Vaite para Cochinchina

Indochina de Régis Wargnier

No ir e vir do xantar ao que me referín antonte, ademais das viaxes, xurdiu un tema que nos fixo rir un anaco: os tacos. Como somos dunha quinta, coincidimos en que na España de hoxe dinse moitos ou cando menos moito máis estridentes, sonoros e estentóreos que na nosa adolescencia e mocidade. Daquela a presión do nacional-catolicismo franquista e das chamadas boas maneiras, non  permitían as “palabrotas”, ou, como dicían os curas, os “pecados” que cando eran elevados contra a divindade transformábanse en “blasfemias”.

Empregábanse entón unha manchea de eufemismos que permitían unha certa creatividade aos máis afeccionados a falar como carreteiros. En todas as linguas existen esas expresións directas, espontáneas, inmediatas ante unha situación que produce frustración,  desánimo, dor física ou emocional, que as veces levan unha carga agresiva, insultante, e que nos nosos tempos xeraban un certo sentimento de culpa, na vez do alivio da válvula de escape que son.

Entre nós, é evidente, a palabra polisémica por excelencia era a máis empregada, pero ata neste caso empregábase, ás veces,  un inocente “carafio”. Se a referencia, que só facían as mulleres mal faladas catalogadas como peixeiras,  era ao órgano sexual feminino, derivaba nun inocente “concho”. Nesta actitude melindrosa situariamos expresións como “miércoles” na vez da fedorenta verba, ou para referirnos ao pan consagrado, que na altura centraba a atención dos nosos educadores, empregábase “hospital”. “Ostrás”, dicíalle Roberto Alcázar, unha especie de detective perseguidor de malvados con pinta de falanxista engravatado ao seu infantil axudante, Pedrín.

“Manda truco” ou a súa versión ampliada de “manda truco na Habana” non era considerado propiamente unha “palabra fea”, senón simplemente unha expresión para amosar sorpresa ou desaprobar unha conduta, pero tamén se podía utilizar como dulcificadora da expresión orixinal que empregou un presidente do Congreso dende a súa preeminente cadeira.  Cando se quería enviar a alguén a tocarse esas partes dicíaselle vaite tocar “los riñones” ou a máis enxebre “vai tomar vento”. O colmo da afectación puritana eran expresións como “jolines”, “jopé” ou “jobá”.

Chegando aos niveis da blasfemia o eufemismo ao que máis se recorría era ao de “me cago en diola”, ou o xa máis directo “van baixar todos os santos”, aínda que tamén había desviacións republicanas como “me cago en Cristina” ou “me cago en la corona de España”. Ás veces a  creatividade nos eufemismos era desbordante; coñecín un zapateiro que cada vez que se mancaba, cando era pouco, dicía “me cago nos patuquiños do neno Xesús” e botaba unha risada mentres abaneaba o dedo onde dera co martelo ou onde se ferira coa gubia.

Volvendo aos idiomas coido que o exceso de verbas fortes que hoxe se escoita é moito maior que, poñamos por caso, no francés ou no portugués. Agora ata para gabarte chámante cabrón ou que “eres el puto amo”. Paréceme que o costume procede do gusto español por unha certa grosería no falar. Hai moitos anos convivín un certo tempo con moitos estremeños e andaluces que eran capaces de dicir con frecuencia cousas tan horríbeis, ao meu telúrico sentir,  como “me cago en todos tus muertos”, iso si, co seu “gracejo”, Pola contra se lle amentabas a nai, púñanse como feras. Cousa de culturas.

Acordoume a conversa porque, por razóns que non veñen ao caso, volvín ollar a magnifica Indochina de Régis Wargnier, un drama simbólico da mala conciencie francesa na Cochinchina, a onde, cando eramos rapaces, gustabamos de mandar os nosos iguais cando nos facían algunha trasnada. O filme permitiume ollar de novo a madura fermosura de Catherine Deneuve a quen, emporiso, non lle dou tirado a friaxe da Tristana de Buñuel.

Venres, 15 de decembro de 2017