Parroquial de Santo André de Ribeiras de Miño, Ferreira de Pantón
Ben saben daquel personaxe de Molière
agoniado por que alguén andase a ventar polos recantos e dese cunha arquiña,
soterrada no xardín, onde gardaba os seus “luíses”. Un aire a ese personaxe
atopámolo en Manuel Barreiro Cardelle, o crego da parroquia pantonesa de
Ribeiras de Miño. Infelizmente, mentres o “teatreiro” francés argallaba unha
chanza derredor do avarento, a teima do
“ensotanado” ribeirán remataría nunha traxedia. Era aquel crego sexaxenario tan
cismático en aparentar pobreza para “non excitar a cobiza” que acabou por
concertar en tormenta perfecta unha diversidade de elementos (avaricia, amores,
resentimentos, ladróns, disputas políticas, maltratos, excesos de celo...). A
treboada rematou con case toda a parroquia detida, 22 imputados, 8 penas de
morte e dous mortos.
Camilo Garza
Bo susto debeu pillar a Amable Cortiñas
cando a espertaron seis homazos coas caras tapadas, descalzos e cos pantalóns
recollidos ata os xeonllos e a ameazaron cun coitelo. Parece, só parece, que
fixeron o mesmo coa ama de chaves, Martina Expósito. A cargo de cada unha,
ficou un deles.
José F. Balboa
Os catro restantes achegáronse ao
cuarto do crego, eivado da parte dereita do corpo. As ameazas subiron de ton
mentres baleiraban arcas e xergóns, esnaquizaban móbeis e remexían roupas. O
cura porfiaba en negar que tivese cartos. Erguérono, espírono e baixárono á
corte onde lle queimaron as súas partes cun fachuco de pallas. Prometeu dicir
onde agochaba o diñeiro e subírono de novo á sala. Mais ao verse libre do
tormento recuperou as ansias avarentas. Volvérono baixar, botáronlle a palla
dun xergón enriba e prendéronlle lume, ata que lle dixo que os cartos estaban
nun burato na bodega. Subírono por segunda vez á sala. Furaron aquí e alí, sen éxito. Agora xa
non o baixaron, guindárono por unha trampa á bodega. Díxolle que debaixo das
patacas. O corpo do cura, apareceu espido, atado de pés e brazos, coa cabeza
espetada no buraco; enriba dela, unha pedra dunhas dúas arrobas.
Cando as criadas se deron ceibado deuse a nova. Xulgado de Monforte, GC local, tenente fiscal, xefe provincial da GC, todos desfilaron por Ribeiras para desentrañar o crime. Os interrogatorios, as ameazas, os maltratos, as detencións, premeron ata que o fío dos segredos esgazou. Segundo Balboa Balboa, aguantou cando o chamaron a declarar; resistiu cando o levaron á bodega da reitoral; pero cando regresaron con el a Monforte, pegou un chimpo dende o balcón do xulgado e fuxiu cara a ningures. Descubrírase el e aos demais. Aguantou dous días no monte. Procurou refuxio
Procuraran non deixar pegadas pero non
contaran nin coa fereza do xulgado e da GC, nin coa reiterada esaxeración do
Martina Expósito
fiscal, en palabras dun dos avogados defensores. Este, Juan Antonio Parga
Sanjurjo, logo membro da RAG, inflamado de patriotismo, pídelle ao xurado nove
penas de morte e prisión para unha ducia
de persoas “ante o estado actual de España, minada polo bandoleirismo en
Andalucía, o anarquismo en Cataluña e o socialismo por todas partes”.
O Segundo Balboa, xunto con Manuel
Cortiñas Barreiro, sobriño do cura, enrabiado porque o vello deixara as súas
Ramiro Cañoto
riquezas á igrexa, e mais os “zoqueiros”, os irmáns José e Ramón López Vázquez,
así como a ama de chaves, Martina Expósito, e o seu mozo, Ramiro Cañoto Berea,
co que pretendía casar, a pesar da oposición do cura, foron os autores do
“roubo con resultado de homicidio”. Nese labor colaboraron Camilo Garza
Rodríguez e os irmáns “Pirolas”, José e Ramón Fernández Balboa. Para os nove
demanda o fiscal pena de morte. De prisión, como encubridores, para o pai e a
nai dos “zapateiros” e dez persoas máis. Na vista oral, o fiscal irá minguando
a súa esaxeración e retirará a petición de cárcere para as persoas
encubridoras, agás para o pai dos 
Ramón F. Balboa
“zoqueiros”, e a de morte contra Martina
Expósito, despois de deitar contra ela grosas palabras, indignas de se pronunciar
ante un tribunal de xustiza. O xurado confirmou a petición fiscal. Nos ires e vires posteriores fóronlle conmutadas dúas penas de morte, aos vixías, por
perpetua, e despois a outros cinco.
Ramón Vázquez
Para José Vázquez López, un dos
“zoqueiros”, catalogado polo fiscal como “capitán da gavela”, non houbo
indulto, a pesar da petición do alcalde de Sober, Casimiro López, da cámara de
comercio e do bispo de Lugo. Dende o cárcere da capital foi traslado, en tren,
acompañado de oito gardas e 25 soldados, ata a
cadea de Monforte. Ás 8 da mañá do venres 7 de decembro de 1894 entrou
en capela, escoitou misa e comungou.
Saíu cara ao patíbulo; levoulle 20
minutos chegar, tivérono que axudar a subir ao estrado dende o que se dirixiu
ao moito público que agardaba; proclamou a súa inocencia e perdoou aos que
xuraran en falso. Interrompérono para que non continuase falando. As 8,35
deixou de existir.
Dos cartos nada se soubo.
Publicado en Nós-diario, sábado 31-10-2020
Ningún comentario:
Publicar un comentario