Carlos
Velasco (Galiza na II República, A
Nosa Tera, 2000) cualificou a II
República como “o primeiro réxime democrático, no senso liberal-burgués, da nosa historia”. Bernardo Máiz comparte a
idea e debúllaa un chisco (Amada García e
os seus arredores, Embora,2017): “Nas eleccións a deputados de xuño de 1931
gañaron claramente as organizacións que trouxeran a República (...) gobernando
ata fins de 1933 partidos burgueses de centro-esquerda que miraban cara ás
democracias parlamentarias europeas, uns políticos modernizadores,
comprometidos coa educación, dispostos a
impor neutralidade política ao exército, a modificar a estrutura territorial, a
separación igrexa-estado.”
Estou
convencido de que aquel foi un dos escasos momentos nos que en España, no senso
de estado-nación liberal, as cativas elites do nacionalismo español liberal
foron quen de comprender que para asentar un réxime progresista tiñan,
necesariamente, que esgazarse da matriz monárquica e recusar a hexemonía
ideolóxica do nacionalismo español, conservador, católico e autoritario.
Fracasaron. Foron derrotados pola revolta antidemocrática destes últimos, as
armas franquistas achegadas pola Italia de Mussolini e a Alemaña nazi, o negror
fascista emerxente e estendido pola Europa de entreguerras e a impericia das
esquerdas, e en xeral dos progresistas, para construír procesos de conxuncións
e ordenar prioridades.
Disto
falamos hai algúns meses con ocasión da presentación da novela de Xaquín
Fernández Leiceaga: Agosto de memoria e
morte (Xerais, 2015). Novélanos o autor a derrota das escasas elites
progresistas na súa Noia natal, a formación dunhas novas a partir dos mozos
“en-fasticizados” no breve período (1933-1936), a súa consolidación no poder e
enriquecemento persoal tanto nos anos da guerra como nas décadas
posteriores. O mesmo Leiceaga comentábanos que a súa intención era facer un
relato sobre a construción do poder durante o franquismo. Os protagonistas da
novela son mozotes en 1936; nos
primeiros setenta están en retirada e na
procura da perpetuación das elites. Iso será, na miña opinión, o que é a
“modélica transición”.
A
miña xeración, que é a de Xocas, aínda que este sexa uns cantos anos máis novo,
é tamén a dalgúns máis vellos ca min;
aquela que viviu o seu momento fulgurante entre os finalisimos sesenta e os primeiriños oitenta non foi quen de
ocupar o territorio dirixente no noso país. Un proceso pouco homologábel cunha
“xeneralidade española”, por certo bastante máis complexa que a dos
eufemisticamente chamados “medios nacionais”; non me refiro só ao consabido
“diferencialismo” catalán ou vasco, senón tamén á ocupación de teóricos espazos
progresistas por elites formadas no
conservadorismo e, en especial, no nacionalismo español, por exemplo en
Estremadura e Andalucía.
Vindo
ao noso. Van alá corenta anos das eleccións de 1977, que se converteron en
constituíntes. En 2021, outubro, cumpriranse as catro décadas da elección do
primeiro Parlamento Galego. Podemos facer múltiples lecturas do proceso que vai
dende o asalto ao poder dende as cloacas da inmoralidade por aqueles mozos
noieses dos que nos fala “Xocas” Leiceaga ata o limpo desodorizante co que
perfumaron o relevo de 1978.
As
contas son as contas. Oitenta anos despois da derrota e exterminio das elites
liberal-progresistas republicanas, unha acción modernizadora non foi quen de
facer máis que tímidos xestos tanto no
breve interregno de González Laxe como no mandato de Pérez Touriño
abaneado este pola crise, a impericia, as desconfianzas entre aliados, as
miradas de esguello dentro dos partidos gobernantes e, nos dous casos, pola
conspiración do nacionalismo español conservador e católico disfrazado de
progresista.
Hai
unha nova xeración que está a vivir o seu “momento de esplendor”. A algúns xa
os colle un chisco maiorciños, será pola eternización dos procesos formativos e
de emancipación?. Non sei se iso explica certas pulsións autistas
centralizadoras e inmediatistas. Gustaríame que matinaran un chisco na
frustrante experiencia da xeración dos setenta, non para imitar os seus
defectos, senón para aprender algunhas das súas virtudes, como a do compromiso
que os daquela mozos aínda seguen a manter hoxe en moitas ocasións. Non sei se
será va a ilusión. Ao peor o momento fulgurante
xa rematou.
As
elites galegas procuraron sempre a súa
supervivencia e conseguírono ao longo de
oitenta anos. Unha permanencia resultado da explícita admisión, como grupo, do
seu rol subalterno ás clases e fraccións que deseñaron, dende hai dous séculos,
o modelo do estado-nación España. Non tiveron nunca pretensión de cuestionar
esa marxinalidade, tamén delas, sempre e cando non se puxese en cuestión o seu
“mando en praza” e se permitise que algún dos seus exercesen poder administrativo
na corte. Son recua: Rajoy, Joaquín Calvo Sotelo, Carrero Blanco, Franco e se
imos un pouco para atrás, Casares Quiroga e Portela Valladares; podemos recuar
aínda máis: Bugallal, Dato, García Prieto, Canalejas, Montero Ríos, só por
citar os xefes de goberno; poderiamos engadir persoas de tanto poder como
Fraga, Nieto Antúnez, José Calvo Sotelo... Mais xa foi.
O
caso é se somos quen de argallar unha alternativa para apartar por un tempo
prudencial esas elites aínda que só sexa para que perdan o costume de
gañar.Imos deixar un novo ciclo político (dúas ou tres lexislaturas) en mans de grupos que renuncian de partida a
representar un sentir colectivo nacional, de persoas dispostas a entregar os
recursos económicos, financeiros, produtivos ou mineiros...; mesmo dispostos a
cortar calquera caste de esperanza de rexeneración vital ou territorial se esta
cuestiona o máis mínimo, o seu dominio?.
Esta
é, na miña opinión, a cuestión central
para a subalterna Galicia e as súas clases subordinadas. Á cal só se pode
responder dende unha ampla alianza social que sexa quen de remediar a impericia
das esquerdas, e en xeral dos progresistas, para construír procesos de
conxuncións e ordenar prioridades.
Andar
coas aburridas brincadeiras de quen é máis de esquerda ou quen é máis
nacionalista, só serve para destruír a confluencia. Hai quen estea por facelo?,
haino; menos dos que o din, pero haino; porque é un clamor social. Cómpre
darlle aire, reducir o peso dos grupos que, sempre os vai haber, pretendan
limitar a conxunción; agardar, con tino, por aqueles que poidan tardar máis en
converxer e avanzar no diálogo cos aliados necesario para formular a
alternativa posible cara ás eleccións municipais e as parlamentarias de 2020. Precisase
rexeneración, pero esta só a podemos construír nós. Ollando con atención pero
sen deixarnos atordar polos asuntos de fóra.
Non
é bo que ninguén se afaga a gañar sempre, e moito menos durante décadas que fan
séculos.
18
de xullo de 2017
(81
anos despois e seguimos sen botalos
democraticamente para a súa casa)
(82
*A Peneira,
xullo, 2017
Ningún comentario:
Publicar un comentario