Sempre
me chamou a atención a estraña afección, no ámbito da cultura e da política
galegas, ao libro de conversas en contraste co máis ben escaso cultivo do texto
autobiográfico ou “libro de memorias”. En especial, é salientábel a afección por
este xénero(?) entre os líderes políticos.
Probablemente
teña a súa orixe no éxito de Unha ducia
de galegos (1976) de Freixanes, tan ben aceptado que ata neste ano a piques
de rematar, corenta anos despois,
coñeceu unha reedición.
Sen
ánimo exhaustivo: Soto (1983), Beiras (1986 e 2005), Carballo Calero (1986),
Ferrín (1989 e 2005), Barreiro (1990), Nogueira (1991), Paz Andrade (1998),
Mera (2000), F. Carballo(2002), F. Rodríguez (2006), Quintana (2008), Vence
(2014) e Noriega (2017), empregaron esta metodoloxía. Outros, de personalidades
culturais, poderíamos engadir a esta
listaxe.
Nada
máis que dicir. Só que este tipo de receitas, subliñando de antemán que nalgúns
dos casos citados recóllense magníficos ensaios en resposta a atinadas preguntas,
parten do inocente engano, perpetrado, coa aquiescencia da persoa
entrevistada,polas persoas entrevistadoras. Amosan estas unha actitude en
exceso benévola, por non empregar un termo máis contundente, que a que fornece o papel en branco ou a
pantalla do ordenador, cando se enfronta dende o valor ético da propia
conciencia, e facilitan, coas súas gabantes e mornas cuestións , os esqueceres
protectores da integridade persoal e permiten que a coherencia discursiva do
entrevistado poida despistar o lector
que pode non ter a man datos que se ocultan ou reflexións que descubran as
fisuras do relato. Coido que o formato elixido permite determinadas ocultacións
na conversa entre Noriega e Salgado (Xerais, 2017).
Pola
contra andamos máis ben escasos de relatos autobiográficos. Algúns deles, en especial
no caso dos políticos, non son máis que simples alegacións en defensa propia, sustentadas,
ás veces, en documentos xustificantes (o papel sempre terma do que lle poñen) das
accións ou pensamentos dunha vida, ou
dun momento, case sempre coa vaidosa intención de transmitir unha imaxe
impoluta para unha pretendida posteridade, ás veces tan efémera como o mesmo
personaxe. Mella (1990),Fraga (2006), Touriño (2012) ou Piñeiro (2002)
servirían de exemplo, coa excepción de que neste último caso se trate dun zurcido
editorial “post –morten”.
Noutras
ocasións, o libro de memorias non pasa de ser un exercicio de orgullo desmedido,
de prurito de quen está encantado de coñecerse e se considera a si un ser tan
orixinal que merece que a súa vida debe ser contada; no noso caso e sen entrar
a detallar houbo, máis que hai, certa abundancia delas presentadas en formato
“novela”; en consecuencia son valorables en termos literarios. Pola contra,
outros relatos convertéronse en valiosos documentos históricos: Alonso Rios
(1979), Noya (1976), Elixio Rodríguez(1994)...
Pero
o que é “rara avis” no noso mundo
cultural son os textos memorialistas entendidos como un exame de conciencia
exercitado co auxilio da memoria, compañeira falaz e traidora de nós mesmos,
capaces de relacionar os acontecementos autobiográficos coas experiencias
sociais, civís, éticas e morais, ou de reflexionar sobre estas cuestións dende
a propia experiencia persoal sen renunciar á lectura crítica das propias decisións
persoais ou actitudes xeracionais. Non estou a demandar Confesións rousonianas senón unha actitude ética ante o papel que
procure evitar as flagrantes ausencias, as evidentes contradicións e os
pavoroso silencios.
Como
a ausencia non é total, ben se poderían chantar modelos entre os que salienta
moi por riba de todos As décadas de TL
(1994), de Lois Tobío; máis tamén Os anos
escuros (2004, reedición ampliada da de 1985) de Franco Grande, Amada liberdade
(2013) de Fernando Pérez-Barreiro, a súa inesperada morte explica os
desequilibrios da obra, ou, noutra orde temática, a Memoria de poeta de Pepe Cáccamo.
Venres,
29 de decembro de 2017
Ningún comentario:
Publicar un comentario