O Guillade en Baiona

Herminio Ramos na súas Crónicas históricas  de la villa de Bayona fálanos dun asalto á vila realizado pola gavela dun capitán chamado Guillade en 1820. A acción seica comezou sobre as dez da noite do 1º de xuño. A gavela comandada por Guillade e composta por dez homes, a maioría portugueses, asaltou a casa de Xosé Portela en San Pedro da Ramallosa. Fenderon a porta principal a machadazos, momento que aproveitou o dono da casa para fuxir; unha vez no interior da morada pediron viño á esposa do fuxido e ameazaron á sogra, feríndoa levemente no pescozo e golpeándoa en varias ocasións. Con posterioridade, entraron noutras dúas casas das que marcharon, despois da media noite, sen conseguir diñeiro pero si xoias e outros obxectos, ademais de comer e beber en abundancia.

Ao día seguinte, sobre as catro da tarde, presentáronse na parroquia de Baíña e entraron na casa de Carlos Rodríguez: comeron ovos con touciño, maltrataron a  muller e levaron como guía a Francisco Domínguez alcumado “O Chímpoas”. De alí dirixíronse cara a Baiona, dando a volta polo monte de Baredo e entrando polo campo de Santa Liberata onde un dos bandoleiros, despois de ollar un papel que tirou do peto, preguntoulle ao Chímpoas cal era a casa dos Pugas e cantas portas tiña.

Sobre as nove da noite do dous de xuño a gavela baixou pola rúa do Hospital dando berros e disparando os trabucos para obrigar os  veciños a meterse nas casas e pechar portas e ventás. Os bandoleiros berraban os seus “nomes de guerra”: Guillade, Veleno, Trigo, Centeo, que consideraban suficiente para asustar a veciñanza. O Chímpoas levounos ata a casa de Francisco Puga, quen se atopaba no interior coa súa dona Rosa Correa e un seu amigo, Pedro Ibarra. Despois de romper varias portas entraron na sala sete bandoleiros esixíndolle unha gran cantidade de diñeiro. Como non llelo entregou déronlle golpes e unha coitelada no pescozo, mentres que o  seu amigo colgárono dunha trabe, cabeza abaixo, despois de deixalo sen botas. Logo de rexistrar a casa e quedarse con algúns obxectos de valor, o Guillade díxolle ao Chímpoas que lles indicase a morada de María Benita David.

Unha vez nesta, uns bandoleiros situáronse na entrada posterior que daba ao mar e os outros na principal mentres seguían a dar berros e a disparar os trabucos. Abateron a porta de entrada, co sistema do machado, e penetraron no interior. Foi nese intre cando chegaban a porto as gamelas e fixeron soar as súas bucinas en sinal de arribada. Os homes de Guillade, coidando que se trataba de xente armada que viña contra eles, comezaron a trabucazos e fixéronos recuar cara ao mar.

O Chímpoas dirixiunos despois á casa de Vicente Soto, quen, ante o barullo de berros e disparos, asomouse á fiestra xusto no momento en que unha bala batía nela. Preguntoulles que querían e dixéronlle que abrise a porta, se non que o farían eles. Logo de franquearlles a entrada, os bandoleiros preguntáronlle onde estaba “A arca do mudo” que era o depósito dos mariñeiros. Cando llelo dixo rompérona e colleron o diñeiro.

Logo roubaron a casa de José Ramos e despois a de Josefa Pérez, muller de Domingo Amorín. Ese foi o momento no que o Chímpoas, aproveitando que xa non lle facían moito caso e aducindo necesidades inescusables, aproveitou para fuxir e regresar a Baíña.

Dende a casa do patrón de pesca Roque Mariño botáronlles uns tiros aos bandoleiros. Estes, rabiosos, tiraron abaixo tres portas e percorreron todos os cuartos na busca dos que lles dispararan, mais non os deron topado xa que se  agacharan debaixo dunhas redes.

A partida deixou Baiona tranquilamente cando xa ía amencer. No monte da Groba atoparon varios veciños de Belesar que andaban a recoller toxo para estrar as cortes e obrigáronos a cargar cos fardos de obxectos roubados e non os deixaron regresar ata pasar o San Colmado, cando era xa de noite. A cada un deles déronlle oito reais. Logo sóubose que pasaran o Miño por Camposancos.

Xoves, 24 de agosto de 2017