O crime de Lor

O río Lor ao seu paso por Quintiá

Cando Demetrio, contra o mediodía daquela quinta feira, coa pucha calada e as mans nos petos, tirou con paso firme camiño de Quiroga non imaxinaba o que acontecería poucas horas despois.

Rematara de limpar os retretes da estación de Monforte e nun escape achegouse a taberna do Corzo. Baleirou un cuartillo de viño mentres agardaba. Cando chegou o Lara, en silencio, baixaron outro cuartillo e medio. Botáronse fóra e pillaron a senda a bo ritmo. Cando o tren pasaba pola Carqueixada, Demetrio tirou de debaixo da pucha unha carta asinada por Ramón Casanovas que o Lara leu en voz alta. Cando lla devolveu gardouna baixo a  pucha e pasoulle un revolver. Antes do cruce para Bóveda, metéronse polos campos para evitar cruzarse co peón camiñeiro e outros que con el estaban.

A reitoral vista dende a igrexa

Sabémolo ben. “El norte de Galicia” e “El regional” cóntannolo en detalle.Os dous xornais lucenses rivalizaron en informar polo miúdo aos seus lectores,tanto despois do acontecido como cando se celebrou a vista na Audiencia.

O frío metíase nos ósos aquela tarde do 30 de xaneiro de 1902 cando Demetrio Fernández e máis José Lara, “O Topo”, tal e como acordaran o día anterior se puxeron no camiño da reitoral de Quintiá de Lor. Cando chegaron, o Lara agochouse para vixiar e Demetrio dirixiuse á casa do cura.Como non sabía ben dela preguntoulle a unha moza que coidou que se burlaba dela, pois acababa de pasar por diante. Volveu sobre o andado e bateu con estrondo no portalón. Pola fiestra asomou unha muller que lle preguntou que quería. O visitante anuncioulle que portaba unha carta para o crego. A muller descolgoulle unha vara cun pano na punta para que a puxese nel. Ao pouco asomouse o abade que lle preguntou de que familia viña sendo e de que morrera a súa cuñada. O mensaxeiro respondeulle que de “costado con pulmonía” e deullerazón de persoas coñecidas. O crego baixou para franquearlle a porta.

Reitoral de Quintá de Lor. Demetrio bateu na porta que se intúe baixo a parra.
Dende a fiestra faloulle, primeiro a ama e despois o crego.

Do que despois aconteceu temos o relato da criada, unha cativa de entre 12 e 14 anos. O cura acompañou a Demetrio ata a cociña, onde estaban as dúas mulleres, a ama Elvira e a rapaciña Ermitas. Mentres falabano cura púxose a cortar tabaco cunha navalla; foi entón cando Demetrio apuntou co revolver ao cura José Casanovas esixíndolle o diñeiro que tivese. O cura meneou negativo a cabeza e exclamou: home, non fagas iso! Entón o Demetrio pegoulle un tiro que lle entrou polo ollo, di Ermitas, e o matou no momento. O asaltante mandoulle varios tiros ás dúas mulleres que caeron ao chan e despois subiu aos cuartos na procura do diñeiro; remexeu arcas, baúis e caixóns. A  malferida ama descalzouse para fuxir sen meter ruído pero o home regresou á cociña,  ao ver que se achegaba,a muller tirouse de novo no chan, pero o salteador decatouse de que se movera e espetoulle dúas coiteladas que lle levaron a vida, e outras dúas á mociña.

A cativa foi quen de saír da casa e achegarse á de Domingo Aira, onde a súa muller vendoulle as feridas; mentres foron na procura do pedáneo e outros homes para axudar. A rapaza, tras catro semanas nun “vou non vou”, puido salvar a vida.

Os ladróns fuxiron. Do que fixo Lara nada se sabe, ata quen o detiveron.. Demetrio achegouse á vía e aproveitando que o tren tiña que ir a marcha lenta para entrar no túnel da Frieira, subiu ao último vagón. Na acción perdeu o revolver e o coitelo.

Patio interior da reitoral de Quintiá de Lor

Nun primeiro momento coidaron que se trataba dunha nova gavela, polo que arrexuntaron os gardas civís de Monforte, Sarria, Quiroga e o Incio e mesmo se achegou o comandante de Lugo. Mais tantos despropósitos e a sagacidade do cabo de Quiroga, Benigno Araújo López, que chegará, tamén por outros casos, a ser considerado unha especie de Sherelock Holmes lugués, posibilitaron que dous días despois se detivese a Demetrio, ao seu irmán Emilio (escritor da carta)e mais a Lara.

Un ano despois viuse a causa na Audiencia ante un xurado popular elixido por sorteo. Fiscal e defensores luciron a súa oratoria no salón de plenos do concello, cheo ata os topes, e a prensa reproduciu os seus vibrantes discursos. O xurado condenou con todas as agravantes á pena de morte a Demetrio e absolveu a Emilio e ao “Topo” Lara.

As autoridades lucenses solicitaron o indulto, aínda agoniados polo que tiveran que pasar uns meses antes cando se agarrotou a Liborio Pérez no cárcere de Lugo. O indulto non chegou. Demetrio, polo mesmo método que o anterior, deixou de existir o 23 de xaneiro no penal de Burgos. Tiña 26 anos.

Ata aquí un relato de violencia, avaricia e quizais desequilibrio persoal. Demetrio xa penara por verse envolto na morte dun vendedor ambulante. Mais o papel terma do que lle poñen e o tal José Casanovas ocupara tres anos antes espazo na prensa (“El motín” e “El país”) onde o cualificaban como “monstro clerical” coñecido como “O carrizo”, bazuncho cheo de veleno dominado pola murmuradora ama que viaxa a Ourense para visitar un cativo ao que o cura lle paga a súa educación, vociferante, insultante, tirano, bravo e procaz cos fregueses pero non coas mozas que atopaba polos camiños.

Publicado en Nós diario,sábado 5/9/2020