 |
| O barrio de Flores a metade do século pasado. Tomado de M. A. Fernández (1992) |
Sabemos ben que o Carballiño
é Vilamorta. Recoñecémolo nas rúas e nos edificios, nos costumes, nas festas,
nos fogos do setembro ou no relato das feiras; nos relanzos amainados ou nas
fervenzas axitadas do Avieiro, nos soutos e piñeirais e mais nos auguistas,
como aquel “embozado, a pesar del calor, en amplio montecristo, y con enorme
paraguas abierto aunque no amenazaba lluvia”.
Mais non é só na descrición
paisaxística ou costumista onde o podemos identificar. É evidente que non é
posíbel nas personaxes literarias (Segundo, Leocadia ou Nieves), mais estou
seguro de que de vivir na altura poderiamos recoñecer trazos do farmacéutico
Agonde, do médico don Fermín “Tropiezo”, do pai de Segundo, dalgún dos irmáns
Genday ou doutros menos relevantes no relato, entre os veciños da “villita”.
Coido que dona Emilia quixo
deixarnos ademais outras súas lembranzas do Carballiño ao nomear dúas
protagonistas secundarias. Ambas mulleres maiores, coidadoras de casa e
protectoras dos seus, xeniúdas e traballadoras, enérxicas e mandonas.
Unha é clara: Flores. A
denominación do barrio máis popular e pobre da vila serviulle para nomear a vella
criada de Leocadia “que gozaba en la casa de fueros de abuela” e procuraba
termar da economía familiar que Leocadia malgastaba no seu poeta, facéndolle
amargas as horas matutinas en que “con la cara
larga y difícil, contraída e iracunda, con el pañuelo de algodón torcido,
arrugado y caído sobre los ojos, venía a notificarle” que non
quedaban ovos, que non había azucre... É aquela vella criada a que lle reza a
Minguitos para que se durma, a que o arrola, a que se opón ao abandono na tenda
de tecidos ourensá, a que o vai visitar cada domingo...
Era, na cima do barrio, onde
estaba a casiña de Leocadia. Segundo, para evitar os que estaban a tomar o
fresco nos bancos da fonte pública, a do concello, “se escabulló por un callejón lateral y, cruzando retirada plazoletilla, que
sombreaba un álamo gigantesco, se dirigió hacia una casita medio oculta por el
árbol”.
 |
| Baixada na fonte de Flores. Foto:J.L. Diz |
Aquel barrio, cincuenta anos despois de imprimirse a novela máis carballiñesa da Pardo Bazán, “ofrecía un aspecto deplorable”, polo que os veciños “hace poco vienen reconstruyendo sus casas donde hubo siempre toda falta de higiene” contribuíndo tanto a “hermosear el más conocido barrio del pueblo” como a complementar “las obras allí efectuadas en fecha reciente por el actual municipio”[1]. O asunto non debeu mellorar moito pois ao ano seguinte o alcalde, Tomás López Pinal, desprazouse a Madrid para solicitar dos “altos poderes” varias melloras. Entre outras salientaba a apertura dunha “vía paralela a la calle principal, partiendo de la calle o carretera de Ribadavia y enlazando con la de Orense, siguiendo el camino antiguo, esta vía sería de muy poco coste y sanearía y urbanizaría el barrio de Flores”; estas melloras daríanlle á vila, di o redactor, “visos de ciudad”[2]. O Carballiño medrou por outras bandas e o barrio conservouse para ben e para mal, e máis mal que ben.
“Misiá Gaspara” gobernaba a
casa dos García. Tía do poeta “era el alma de aquella
casa”. Sempre o fora, mesmo cando vivía a depresiva nai de Segundo.
No relato, Gaspara, coida do irmán, o viúvo avogado, e sacou adiante os cinco
fillos deste; as dúas máis cativas corrican pola vila descalzas. Agarrada e
avara, controla a economía familiar. Cando Leocadia vai onda o avogado García a
pedirlle unha hipoteca sobre dúas viñiñas que lle quedaban, o pai de Segundo pídelle os cartos a súa irmá que con mala cara
lle trae “cuatro objetos”, envolvidos en po e arañeiras, que ao guindalos sobre
a mesa emitiron o son especial das moedas: “una hucha de barro, un calcetín,
una bota o gato[3] y un
saquete de lienzo”.
 |
| Fonte de flores na actualidade |
Pero, por riba de todo, tía
Gaspara destacaba por criar a mellor porca de Vilamorta. Aquel “soberano marranil”, aquel “magnifico bestión” que “ha estado a punto de ahogarse con su propia gordura: sus glándulas mamarias
tocan con las pezuñas y besan el barro de la calle”. A
presenza dos marráns, fosen de rabo enroscado, orella curta ou longa e fociño
máis ou menos afiado, era frecuente nas rúas de Vilamorta; tanto como para
encabuxar aínda máis a Segundo, “o cisne”, que xa viña enrabiado porque os
arrieiros fixeran mofa del cando dous animalazos saíron pola cancela
entreaberta dun curral e foron enlearse entre os pés do “lector de Becquer” cando
este se dirixía a acollerse no refuxio de Leocadia.
Un aínda lembra aqueles días
cando a friaxe se metía nos ósos e a lúa estaba en crecente e o chíos ferintes
da porca de tía Gaspara ou de calquera outra anunciaba un día de tarefas
aceleradas, pero tamén de ledicia, polo traballo feito e a abundancia
presentida.
Onda nós viña o sr. Antonio
de Veiga, un engurrado matachín coa cabicha enxertada no beizo inferior do lado
esquerdo, a pucha calada ata os ollos e o silencio como expresión. Non fallaba;
o porco calaba deseguido. A min tocábame bater sen acougo e con enerxía o
liquido vital que se deitaba pola ferida aberta; para os oriúndos do Lérez,
aquel aproveitar o sangue era costume brután que tardamos en saber apreciar nas
filloas. Logo, todo eran présas. O sr.
Antonio, retirado nun recanto, ollaba en silencio para o animal, non se sabe se
por pena ou por estar a calcular os cortes precisos para o despezamento do
bicho; mentres, os demais espelíanse na chamuscada de fentos e pallas. Viñan
despois as lavativas con auga case a ferver das calosas mans do matachín,
lentas, como se houbese todo o tempo do mundo, por todos os recantos. Sen
secalas, dirixíase ao porco colgado da trabe; na primeira e suave talladura descubría
o grosor do lardo entre miradas expectantes. Rematado o seu choio, o Sr.
Antonio guindaba ao colete unha copa de augardente , manducaba dous figos pasos,
remataba con outra copa de branca, recollía os coitelos envolvidos en papel de periódicos
e erguía as cellas a xeito de despedida.
Durante días a casa cheiraba
a sangue, tripas, carne fresca, sal, pemento,
zorza e alegría de fartura, como na casa de tía Gaspara.
Non se comía mal na casa
Gazpara. Agora tampouco.
Publicado
en Badalnovas
5/12/2020
Ningún comentario:
Publicar un comentario