Selfie

Déixovos o “selfie” que no suplemento “Coñecer” de Nós-diario, coordinado por Cilia Torna, se publicou hoxe 20 de marzo de 2021 con motivo do libro Catas na memoria. A persecución franquista no Val de Miñor publicado por Laiovento. Co meu agradecemento a Nós-diario, Ciulia Torna e Edicións Laiovento.

 

Que destacarías da dialéctica social e política do Val Miñor no período republicano?

O Miñor é unha comarca ben definida e integrada, dividida, por certos intereses, en tres concellos: Nigrán, Baiona e Gondomar. Daquela era unha sociedade complexa e diversa, co pequeno núcleo urbano-vilego baionés, o mariñeiro de Panxón e outros centros que ansiaban converterse en viliñas comerciais: Sabarís, A Ramallosa e Gondomar. A integración social e a modernización do Val, dende principios dos anos vinte, viuse favorecida polo tranvía que o unía a Vigo e o intercomunicaba.

Baiona era un pouco diferente, cunha intensa vida social e cultural e unha maior estratificación: armadores, conserveiros, certas elites de servizos e unha masa de mariñeiros e traballadoras da conserva. Os armadores, progolpistas; os conserveiros, poucos, republicanos; en fronte, o sindicato da construción e o poderoso sindicato mariñeiro (SIP-CNT) con lideres experimentados. Un Panxón de pequenos armadores e mariñeiros agrupados en “El despertar del Valle” (CNT). E logo un Val agrario que pivotaba arredor da feira de Gondomar, o concello máis poboado, onde se desenvolve un agrarismo que rematará por agruparse na Federación Provincial Agraria e facer a Alonso Ríos deputado da FP.

Que trazos presenta a lóxica represiva na comarca após 1936 e cal foi o seu alcance?

Os sublevados teñen dous obxectivos. Os agraristas e os seus colaboradores esenciais, os mestres; os dirixentes mariñeiros e os dirixentes dos sindicatos obreiros: os de Gondomar e San Pedro da Ramallosa, adscritos á UGT, e o de Sabarís, con presenza anarquista e socialista.

E os gobernos municipais, os tres alcaldes foron procesados: Pequeño (Gondomar) e Alonso (Nigrán), vinculados ao agrarismo, e o ceenetista (P. Sindicalista) Villafines de Baiona. Os tres foran destituídos e repostos nos seus cargos tras o trunfo da FP. A persecución estendeuse tamén a moitos concelleiros.

Que significarías sobre os vitimarios e sobre o aparato do terror na zona?

Cada vez estou máis convencido de que o exército -a garda civil é, aínda hoxe, un corpo militar- foi quen deu todas as ordes e as executou. Dos postos de Gondomar e Baiona partían os informes, os atestados e os asasinos, algúns de fama ben merecida, como o cabo Pena; por aquí andou tamén “O Rabioso”. En Nigrán non había posto, dependía de Baiona, pero polos moitos agochados e fuxidos estableceron, en Priegue, un destacamento de soldados mandado por garda civís.

    O apoio sobre o terreo era da Falanxe que participaba na “limpeza da retagarda”. Destaca a da Ramallosa que abranguía non só Nigrán, senón tamén algunhas parroquias de Baiona e Gondomar; nestes concellos tamén estaba organizada, no último caso incorporou os “garda cívicos” locais.