Canto na Touba

Cos  anos vas aprendendo a coutar os prexuízos. Cando menos así debería ser, se fósemos racionais. Cóntolles logo un meu, ignorante, como todos. Cando, hai uns anos me trasladei ao edificio no que hoxe moro, “Las Garzas”, tomei o seu nome como unha chanza exótica e riseira, mesmo, entendíao, como algo ofensivo por agochar o topónimo do lugar.

Chegado o comezo do inverno daquel primeiro ano no novo fogar, na amañecida, nunha revolta do Miñor, no medio do río, alí estaba un gran paxaro cincento e filiforme, quedo, apoiado sobre unha das súas patas, ata que de súpeto pegou un lostregazo co longo pescozo no que tiña enxertado un afiado  bico, meteuno na auga e impulsouse cunha non esforzada elegancia para voar, maxestosa, entre as árbores da ribeira, mentres portaba algo que se axitaba no peteiro. Era unha garza. Ves, por listo! Todos os anos, no seu tempo, ao erguerme viro a mirada para ver se está. Cando vai chegando a primavera desaparece. Todos os anos regresa, polo de agora. E un xa vai medindo o tempo mentres agarda ou mentres espera a súa marcha.

Así que unha garza na cima do Galiñeiro tampouco é de estrañar. Aínda que sexa unha garza nocturna e de nome María. A lenda circulaba, con matizadas versións, na memoria popular transmitida ata que, que saibamos, Alfonso S. Rodríguez González a puxo sobre o papel no libro colectivo As covas de Vincios. En síntese; alí, na cavidade coñecida pola Touba, a “Ghrencha”, a cova, ou o outeiro, vivía o Brión, un paxaro precioso, moi grande, de plumaxe acastañada entretecida con pintas negras, con dous penachos de plumas que semellaban cornos; un peteiro curto e forte en forma de gancho; voaba en espazos breves por pesado de  máis, sempre de noite, e tiña uns ollazos como os dun boi; era un “ghalo bo”; fose nas noites de invernía ou nas calorosas do verán botaba uns berros que apouvigaban os cativos. Seica por iso lle puxeran ao coto o nome de Arruídos. O brión, ou brións, segundo as versións, vivía moitos anos e acabárono matando e disecando. Como se entende, era unha elaboración mítica, un conto para nenos, dun bufo real que remata vítima da “modernidade” cazadora e taxidermista.

Pero ao relato, María, a garza da noite, achégalle o elemento lendario. É a compañeira do Brión, de plumaxe agrisallada e longo pescozo, que se alimentaba de peixes. Sen dúbida a que me visita todos os anos. Ambos tiñan amores e criaban os poliños. El vixiábaos e defendíaos, mentres ela ía na procura de peixe ata Baiona.  Cando a amada se descoidaba no seu regreso, o Brión berraba dende o curuto: moo-ri, moo-ri que ao pouco transformábase nun ma-rí-í-a, ma-rí-í-a e remataba sendo un , ma-rí-í-a, ma-rí-í-a, ti vés ou non vés, ma-rí-í-a, ma-rí-í-a.

A garza regresaba pola madrugada e, ás veces, con tanto peixe que lle quitaba a fame á veciñanza de Vincios. A lenda non nos conta nada máis da garza María. Non pode, porque é a mesma que me visita a min todos os anos na entrada do inverno.

A historia representárona o pasado sábado nun pequeniño entreacto da súa fermosa actuación esa xoia miñorá que son  “Cantares do Brión” que por sexto ano agasalláronnos co Encontro de Coros tradicionais que, nesta ocasión, contou coa participación de “Cántigas e frores” de Lugo, coro que rexurdiu en 2009 neste novo revivir do canto tradicional do que tan ledos estamos.

Domingo 9 de abril de 2017