 |
| Con Bieito e Perfe na Libraida e o Ouro nas máns (Foto Libraida) |
Os que viñamos dos arrabaldos vilegos de Ribadavia ou do
Carballiño ao entrar na cidade, ollabamos, á esquerda, a estación, nunha “praza
fronteira onde desde hai anos fica varada una vella locomotiva evocadora daquela
primeira Fulton que fumegou en marzo de 1881”[1]
(p.13).
“Vela ahí ven, vela ahí ven avantando/cómaros e corgas, e vales, e
cerros./¡Vinde vela, mociños e mozas!/ ¡Saludáina, rapaces e vellos!/ Por onde
ela pasa/ fecunda os terreos,/espértanse os homes,/frolecen os eidos./Vela ahí
ven, vela ahí ven tan houpada,/ tan milagrosiña, con paso tan meigo,/que parece
unha Nosa-Señara/unha Nosa-Señora de ferro./Tras dela non veñen/abades nin
cregos;/mais ven a fartura/i a luz i o progreso!”[2].
Durante anos propuxen estes versos como comentario de texto aos alumnos de
Historia Contemporánea e agora vén o Bieito amoucarnos con que seica o Curros
se inspirou nun satánico poema
do premio Nobel Giosué Carducci,
datado en 1863, e do que o escritor ourensao nos ofrece unha proba: Un belo e
horrible/ monstro abátese/correo océanos/ corre a terra/ como os volcás/ os
montes supera,/ devora os chaos... (p.39). O vate italiano de florida barba
verdiana seica era de similar corda política que Curros, cando menos no seu
anticlericalismo.
Entrabamos así na cidade en
“itinere”, como a alcuñou Otero, a cidade da ponte multisecular e do camiño de
ferro modernizador con décadas de atraso e sufrimento abondo dos carrilanos
como nos relatou en detalle Rafael Cid[3].
Accediamos a Oria
(Risco), Auria (Blanco Amor) ou Ouréns (Alfonso X,Ferrín) literarias. No
Ourense do Bieito e non no Orense asimilado dos subalternos con mando, dos don
Celidonios que ascenden de porcos a márraos. Por ela, pola cidade, acougada
seica sobre o volcán, lévanos o mestre nun libro, dobre ou triplo. Un fermoso
libro iluminado polo clic preciso de Xulio Gil; un libro de mochila do cal
botar man cando olles a “gauche” ou a “droite” dende o medio de calquera das
moitas pontes que alancan sobre o gran río patrio, cando chegues ao Posío, ao Parque de san Lázaro, á
Praza do Ferro, á Praza Maior..., cando sentes a tomar un café no Liceo ou
andes a lamber nalgún xeado, que agora A Ibense está fechada. E para
remate, un libro para deleitarse coa
maxistral creación literaria elaborada a partir dunha exhaustiva lectura da
máis que abondosa literatura sobre Ourense, ou de autoría ourensá, mesturada
con outras moitas lecturas ensarilladas nas lembranzas, ao lonxe, dun neno que
“... nacín alí (...) aquilo foi algún día un Pozo del Tío Raimundo con modestas
poubeas por moradas, con ciganos, inmigrantes portugueses, coxos, pedichós...
entremeados con operarios, cavadores e outras xentes de respecto. Non estamos
repesos desa historia senón orgullosos de termos sido algún día como os accatones do cinema de Pasolini,
furavidas de insubornable alegría apesar de habitarmos no reino da necesidade”
(pp. 176-177).
Esa cidade-cráter na que as
friaxes nocturnas envolventes en mestas
brumas ameazantes e da que as calores agostinas provocan a fuxida dos que poden
pero na que se goza coa explosión primaveral ou con ““unha luz verde e arcaica”
luz ferriniana” (p.16). Esa estraña cidade que alguén chamou, hai case un
século, a Atenas de Galicia pola concentración de persoas creadoras (artistas,
escritores, músicos... tolos), e ben saben vostedes que non andamos a falar de
simples eruditos locais ou pretensiosos bohemios. Arrisca o autor unha hipótese
de base risquiana: “nunha cidade pequena non pode haber certas clases de homes
pneumáticos (espirituais) nin grandes delincuentes nin feroces revolucionarios,
de maneira que aqueles espíritos que rexeitan o filisteísmo están abocados a
seren tolos ou artistiñas, ou as dúas cousas á vez (pp. 82-83)
Os máis recoñecidos autores ourensaos empregaron
a cidade como un panel de fondo, un escenario, o espazo vital... “No mapamundi
das letras e polo esforzo novelesco, xunto ao imperio Tolstoi, o condado Faulkner
e o boulevard Balzac, figuran o
arrabaldo Blanco Amor, o paseo Risco, o xardín Álvarez Nóvoa, o toldo circense
Casares ou o salón de álamos Otero” (p. 193).
Sen embargo a obra literaria
do noso escritor é o resultado dun esforzo sen concesións por converter a
lingua que deprendeu, que mamou e aleitou con constancia e autoesixencia, o
idioma dos arrabaldos ourensaos, nunha lingua de alta cultura. E abofé que o
logrou. “Dunhas noutras viñemos parar na linguaxe do pobo de Auria, sumamente
desmitificadora e inimiga de rexistros solemnes. Abonda con explicar que
“cisma” se pronuncia aquí desprovista de toda controversia teolóxica, co
sinxelo significado de manía; que “poder” non se aplica á política nin ten a
ver coa Teoría do Estado, pois é sinónimo de vigor físico (“éche un mozo con
todo o poder”); e que “goberno” carece de implicacións institucionais, xa que
os ourensaos gobernan o coche se está derramado, gobernan o televisor e
gobérnanse ben cando teñen cartos e un bo pasar.” (p. 45).
Bieito Iglesias fixo da
lingua o celme da súa literatura. Cada frase compón unha escena, deseña un personaxe. Cada palabra matinada,
medida con precisión, con constancia, para coutar toda expresión inútil, todo
exceso redundante, nunha densidade que obriga a reler e nun escintilante
estoupido léxico que fai necesario ter o(s) dicionario(s) a man. Non hai
tregua, nin para o autor nin para o lector. Ese é o dominio de Bieito, o relato
curto, mesmo breve como neses días soltos que con puntualidade mensual nos
achega nos tempos novos e nos provocan o sorriso, non a gargallada histriónica,
senón o xesto austero, contido entre os beizos, e o entrambilicar dos ollos que
apreixan a retranca, a rexouba, as falas populares, os múltiples sentidos, a
incerteza das verdades, a inconstancia dos sentimentos, a porca miseria humana,
a permanente traizón, o pracer da violencia, as exuberancias sexuais, a crueza
da desigualdade, de saberse marxinal, de malandro da Chavasqueira, de malote
rururbano, a alegría do supervivente, dos esmorgantes na procura da “gioia” nun
mundo brutal que só pode ser cualificado de horrible para quen o olla dende o
confortable sofá e a insulsa vida eternizada por unha compañía de seguros, para
quen vive aterrorizado por perder a seguranza
que o día menos pensado, calquera día, desaparece pero que nunca se agarda que
tal aconteza. A complexa elaboración dunha lingua coidada en pano de liño non
para a exhibición académica senón para a narración de todos e cada un dos
asuntos humanos en frases cortantes, en ton provocador, ás veces directas ao
estómago ou á entreperna, converteron, e máis que será, o
Bieito nun escritor de culto.
Por iso foi un enorme pracer
presentar o seu “O Ouro de Ourense” na Libraida gondomareña xunto ao común e
permanente amigo Perfecto Ramos a quen o Bieito converteu, hai anos, en
protagonista dunhas atafegadas xornadas de luxuria na capital do Veneto ao compás meloso de Aznavour.[4]
Ningún comentario:
Publicar un comentario