas, non se debe distraer a conciencia cun atractivo feixe de margaridas. Na súa cor orixinal, as reportaxes sobre a Alemaña nazi abafan cun mundo colorista de bandeiras vermellas coa cruz gamada e xente ensimesmada nun permanente parque temático no que convivían Wagner, a Gestapo e un tipo ridículo, bicando cativos alourados, namentres dirixía o exterminio. A florida postal era só un efecto óptico; a realidade era en branco e negro.

    Tempos confusos, nos que o onte e o agora se dan unha estraña aperta. Maquíllase o que se di, o que se oculta, o que se insulta; vémolo nas actitudes da extrema dereita española,  pero, todo desprende o tufo oculto do branco e negro. O dogma a galope, fanático, os bos radicalmente bos, puros de tanta pura e rancia inquisición; España, una, grande y libre, todo a galope. A intransixencia coma estandarte, a fachenda, notoria e pública, do desprezo de clase e o rexeitamento a calquera conquista social; ata a máis recente, como a regulación da eutanasia. Maquíllanse as ideas, as actitudes e as palabras. Difícil calcular o peso real de calquera delas, cando pesa máis a policromía que as envolve. A mensaxe como trampantollo.

    O croma é o fondo que permite o cine de ciencia-ficción. Todos vivimos sobre ese fondo pararreal, que permite un falso empoderamento individual. Como se puxo de manifesto en recentes eleccións, chegamos a crer que a palabra liberdade tiña unha significación real e certa, cando, en verdade, a charlatanería demostrou o seu desgaste, asociándoa ao slogan escravista, paradigma da alienación actual: merca, faino, divírtete onde, como e cando queiras.

    A maquillaxe, como propaganda, é efectiva, ostentosa e impúdica, obtendo a paradoxal empatía, os parabéns, dos escravos, convencidos para transitar a senda dos amos. Vivimos tempos perversos, de camuflaxe, nos que é preciso afondar no que se esconde trás a algarabía.

    Nos anos trinta do século XX, mulleres e homes, moitos do Valmiñor, xente común, mestres, médicos, panadeiros de Gondomar, mariñeiros de Baiona, parroquias, como a de Priegue, solidaria, sinala Carlos, loitaron por lograr o que agora non sabemos protexer. Coa República chegaba o principio da liberdade, dignidade e do ben común. A eles custoulles, en moitos casos, o que escribía o poeta: “a morte en cada casa”.

    Libros precisos e necesarios no que as verbas recuperan o seu verdadeiro significado: inxustiza, terror, persecución, desprezo, asañamento, odio de clase sempre, puritanismo relixioso, humillación, pero, tamén, liberdade, dignidade, heroísmo, legalidade, espírito solidario. Verbas rescatadas en Catas na Memoria da banalización na que algunhas delas semellan convalecer. O mal perverte a verdade; imprescindible ben.

    Tanto tempo transcorrido, tanta mancha vermella derramada, “Uma gota rubra sobre a calçada cai”, cantaba X. Afonso, tanto descaro, arbitrariedade e desigualdade social e seguimos vítimas do que Franco deixaba ben claro, recollido en Catas na Memoria: “La reconquista del territorio es el medio, la redención de los habitantes, el fin”. Diriamos, a capitulación das conciencias, paso necesario para o fin real: desbaratar, mudar calquera pequena conquista do modelo público, solidario, sometido o afán dun capital especulativo e cobizoso. Tanto é o roubado: banca, eléctricas, tecnolóxicas, privatización sanitaria, educativa, etc, que, nalgúns casos,  o divertimento da conquista do espazo pretende dar sentido a tanta rapina acumulada, como demostran os neoastronautas “pijos”.

    Semella que todo é banal, unha bagatela. As palabras que rescata Carlos axudan a transitar a  época actual, na que o sufrimento, a loita e a morte daquelas mulleres e homes  miñoráns semella que fora de balde. Quizais non estamos á altura, precisando unha reflexión, unha explicación colectiva,  pero, cómpre outra cata na memoria recente.

    Namentres, como na película, o tempo pasa.

    Nigrán, 11 de xuño de 2021