 |
| Aurelio Miras e Esperanza Portugal. (A. familiar) |
Fuxindo da “alta meseta castellana”, non sabemos por que, nin de
que, Leopoldo,un bo mozo médico, chega ao Carballiño para facer que toma “as augas”
e coa pretensión, única, de “airearse”. É o prefecto representante daquela
xeración “talada en verde” que ollou, na nenez, instaurar a ditadura; na mocidade
“a eclosión republicana”, ata militou nalgún partido do que discrepaba en todo
e apañando un chisco aquí e outro acolá e fincado no seu “montaraz hispanismo”,
coidou elaborar unha doutrina orixinal. Despois “como una nube que vino de
improviso”, viuse mesturado no “Movimiento” que rematou vida “polifacética” e
aquel seu pensamento inédito ficou metido “en una horma” e estrangulado na súa
“psicología libérrima”. Os que van a unha guerra volven vellos.
No verán de 1943, Leopoldo ten 30 anos. Todo para el é
superficial, agás algún pracer literario. Non sabe se está vivo ou se é só unha
“reminiscencia” do pasado. Pretende metamorfosearse en “agüísta”, en “airista”,
en “veraneante” de rabaño, para ver se cambiando de indumentaria lle cambia a
alma desgarrada, abúlica, propia dos ideais frustrados,non dos fracasados. Entre
o hotel e o balneario, irá batendo cuns
cantos, poucos, personaxes que virarán a
indolencia en traxedia: o sátiro, de cara lasciva e maliciosa mirada, sempre
explorando encantos intuídos; as ninfas,unha delas case unha nena; os que
partillan mesa en xantar e ceas de hotel; mamás auguistas ocupadas en reprender
a fillas esmirradas; o contrabandista estrela das novas elites sociais; o
estrafalario con ansias de aplausos...
É esta unha síntese apurada dunha novela perseguida, castigada e
maltratada tanto como o seu autor. Trátase de El aguista[1].
Tiña Aurelio Miras Azor 38 anos cando a publicou. Era mestre, licenciado en
Filosofía, avogado de prestixio, políglota e culto. Medrara ao pé de muíños
manchegos e dende eles achegouse a esta terra que “despreza o océano e acocha a
ría” para exercer de mestre nas terras dezás. A boa situación económica dunha familia
de longa tradición no maxisterio, permitiulle continuar os estudos de Filosofía
e Dereito, e pagarlle a un substituto para conservar a praza. Ata que o azorrou aquel “torrente” dos
tempos, que deixou á súa xeración sen corazón.
A enxurrada vestiuno de verde e arrastrouno polos campos de
batalla. Nun deles foise quedando... quedando..., ata que os republicanos o
prenderon. Puido así abrazar ao pai e aos irmáns e convivir con eles uns meses.
Cando o exército da súa familia ficou derrotado, presentouse ante os sublevados
como prisioneiro; deixárono regresar á escola e superar o pertinente proceso
depurativo. Zafara. Non tivo tanta sorte a súa familia.
A vida transitou ata asentarse no Carballiño. Naquel, non
exclusivo, insulso ambiente, refuxiouse na literatura. Equivocouse; podería
facelo, pero se fose en segredo. Ocorréuselle publicar a súa novela e provocou
a irada reacción das novas elites
ofendidas polo seu retrato do auguista. Reuniuse a directiva do “chic”
“Sporting Club”, levantaron acta considerando a novela unha indecencia, solicitáronlle
ao autor o abandono da vila e demandaron do concello responsabilidades. O
alcalde considerou tan grave o
“desagrado y descontento” dos veciños, que ata poderían producirse “alteraciones de orden público”. A corporación
municipal reuniuse en pleno e por unanimidade forzada considerou o romance un
agravio contra a “dignísima colonia forastera” e acordou trasladar a súa
resolución ao gobernador. Os angueiras do auguista Leopoldo armaron unha boa
lea: pasquíns pola rúa, ruxe-ruxe constantes, ameazas ocultas ou manifestas,
frases inxuriosas, maledicencias sobra a súa capacidade profesional, rimas
ridiculizadoras....
O tempo foin acougando as
cousas. Don Aurelio tomou a chacota aquela efervescencia paifoca de orgullo
vilego e resistiu entre os ollares atravesados, daqueles “engreidos” que
pensaban que na novela se falaba deles.
Pero unha mañá do verán de 1954, bateron con firmeza na porta da casa. Era a Garda Civil. Viñan prendelo por mor de certas denuncias. Pánico!, todos arrimaron o ombreiro; a familia da muller, conservadora e economicamente máis que acomodada; os amigos, algúns deles castigados polo franquismo. Aos poucos días recuperou a liberdade. As denuncias procedían do Campo de Criptana, pero sen dubida as ofendidas entroidadas de catro anos antes prepararan o camiño para esta humillación.
Tras a visita de Eva Perón (1947) e os Pactos de Madrid (1953) o réxime
puxérase farruco. Cumpría deixar correr
o aire e preparar papeis. Advertíronlle que non solicitase o pasaporte como
mestre, nin como avogado, e moito menos como filósofo. Como tiña unha granxa de
polos, figurou como “avicultor”. O 17 de
decembro de 1954, concedéronlle o “pase de frontera”. Dez días máis tarde deixaba
atrás as luces de Vigo; o fin de ano pasouno vendo medrar o “ancho mar amargo”[2]. Durante uns meses dirixiu
un colexio en Caracas. En outubro dese mesmo ano e no mesmo porto,
estampáronlle o selo de regreso.
Medio século tardou o Carballiño en desculparse con don Aurelio.
Mais o mal xa estaba feito. Perdeuse unha boa novela, mesmo sorprendente para o
seu tempo, e estragouse un escritor que só foi quen de se recuperar para darlle
forma literaria as narracións orais dezás sobre “Pepa Loba"[3].
Publicado en Nós Diario 12/9/2021
Ningún comentario:
Publicar un comentario