xoves, setembro 13, 2018

A pirámide de Franco e a transubstanciación de Cuelgamuros*

Unha das "Trece estampas da traizón" de Luís Seoane

Ás veces un ten a sensación de que xa todo está nos libros. Mesmo aquilo que aínda non aconteceu:   “… crean con  présa, con todo tipo de anacos e recortes mal arranxados, o seu propio simbolismo e ritual, as súas propias simboloxías e os seus credos claramente relixiosos e máxicos. Un deles convértese na encarnación da divindade aria, o outro colócase sen vergoña os loureiros dos antigos emperadores romanos na súa propia cabeza…” escribiu Bronislaw Malinowsky en 1937[1]. Quen anos despois estudaría os argonautas do Pacífico[2] intuía a enfermiza poética do colosal que agochaban os ególatras que nos anos trinta enchouparían en sangue as terras de Europa.

Cando escribe o antropólogo,  aquel xeneral mozo que se sumou á sublevación a última hora e con garantías acadara, en poucos meses, o mando supremo. Era o xeneralísimo. Un “dictator” que gustaba de se equiparar aos seus grandes colegas de Berlín e Roma. Tan perverso que valoraba o seu trunfo sobre todo pola desfeita do inimigo, ou era quen de obsesionarse, en plena batalla, con engrandecer a milleiros de mortos para a súa propia exaltación fúnebre, cando menos tan grandiosa como a de Keops, tan eterna como aquela. Como os señores da guerra prometía monumentos á vitoria. Como Filipe II o Escorial por armar a de San Quintin. Ben preto os dous.

O 1º de abril de 1940 publica o decreto de creación do Val dos Caídos. O preámbulo non ten desperdicio: “la dimensión de nuestra Cruzada, los heroicos sacrificios que la victoria encierra y la trascendencia que ha tenido para el futuro de España esta epopeya (…). Es necesario que las piedras que se levanten tengan la grandeza de los monumentos antiguos, que desafíen al tiempo y al olvido …”. “A estos fines responde la elección de un lugar retirado donde se levante el templo grandioso de nuestros muertos, (…)  por los que cayeron en el camino de Dios y de la Patria. Lugar perenne de peregrinación en que lo grandioso de la naturaleza ponga un digno marco al campo en que reposen los héroes y mártires de la Cruzada.”

Ese mesmo día, despois de presidir o desfile na Castellana e o  xantar no Palacio de Oriente, flanqueado polas esposas dos embaixadores de Alemaña e Italia, mestres estes emparedaban a dona Carme, subiu cos seus ata a cima do Guadarrama, ata Cuelgamuros, e presentoulles a idea que levaba elaborando dende o inicio da guerra. Nun ano terminaríase a cripta; en cinco remataríase a gran ofrenda aos heroes da Cruzada. Mais a “pandereta” impúxose. Ata vinte anos despois non se inaugurou. Quen queira saber disto pode consultar o libro do xornalista galego Daniel Sueiro: La verdadera historia del Valle de los Caídos.[3]

Naquela altura, 1º de abril de 1959, en Cuelgamuros ocorreu a primeira transubstanciación. Ben saben, o que lle acontece ao pan e ao viño que de súpeto se transforman en carne e sangue de Cristo. Xa non era “el templo grandioso de nuestros muertos” erguido por miles de presos que en condicións miserábeis mudaban tempo de pena por traballo, senón, segundo o decreto de creación da “Fundación de la Santa Cruz del Valle de los Caídos”,  a esta correspondíalle: “laborar por el conocimiento e implantación de la paz entre los hombres, sobre la base de la justicia social cristiana”.

A segunda transubstanciación consumouse en forma de desmemoria transaccional dunha  transición controlada polos “lexítimos” herdeiros do franquismo. Mais xa todo está nos libros. En 1993, Benedict  Anderson escribiu: “No decenio de 1930, persoas de moitas nacionalidades foron combater na península ibérica porque a consideraban a area na que estaban en xogo forzas e causas mundiais. Cando o duradeiro réxime de Franco construíu o Val dos Caídos, limitou a admisión nesa sombría necrópole aos que, aos seus ollos, morreran na loita mundial contra o bolchevismo e o ateísmo. Pero, nas marxes do Estado, xa estaba xurdindo un “recordo” dunha Guerra Civil “española”. Só despois da morte do hábil tirano, e a ulterior e notablemente fácil transición á democracia burguesa -na cal desempeñou un papel decisivo- este “recordo” volveuse oficial”[4].

A terceira transubstanciación. Premidos polas pantasmas do nacionalismo español, católico e monárquico, que seguen a aferrollar a sociedade hispana, un comité de expertos, ao abeiro da Lei da Memoria Histórica do goberno Zapatero, concluíu que Cuelgamuros “era un lugar para la memoria de víctimas y muertos de la Guerra Civil”. Vítimas sen verdugos?  Ou vítimas humilladas e verdugos con honores remexidos e co xefe destes empoleirado, como un Papa, ante o altar maior da basílica?.

Algúns tumores destrutivos permanecen activos  na sociedade española cando corenta anos despois, a retirada dos restos do “caudillo verdugo” provoca tensións. Ou será, xustamente, polas catro décadas de atraso? Ou será unha prevención ante a ferida de Meirás? A deslexitimación social do franquismo posibilita a revisión de centos e centos de roubos de propiedades e capitais. E iso aféctalle ás elites xestadas no franquismo, sexa cal sexa a súa cor actual e, como non, ao seu herdeiro legal máis directo: o réxime monárquico.

·        Publicado en A Nova Peneira, setembro 2018


[1] Citado por David Cannadine en Contexto, representación y significación del ritual: la monarquía británica y la “invención de la tradición” en La invención de la tradición en E. Hobsbawn e T. Ranger (editores). Crítica, 2002
[2] Malinowsky, B.: Los argonautas del Pacífico Occidental. Ediciones Península. 
[4] Anderson, B.: Comunidades imaxinadas, FCE, México, 1993


Ningún comentario:

Publicar un comentario